IBAITAP: Để có thể cảm nhận được vẻ đẹp riêng của thiên nhiên miền Tây và hình ảnh người lính Tây Tiến đồng thời nắm được những nét đặc sắc về nghệ thuật như bút pháp lãng mạn, những sáng tạo về hình ảnh, ngôn ngữ và giọng điệu trong bài thơ hãy cùng ibaitap đến với bài học “Tây Tiến” ngày hôm nay để cùng tìm hiểu nhé.

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI THƠ TÂY TIẾN

Được trích từ tác phẩm Mây đầu ô viết vào năm 1948 khi tác giả đã chuyển sang đơn vị khác và nhớ về đoàn quân Tây Tiến.

II. TÓM TẮT BÀI THƠ TÂY TIẾN

Khắc họa lên bức bức tranh thiên nhiên Tây Bắc với vẻ đẹp hoang sơ,  hùng vĩ, tráng lệ và thơ mộng. Bài thơ đã xây dựng thành công hình tượng bi tráng về người lính Tây Tiến với vẻ đẹp hào hùng và hào hoa.

III. BỐ CỤC BÀI THƠ TÂY TIẾN

Bài thơ có bố cục 4 phần như sau:

• Phần 1 (Từ đầu cho đến thơm nếp xôi): Chặng đường hành quân đầy vất vả gắn với những hình ảnh núi rừng hùng vĩ và khắc nghiệt.
• Phần 2 (Tiếp theo đến lũ hoa đong đưa): Kỉ niệm đẹp của những người chiến sĩ cách mạng. 
• Phần 3 (Tiếp  theo đến khúc độc hành): Nỗi nhớ về đồng đội da diết.
• Phần 4 (Còn lại): Nỗi nhớ của tác giả mãi gắn bó với Tây Tiến.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI THƠ TÂY TIẾN

Câu 1: Theo văn bản, bài thơ chia thành 4 đoạn. Nêu ý chính của mỗi đoạn và chỉ ra mạch liên kết giữa các đoạn? (SGK Ngữ văn 12 tập 1- trang 90)

Lời giải chi tiết:

Bài thơ có bố cục 4 phần như sau:

• Phần 1 (Từ đầu cho đến thơm nếp xôi): Chặng đường hành quân đầy vất vả gắn với những hình ảnh núi rừng hùng vĩ và khắc nghiệt.
• Phần 2 (Tiếp theo đến lũ hoa đong đưa): Kỉ niệm đẹp của những người chiến sĩ cách mạng. 
• Phần 3 (Tiếp  theo đến khúc độc hành): Nỗi nhớ về đồng đội da diết.
• Phần 4 (Còn lại): Nỗi nhớ của tác giả mãi gắn bó với Tây Tiến.

– Mạch liên kết của bài thơ: mở đầu là nỗi nhớ tiếp đến là những kỷ niệm của tác giả với Tây Tiến và kết thúc bằng lời khẳng định sẽ mãi gắn bó lòng mình với Tây Tiến.

Câu 2: Nét đặc sắc của bức tranh thiên nhiên trong đoạn thơ thứ nhất và hình ảnh người lính Tây Tiến hiện lên trong đoạn thơ như thế nào? (SGK Ngữ văn 12 tập 1- trang 90)

Lời giải chi tiết:

Bức tranh thiên nhiên trong đoạn thơ thứ nhất là bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, dữ dội đó là biểu tượng của một chặng đường hành quân đầy gian khổ:

• Hình ảnh Sông Mã và Tây Tiến là hai hình ảnh kết tinh nỗi nhớ của tác giả, ông nhớ về miền Tây Bắc và nhớ về những người lính Tây Tiến. 
• Những địa danh được nhắc tới trong bài như Sài Khao, Mường Lát, Mường Hịch, Mai Châu chúng đều là những nơi hiểm trở, gập ghềnh trong cuộc hành quân với mây, mưa, thác và cọp.
• Bức tranh thiên nhiên về núi rừng Tây Bắc hiện lên như mở ra cuộc hành quân giữa núi cao, vực sâu và rừng thẳm liên tục được xuất hiện trong bài. 

– Vẻ hoang sơ, dữ dội và cá liệt của Tây Tiến được tác giả thể hiện rất rõ bằng các biện pháp nghệ thuật như nhân hóa và cường điệu. 

• Chính bức tranh thiên nhiên đã làm nổi bật lên vẻ đẹp kiêu hùng, vượt lên mọi khó khăn và mất mát đau thương của những người lính Tây Tiến.

– Hình ảnh về đoàn quân Tây Tiến hùng dũng hiện lên trên nền thiên nhiên:

• Sự tinh nghịch cùng sự dí dỏm của các chàng trai Hà Nội đã chiến thắng thiên nhiên và chạm được tới đỉnh cao của chiến trường Tây Bắc.
• Những người lính dũng cảm, gan góc và kiên cường trước  sự dữ dội và bí ẩn của thiên nhiên.
• Hình ảnh bi tráng của những người lính Tây Tiến trên chiến trường họ coi cái chết nhẹ nhàng như giấc ngủ.

⇒ Hình ảnh những người lính Tây Tiến giữa núi rừng hiểm trở đã làm nổi bật lên sự dũng cảm và kiên trung của thế hệ trẻ trong thời kì kháng chiến.

Câu 3: Đoạn thơ thứ hai mở ra một thế giới khác với những vẻ đẹp của con người về thiên nhiên miền Tây khác với đoạn thơ thứ nhất. Hãy phân tích để làm rõ vẻ đẹp ấy. (SGK Ngữ văn 12 tập 1- trang 90)

Lời giải chi tiết:

– Đoạn thơ thứ hai đã mở ra một thế giới với những vẻ đẹp duyên dáng, mĩ lệ, thanh bình dưới góc nhìn hào hoa và yêu đời.

• Vẻ đẹp của đêm hội đuốc hoa với xiêm áo rực rỡ cùng tiếng khèn và điệu nhạc.
• Tình quân dân kháng chiến và tình nghĩa Việt – Lào gắn bó thủy chung.
• Những cô gái e ấp tình tứ trong những điệu múa đã tạo nên những bất ngờ thú vị và thu hút hồn vía của những chàng trai Tây Tiến.
• Hình ảnh cô gái Thái chèo thuyền độc mái uyển chuyển và bông hoa làm duyên trên dòng nước lũ là vẻ đẹp gắn với Tây Bắc. 

– Cảnh và con người Tây Bắc trong kí ức của tác giả rất đẹp, có hồn, quyến luyến và tình tứ.

•  Bức tranh có nét đẹp hoang sơ làm nổi bật lên hình ảnh con người với “dáng người trên độc mộc” đem đến nét đẹp man mác.
• Cái đẹp trong nỗi buồn hiu hắt chính là đặc trưng của miền sơn cước. 
• Không gian ấy đã nổi lên sự mềm mại.

Câu 4: Phân tích hình ảnh người lính Tây Tiến được tác giả tập trung khắc họa ở đoạn thơ thứ ba. Qua đó, hãy làm rõ vẻ đẹp lãng mạn và chất bi tráng của hình ảnh người lính Tây Tiến. (SGK Ngữ văn 12 tập 1- trang 90)

Lời giải chi tiết:

Hình ảnh, bức chân dung người lính Tây Tiến hiện lên với vẻ đẹp hào hùng.

• “Không mọc tóc” vì sốt rét làm rụng hết tóc.
• “Quân xanh màu lá” có thể hiểu là sự khắc nghiệt của điều kiện chiến đấu đã làm những người lính trở nên xanh xao.
• “Dữ oai hùm” là có những nét oai phong dữ tợn như loài hổ báo trong rừng áp đảo kẻ thù (đây là một cách miêu tả ước lệ theo lối cổ).

– Người lính Tây Tiến đã hiện lên với vẻ đẹp đào hoa:

•  “Dáng kiều thơm” là dáng người đẹp Hà Thành, những người lính đang nhớ đến người yêu nơi hậu phương.

– Tác giả đã nói đến sự hy sinh của người lính một cách bi tráng.

Câu 5: Ở đoạn thơ thứ tư, nỗi nhớ Tây Tiến được diễn tả như thế nào? Vì sao nhà thơ viết: “Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi”? (SGK Ngữ văn 12 tập 1- trang 90)

Lời giải chi tiết:

– Nỗi nhớ về Tây Tiến đoạn thơ thứ tư được hiện lên một cách đầy tha thiết, khắc khoải và ám ảnh:

• “Thăm thẳm”, “không hẹn ước”, “một chia phôi” như diễn tả về nỗi nhớ cùng lời thề kim cổ “ra đi không hẹn ngày trở lại”.
• Nỗi khắc khoải cùng sự nhớ thương những ngày đã qua trong quá khứ chiến đấu.
•  “Tây Tiến mùa xuân ấy”: đó là thời hào hùng, thời lãng mạn đã qua.
•  “Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi”: tác giả đã dành tất cả tình cảm và cả trái tim cho Tây Tiến cùng những quá khứ hào hùng.

⇒ Nỗi nhớ về Tây Tiến vẫn luôn khắc khoải, tha thiết trong lòng của tác giả nó như một minh chứng về sức sống mãnh liệt của kỷ niệm của ký ức trong những ngày gian khổ hào hùng.

V. LUYỆN TẬP 

Câu 1: Bút pháp của Quang Dũng trong bài thơ là bút pháp hiện thực hay lãng mạn? Phân tích, so sánh Tây Tiến với bài Đồng chí của Chính Hữu để làm rõ bút pháp đó? (SGK Ngữ văn 12 tập 1- trang 90)

Lời giải chi tiết:

Bút pháp mà Quang Dũng chủ yếu sử dụng trong bài là bút pháp lãng mạn:

• Thủ pháp phóng đại, cường điệu và đối lập để làm nổi bật lên sự phi thường, gây ấn tượng mạnh mẽ, sâu đậm về những dữ dội, thơ mộng và tuyệt mĩ. 

– So sánh bài thơ Tây Tiến với bài thơ Đồng Chí của Chính Hữu:

• Bài thơ Đồng chí sử dụng bút pháp tả thực làm nổi bật lên vẻ đẹp giản dị và chân chất của những người lính xuất phát từ vùng quê nghèo.
• Những chi tiết miêu tả chân dung của người lính đều rất chân thực giống với thực tế, họ luôn có cùng lý tưởng chiến đấu và chia sẻ cùng nhau những gian khổ của cuộc đời người lính.
• Bài thơ Tây Tiến đã tái hiện lại hình ảnh Tây Bắc dữ dội và hoang sơ nhưng lại hết sức mơ mộng.
• Quang Dũng chú trọng vào những nét độc đáo và khác thường để làm nổi bật lên ẻ hào hoa, kiêu hùng của người lính.

Câu 2: Qua bài thơ, anh (chị) hình dung như thế nào về chân dung người lính Tây Tiến? (SGK Ngữ văn 12 tập 1- trang 90)

Lời giải chi tiết:

– Qua bài thơ chân dung người lính Tây Tiến hiện lên:

• Mang một vẻ đẹp bi tráng và lãng mạn tạo nên sức lôi cuốn đối với người đọc.
• Dưới ngòi bút của Quang Dũng những người lính Tây Tiến đã được hiện lên oai hùng và dữ dội khác thường.

– Những gian khổ, thiếu thốn có thể làm hao mòn và tiều tụy hình dáng bên ngoài nhưng sức mạnh nội lực bên trong của họ lại khiến mọi người cảm phục: trong khó khăn họ vẫn hướng về những điều tốt đẹp và những điều lãng mạn.

– Chất bi tráng của những người lính Tây Tiến:

• Quang Dũng nói đến cái chết, nói đến sự hi sinh nhưng không hề bị lụy và đau thương trái lại nó còn có sự kiên cường và lãng mạn.
• Tác giả miêu tả cái chết sang trọng, cái chết tạo nên sự thương cảm sâu sắc từ thiên nhiên.
• Phản ánh sự kết hợp tài tình giữa hình tượng tập thể người lính Tây Tiến với sự miêu tả về vẻ đẹp tinh thần của con người. 

⇒ Hình ảnh những người lính Tây Tiến được miêu tả mang đậm chất bi tráng và sáng ngời vẻ đẹp lý tưởng, họ mang dáng dấp của những người anh hùng thời đại.