IBAITAP: Để có thể thấy được ý nghĩa to lớn và giá trị nhiều mặt của Tuyên ngôn độc lập cùng vẻ đẹp tư tương cùng tâm hồn của tác giả hãy cùng ibaitap đến với bài học “Tuyên ngôn độc lập – Phần II: Tác phẩm” để cùng tìm hiểu nhé.

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC TÁC PHẨM TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP

Vào ngày 19/8/1945, chính quyền ở Hà Nội đã về tay nhân dân, ngày 26/8/1945 chủ tịch Hồ Chí Minh về Hà Nội từ chiến khu Việt Bắc. Người đã soạn thảo bản “Tuyên ngôn độc lập” tại 48 phố Hàng Ngang và vào ngày 02/09/1945 Người đã đứng trước hàng chục vạn đồng bào tại quảng trường Ba Đình đọc lên bản “Tuyên ngôn độc lập”.

II. TÓM TẮT TÁC PHẨM TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP

Vào ngày 2/9/1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa. Đây mà mốc son chói lọi nhất trong lịch sử đánh dấu một kỉ nguyên mới- kỉ nguyên độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam. Bản Tuyên ngôn độc lập được Hồ Chí Minh viết cho ai và viết để làm gì? Bác viết để hướng tới đồng bào cả nước những người đã hơn 80 năm sống dưới ách xâm lược của thực dân Pháp và phát xít Nhật. Không những vậy bản Tuyên ngôn còn hướng tới các nước thực dân xâm lược- thế lực thù địch có dã tâm cướp nước ta thêm lần nữa và đặc biệt là thực dân Pháp và đế quốc Mĩ. Đồng thời bản Tuyên ngôn cũng hướng đến toàn thể nhân dân trên toàn thế giới. Bác Hồ của chúng ta đã viết như thế nào? Bác đã đưa ra các cơ sở lý luận và cơ sở thực tế cho bản Tuyên ngôn của dân tộc, đầu tiên là cơ sở được trích từ quyền bình đẳng, quyền được sống, quyền tự do và quyền được mưu cầu hạnh phúc trong bản Tuyên ngôn độc lập của Mỹ năm 1776 cùng bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền năm 1791 của Pháp. Trên cơ sở thực tiễn ấy Người đã tố cáo những tội ác của thực dân Pháp gây ra cho dân tộc ta hơn 80 năm qua,  từ đó đập tan được những luận điệu xảo trá như muốn bẻ gãy ngọn cờ “bảo hộ” của chúng. Mục đích cuối cùng Bác biết nên bản Tuyên ngôn độc lập để làm gì? Mục đích lớn nhất, cao cả nhất của bản Tuyên ngôn độc lập chính là tuyên bố xóa bỏ chế độ thực dân phong kiến, khẳng định lại quyền tự chủ và vị thế bình đẳng của dân tộc ta trên toàn thế giới. Đồng thời khẳng định được quyết tâm bảo vệ nền độc lập dân chủ bằng tất cả “tinh thần, lực lượng, tính mạng và của cải”. Bản Tuyên ngôn độc lập đã hội tụ cả vẻ đẹp về tư tưởng cũng như tình cảm của Chủ tịch Hồ Chí Minh đồng thời cũng thể hiện khát vọng cháy bỏng về độc lập, tự do của nhân dân Việt Nam.

III. BỐ CỤC TÁC PHẨM TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP

Tác phẩm có bố cục 3 phần như sau:

• Phần 1 (từ đầu cho đến không chối cãi được): Cơ sở pháp lý và sự chính nghĩa. 
• Phần 2 (tiếp theo cho đến phải được độc lập): Vạch trần sự tàn ác và bộ mặt của thực dân Pháp. 
• Phần 3 (còn lại): Tuyên bố độc lập tự do của nhân dân ta.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN TÁC PHẨM TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP

Câu 1: Nêu bố cục của văn bản Tuyên ngôn Độc lập. (SGK Ngữ văn 12 tập 1- trang 41)

Lời giải chi tiết:

Tác phẩm có bố cục 3 phần như sau:

• Phần 1 (từ đầu cho đến không chối cãi được): Cơ sở pháp lý và sự chính nghĩa. 
• Phần 2 (tiếp theo cho đến phải được độc lập): Vạch trần sự tàn ác và bộ mặt của thực dân Pháp. 
• Phần 3 (còn lại): Tuyên bố độc lập tự do của nhân dân ta.

Câu 2: Việc trích dẫn Tuyên ngôn độc lập (1776) của nước Mỹ và Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền (1791) của Cách mạng Pháp trong phần mở đầu có ý nghĩa gì? (SGK Ngữ văn 12 tập 1- trang 41)

Lời giải chi tiết:

– Việc trích dẫn Tuyên ngôn độc lập (1776) của nước Mỹ và Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền (1791) của Cách mạng Pháp trong phần mở đầu là cách lập luận sắc bén và khéo léo của tác giả.

• Nó được dùng làm cơ sở pháp lý tuyên bố nên nền độc lập cho nước ta.
• Đây là cơ sở suy rộng ra nền tự do của các dân tộc bị áp bức trên thế giới.

– Ý nghĩa của nó về mặt lập luận là:

• Tăng sức thuyết phục cho lời của bản Tuyên ngôn độc lập.
• Thể hiện sự khôn khéo và quyết liệt trong việc đấu tranh chống lại kẻ thù.
• Sử dụng nghệ thuật gậy ông đập lưng ông dùng chính lý lẽ của Pháp và Mỹ để đập lại những luận điệu xảo trá của chúng.

Câu 3: Trong phần thứ hai của bản tuyên ngôn, tác giả đã lập luận như thế nào để khẳng định quyền độc lập tự do của nước Việt Nam ta? (SGK Ngữ văn 12 tập 1- trang 42)

Lời giải chi tiết:

Trong phần thứ hai của bản Tuyên ngôn tác giả đã vạch trần bản chất tàn bạo và xảo quyệt của bọn thực dân bằng những lý lẽ và sự thật xác đáng. 

– Thực dân Pháp kể công rằng “khai hoa” nhưng thực chất chúng đang “cướp đất nước ta, áp bức đồng bào ta”

• Người đã lấy dẫn chứng cụ thể vạch mặt chúng về chính trị, xã hội và về kinh tế.
• Đưa ra những hình ảnh thực tế của đất nước ta  “xác xơ, tiêu điều”, nhân dân thì “nghèo nàn, thiếu thốn”.
• Sử dụng điệp từ ‘chúng” để liệt kê hàng loạt tội ác chồng chất, chứa đầy sự căm thù với bọn thực dân.

– Thực dân Pháp kể công rằng chúng “bảo hộ” nhưng thực tế chúng đã bán nước ta cho Nhật đến hai lần:

• Vào mùa thu năm 1940 Nhật xâm lược Đông Dương khi ấy Pháp quỳ gối đầu hàng và mở cửa nước ta → Thực dân Pháp là lũ hèn nhát và vô trách nhiệm.
• Chúng thẳng tay khủng bố Việt Minh và khi bỏ chạy còn nhẫn tâm giết tù binh chính trị.

– Pháp khẳng định rằng Đông Dương là thuộc địa của chúng thì Bác Hồ đã khẳng định Đông Dương là thuộc địa của Nhật. Đất nước ta đã giành lại độc lập từ tay Nhật chứ không phải là từ tay Pháp.

⇒ Bản Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh  khẳng định sự thật, lý lẽ thuyết phục và khẳng định nền độc lập của dân tộc là nhờ đấu tranh.

Câu 4: Tác phẩm Tuyên ngôn độc lập thể hiện phong cách nghệ thuật của Hồ Chí Minh trong văn chính luận: lập luận chặt chẽ, lí lẽ sắc bén, ngôn ngữ hùng hồn. Hãy làm sáng tỏ điều đó. (SGK Ngữ văn 12 tập 1- trang 42)

Lời giải chi tiết:

Tác phẩm Tuyên ngôn độc lập là áng văn chính luận xuất sắc nó thể hiện phong cách nghệ thuật của Hồ Chí Minh trong văn chính luận đó là: lập luận chặt chẽ, lí lẽ sắc bén và ngôn ngữ hùng hồn.

• Lý luận thống nhất, chặt chẽ xuyên suốt bài.
• Luận điểm xác thực và không thể chối cãi.
• Lý lẽ hùng hồn và đầy sức thuyết phục.
• Thể hiện tính chiến đấu đanh thép, sắc sảo cùng thái độ dứt khoát và bản lĩnh phi thường trong lối lập luận.

⇒ Bản Tuyên ngôn độc lập xứng đáng là áng thiên cổ hùng văn và có giá trị lịch sử lớn lao.

V. LUYỆN TẬP 

Câu hỏi: Lý giải vì sao bản Tuyên ngôn Độc lập là một áng văn chính luận có sức lay động sâu sắc hàng chục trái tim con người Việt Nam từ khi ra đời cho đến nay? (SGK Ngữ văn 12 tập 1- trang 42)

Lời giải chi tiết:

Bản Tuyên ngôn độc lập được coi là áng văn chính luận có khả năng lay động hàng chục triệu trái tim con người Việt Nam vì:

• Khẳng định được sự kiên cường, bất khuất chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta.
• Lời trịnh trọng tuyên bố về độc lập, tự do.
• Khẳng định quyết tâm đến cùng bảo về nền độc lập và tự do.

– Bản Tuyên ngôn độc lập trở thành áng văn chính luận gây xúc động lòng người được bộc lộ từ tấm lòng của Hồ Chí Minh: đó là tấm lòng nồng nàn yêu nước, niềm tự hào về dân tộc mãnh liệt cùng khát khao độc lập tự do cùng ý chí quyết tâm bảo vệ nền độc lập tự do ấy. Tấm lòng ấy đã lan truyền vào từng lời văn tha thiết, tự hào mà đanh thép gây được sự lay động tới trái tim hàng triệu con người Việt Nam.