IBAITAP: Vấn đề dân số thế giới là vấn đề lâu dài, nó ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của toàn nhân loại. Dân số phát triển nhanh cũng là một hiểm họa khôn lường. Hãy cùng ibaitap đến với bài học “  Bài toán dân số” để hiểu thêm về vấn đề này nhé!

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC TÁC PHẨM “ BÀI TOÁN DÂN SỐ” 

Tác phẩm được trích từ bài báo “Bài toán dân số đã được đặt ra từ thời cổ đại” in trên báo Giáo dục và Thời đại chủ nhật (số 28 năm 1995).

II. TÓM TẮT TÁC PHẨM “ BÀI TOÁN DÂN SỐ” 

Vấn đề về dân số phát triển không phải là vấn đề mới. Tác giả đã liên tưởng việc phát triển dân số với chuyện kén rể của một gia đình trên bàn cờ 64 ô. Nếu mỗi phụ nữ đều sinh hai con thì từ lúc khai thiên lập địa đến năm 1995 dân số sẽ đạt đến ô thứ 30 trên bàn cờ. Nhưng thực tế một người phụ nữ có thể sẽ sinh nhiều hơn 2 con, theo bài toán thì dân số đã có thể chạm tới ngưỡng ô thứ 34 của bàn cờ. Tác giả nêu lên báo động về dân số và về con đường “tồn tại hay không tồn tại”.

III. BỐ CỤC TÁC PHẨM “ BÀI TOÁN DÂN SỐ” 

  – Văn bản có thể chia làm 3 phần: 

• Phần 1 ( từ đầu đến… sáng mắt ra): Bài toán dân số.
• Phần 2 ( tiếp theo đến… sang ô thứ 34 của bàn cờ): Tốc độ phát triển chóng mặt của dân số trên thế giới.
• Phần 3 ( còn lại): Phải tìm kiếm lời giải cho bài toán.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN TÁC PHẨM “ BÀI TOÁN DÂN SỐ” 

Câu 1: Xác định bố cục, nêu nội dung chính của mỗi phần. Riêng về phần thân bài, hãy chỉ ra các ý lớn (luận điểm). (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 131)

Lời giải chi tiết:

– Mở bài (từ đầu cho đến “sáng mắt ra”): Đặt ra vấn đề về bài toán dân số. Kế hoạch hóa như đặt ra từ thời cổ đại

– Thân bài (tiếp đến “sang ô thứ 34 của bàn cổ”): Làm sáng tỏ vấn đề về tốc độ gia tăng dân số thế giới nhanh chóng.

Thân bài có ba luận điểm:

• Nêu lên bài toán cổ và đến ra kết luận: Mỗi ô của bàn cờ ban đầu chỉ một vài hạt thóc, tưởng chừng là ít không đáng kể, nhưng nếu sau đó cứ gấp đôi lên theo cấp số nhân thì số thóc của cả bàn cờ lại là một con số khủng khiếp.
• So sánh sự gia tăng của dân số giống như lượng thóc trong các ô của bàn cờ. Ban đầu chỉ có hai người vậy mà đến năm 1995 đã lên đến 5,63 tỉ người đủ cho ô thứ 30 của bàn cờ ấy.
• Thực tế một người phụ nữ lại sinh ra rất nhiều con (hơn hai rất nhiều), vì thế chỉ tiêu mỗi gia đình chỉ có một đến hai con là rất khó có thể thực hiện.

– Kết bài (Phần còn lại): Khuyến cáo về sự bùng nổ và gia tăng dân số, đó là con đường duy nhất để tồn tại của nhân loại.

Câu 2: Vấn đề chính mà tác giả muốn đặt ra trong văn bản này là gì? Điều gì đã làm tác giả “sáng mắt ra”? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 131)

Lời giải chi tiết:

– Vấn đề chính mà tác giả muốn đặt ra trong “Bài toán dân số” là đất đai thì không sinh thêm mà con người lại ngày càng nhiều lên gấp bội. Nếu không hạn chế sự bùng nổ dân số thì con người sẽ tự làm hại đến chính mình.

– Điều làm tác giả “sáng mắt ra” là vấn đề dân số và kế hoạch hóa gia đình. Nhưng khi nghe xong bài toán cổ thì tác giả  ngỡ vấn đề này đã đặt ra từ thời cổ đại.

Câu 3: Câu chuyện kén rể của nhà thông thái có vai trò ý nghĩa như thế nào trong việc làm nổi bật vấn đề chính mà tác giả muốn nói tới? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 131)

Lời giải chi tiết:

– Câu chuyện kén rể của nhà thông thái là bài toán cổ tác giả nêu ra gây tò mò, cuốn hút người đọc đến một kết luận bất ngờ. Câu chuyện chính là tiền đề để tác giả so sánh với gia tăng và bùng nổ dân số, từ sự so sánh này làm nổi bật lên trọng tâm của bài viết đó chính là tốc độ gia tăng dân số chóng mặt.

Câu 4: Việc đưa ra những con số về tỉ lệ sinh con của phụ nữ ở một số nước theo thông báo của Hội nghị Cairo nhằm mục đích gì? Trong số các nước kế tên trong văn bản, nước nào thuộc châu Phi, nước nào thuộc châu Á? Bằng những hiểu biết của mình về hai châu lục đó, trước những con số tỉ lệ sinh con đã nêu, em có nhận xét gì về sự phát triển dân số ở hai châu lục này? Có thế rút ra kết luận gì về mối quan hệ giữa dân số và sự phát triển xã hội? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 132)

Lời giải chi tiết:

Tác giả đưa ra những con số về tỉ lệ sinh con của phụ nữ một số nước theo thông báo của Hội nghị Cairo là nhằm :

• Thông báo rằng ở những nước chậm phát triển tỉ lệ gia tăng dân số rất mạnh (phụ nữ ở các nước này đều sinh nhiều con).
• Sự gia tăng dân số tỉ lệ nghịch với tốc độ phát triển của nền kinh tế, nó sẽ dẫn tới đời sống xã hội giảm, lạc hậu, nền kinh tế chậm phát triển, văn hóa giáo dục chậm phát triển.

Câu 5: Văn bản này đem lại cho em những hiểu biết gì? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 132)

Lời giải chi tiết:

– Văn bản “Bài toán dân số” đã đem lại cho em những hiểu biết:

• Dân số gia tăng mạnh chủ yếu tập trung ở những nước chậm phát triển.
• Dân số tăng trưởng quá nhanh gây ảnh hưởng đến môi trường và sự phát triển của nền kinh tế.

V. Luyện tập

Câu 1: Liên hệ với phần Đọc thêm để tìm câu Lời giải chi tiết:  Con đường nào là con đường tốt nhất để hạn chế sự gia tăng dân số? Vì sao? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 132)

Lời giải chi tiết: 

– Con đường tốt nhất để hạn chế sự gia tăng dân số là: 

• Nâng cao giá trị cuộc sống, tuyên truyền mạnh mẽ kế hoạch hóa gia đình để mỗi người phụ nữ đều ý thức được chứ không nên dùng biện pháp cấm đoán hoặc căn thiệp.

Câu 2: Hãy nêu các lý do chính để trả lời cho câu hỏi: Vì sao sự gia tăng dân số có ảnh hưởng lớn đối với tương lai nhân loại, nhất là đối với các dân tộc còn nghèo nàn, lạc hậu? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1-trang 132)

Lời giải chi tiết: 

– Sự gia tăng dân số có ảnh hưởng lớn đối với tương lai nhân loại, nhất là đối với các dân tộc còn nghèo nàn, lạc hậu là vì: 

• Dân số phát triển chóng mặt sẽ ảnh hướng đến môi trường, lương thực và vấn đề giáo dục.
• Gây áp lực nên nền kinh tế dẫn đến an sinh xã hội không được đảm bảo.

Câu 3: Dựa vào số liệu về sự gia tăng dân số thế giới đã nêu trong phần Đọc thêm, hãy tính từ năm 2000 đến tháng 9-2003 xem số người trên thế giới đã tăng bao nhiêu lần gấp khoảng bao nhiêu lần dân số của việt Nam hiện nay? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 132)

Lời giải chi tiết: 

– Dân số trên thế giới tính từ năm 2000 đến tháng 9-2003 là:

• Dân số thế giới vào năm 2000 là: hơn 6 tỉ người.
• Dân số thế giới vào thời điểm 2003 là: 6,32 tỉ người.
• Từ năm 2000 đến năm 2003 dân số trên thế giới đã tăng 241 triệu người, gấp 3 lần so với dân số Việt Nam hiện nay.