Việc sử dụng yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh có tác dụng gì? Cùng ibaitap giải đáp.

I. TÌM HIỂU YẾU TỐ MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINH

CÂY CHUỐI TRONG ĐỜI SỐNG VIỆT NAM

       Đi khắp Việt Nam, nơi đâu ta cũng gặp cây chuối thân mềm vươn lên như những trụ cột nhẵn bóng, toả ra vòm tán lá xanh mướt che rợp từ vườn tược đến núi rừng. Hầu như ở nông thôn, nhà nào cũng trồng cây chuối. Trò chơi có tính chất thể thao của trẻ em chúc đầu xuống đất cho cả thân mình tay chân vút thẳng lên trời  được gọi là trò chơi “trồng cây chuối”. Chả là gốc chuối tròn như đầu người, lớn dần theo thời gian, có dễ chùm nằm dưới mặt đất. Cây chuối rất ưa nước nên người ta hay trồng bên ao hồ rất nhanh tươi tốt, còn ở rừng, bên những khe suối hay thung lũng, chuối mọc thành rừng bạt ngàn vô tận. Chuối phát triển rất nhanh, chuối mẹ đẻ chuối con, chuối con đẻ chuối cháu, cứ phải gọi là “con đàn cháu lũ”.

       Người phụ nữ nào mà chẳng liên quan đến cây chuối khi họ phải làm vườn, chăn nuôi, nội trợ và chợ búa, bởi cây chuối là thức ăn thực dụng từ thân đến lá, từ gốc đến hoa quả! Có lẽ trong các loài cây, thì cây chuối mang sẵn trong nó nhiều nhất các món ăn truyền lại của tổ tiên người Việt Mường tự xa xưa cho tới ngày nay.

       Quả chuối là một món ăn ngon, ai mà chẳng biết. Nào chuối hương, chuối ngự, nào chuối sứ, chuối mường, loại chuối nào khi quả đã chín cũng đều cho ta vị ngọt ngào và hương thơm hấp dẫn. Có một loại chuối được người ta rất chuộng, đấy là chuối trứng cuốc không phải là quả tròn như trứng cuốc mà khi chín vỏ chuối có những vệt lốm đốm như vỏ trứng cuốc. Mỗi cây chuối đều có một buồng chuối. Có buồng chuối trăm quả, cũng có buồng chuối cả nghìn quả. Không thiếu những buồng chuối dài từ ngọn cây uốn trĩu xuống tận gốc cây. Quả chuối chín ăn vào không chỉ no, không chỉ ngon mà còn là một chất dưỡng da làm cho da dẻ mịn màng. Chính vì thế nhiều phụ nữ nghiền chuối như nghiền mỹ phẩm. Nếu chuối chín là một món quà sáng trưa chiều tối của con người thì chuối xanh lại là một món ăn thông dụng trong các bữa ăn hằng ngày. Chuối xanh có vị chát, để sống cắt lát ăn cặp với thịt heo luộc chấm tôm chua khiến miếng thịt ngon gấp bội phần, nó cũng là món ăn cặp rất tuyệt vời với các món tái hay món gỏi. Chuối xanh nấu với các loại thực phẩm có vị tanh như cá, ốc, lươn, chạch có sức khử tanh rất tốt, nó không chỉ làm cho thực phẩm ngon hơn mà chính nó cũng thừa hưởng cái ngon cái bổ của thực phẩm truyền lại. Người ta có thể chế biến ra nhiều món ăn từ quả chuối như chuối ép, mứt chuối, kẹo chuối, bánh chuối,… nhưng có một điều quan trọng là quả chuối đã trở thành  phẩm vật thờ cúng từ ngàn đời như một tôtem trên mâm ngũ quả. Đấy là “chuối thờ”. Chuối thờ bao giờ cũng dùng nguyên nải. Ngày lễ tết thường thờ chuối xanh già, còn ngày rằm hoặc giỗ kỵ có thể thờ chuối chín. Có lẽ vì thế mà chuối thờ thường lên giá đột ngột vào những dịp lễ, tết mà nhà nào cũng phải mua về để thắp hương thờ cúng.

(Nguyễn Trọng Tạo, Tạp chí Tia sáng)

Trả lời câu hỏi (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 25)

a) Giải thích nhan đề: “Cây chuối trong đời sống Việt Nam” chỉ cây chuối trong quan hệ đời sống của con người Việt Nam chứ không phải cây chuối thuần túy loài thực vật.

b) Những câu trong văn bản thuyết minh về những đặc điểm tiêu biểu của cây chuối: 

• “Cây chuối ưa nước…” 
• “Cây chuối phát triển nhanh…” 
• “Quả chuối là món ăn ngon.”

c) Những câu văn có yếu tố miêu tả cây chuối, quả chuối:

• … thân mềm vươn lên như những trụ cột nhẵn bóng, tỏa ra vòm tán lá xanh mướt che rợp từ vườn tược đến núi rừng.
• … chuối mọc thành rừng bạt ngàn vô tận. Chuối phát triển rất nhanh, chuối mẹ đẻ chuối con, chuối con đẻ chuối cháu, cứ phải gọi là “con đàn cháu lũ”.
• … đấy là chuối trứng cuốc không phải là quả tròn như trứng cuốc mà khi chín vỏ chuối có những vệt lốm đốm như vỏ trứng cuốc.
• Không thiếu những buồng chuối dài từ ngọn cây uốn trĩu xuống tận gốc cây.

Tác dụng: yếu tố miêu tả khiến cho người đọc có thể hình dung cụ thể, sinh động đặc điểm của cây chuối, công dụng, cách sử dụng sản phẩm từ cây chuối.

d) Văn bản trên có thể bổ sung thêm: công dụng của lá chuối, thân cây chuối, nõn chuối, bắp chuối…

• Thân chuối: làm thức ăn cho gia súc.
• Lá chuối: dùng để gói bánh, gói giò.
• Bắp chuối: chữa bệnh thiếu máu, rối loạn tiêu hóa,…
• Nõn chuối: dùng làm thức ăn.

II. LUYỆN TẬP

Câu 1: (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 26)

Bổ sung các yếu tố miêu tả vào các chi tiết thuyết minh sau:

• Thân cây…
• Lá chuối tươi…
• Lá chuối khô…
• Nõn chuối…
• Bắp chuối…
• Quả chuối…

Lời giải tham khảo:

• Thân cây có hình trụ hoặc hình tròn dài thẳng đứng, nhẵn bóng, gồm nhiều lớp bẹ xếp chồng lên nhau theo thứ tự từ trong ra ngoài.
• Lá chuối tươi lúc lớn có dạng to bản, màu xanh mướt, trông chẳng khác gì một con thuyền xanh đang úp ngược, che mát cho cả khóm.
• Lá chuối già không còn màu xanh nữa mà chuyển sang màu nâu nhạt, chúng rũ xuống bám chặt lấy thân cây chứ không rơi rụng và lìa xa như những lá cây khác.
• Nõn chuối khi mới nhú lên có màu xanh non rất đặc trưng, gọi là màu nõn chuối. Nõn chuối cuộn chặt, chẳng mấy chốc lớn hơn, lỏng ra và nở thành tàu chuối.
• Bắp chuối hay còn được gọi là hoa chuối có màu tím nhạt hoặc tím sẫm, giống như là một búp sen khổng lồ treo ngược. Bắp chuối vươn lên từ giữa lòng thân của cây chuối. 
• Quả chuối được xếp thành từng nải, cong cong như vầng trăng lưỡi liềm đầu tháng.

Câu 2: Chỉ ra yếu tố miêu tả trong đoạn văn (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 26):

Một lần đến thăm trường cao đẳng mỹ thuật công nghiệp hà nội, bác hồ gợi ý nên phát triển đồ sứ dân tộc, Bác nói người Việt thường dùng chén chứ không dùng tách. Tách là loại chén uống nước của người Tây, nó có tai. Chén của ta không có tai. Khi mời ai uống thì bưng hai tay mà mời. Bác vừa cười vừa làm động tác. Có uống thì nâng hai tay xoa xoa rồi mới uốn, mà uống rất nóng. Đấy, dân tộc đấy. Bác nói tiếp, cái chén còn rất tiện lợi, do không có tai nên khi xếp chồng rất gọn, không vướng, khi rửa cũng dễ sạch.

(Theo Phạm Côn Sơn, Làng nghề truyền thống Việt Nam)

Lời giải tham khảo:

Yếu tố miêu tả trong đoạn văn trên là:

“Tách là loại chén uống nước của Tây, nó có tai. Chén của ta không có tai. Khi mời ai uống trà thì bưng hai tay mà mời. Có uống cũng nâng hai tay xoa xoa rồi mới uống.”

→ Những yếu tố miêu tả được chỉ ra trên làm nổi bật lên hình ảnh loại chén (đối tượng được thuyết minh) và hình ảnh của Bác Hồ.

Câu 3: Đọc văn bản “Trò chơi ngày xuân” trang 26, 27 và chỉ ra những câu miêu tả trong đó. (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 26):

Lời giải tham khảo:

Những câu miêu tả trong văn bản “Trò chơi ngày xuân”:

• Những nhóm quan họ nam và nữ trong những bộ trang phục dân tộc đi tìm nhau trong ngày hội, mời nhau xơi miếng trầu và nhận lời hát kết nghĩa giữa các làng.
• Những con thuyền thúng nhỏ mang theo những làn điệu dân ca điểm thêm cho không khí ngày xuân thêm nét thơ mộng, trữ tình.
• Lân được trang trí công phu, tỉ mỉ, râu ngũ sắc, lông mày bạc, mắt lộ to, thân mình có các hoạ tiết đẹp mắt.
• Bàn cờ được tổ chức trên sân bãi rộng, mỗi phe có 16 người mặc đồng phục đỏ hoặc xanh, cầm trên tay hay đeo trước ngực biển ký hiệu những quân cờ.
• Hai tướng (tướng ông và tướng bà) của từng bên đều mặc những trang phục thời xưa lộng lẫy có cờ đuôi nheo đeo chéo sau lưng và được che lọng. 

‍