IBAITAP: Cùng ibaitap đến với bài học “Mây và sóng” hôm nay để cảm nhận được một cách thấm thía tình mẹ con thiêng liêng qua lời thủ thỉ chân tình của em bé với mẹ về những cuộc đối thoại tưởng tượng giữa em với những người sống trên “mây và sóng”.

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC TÁC PHẨM MÂY VÀ SÓNG

Được viết bằng tiếng Ben-gan và được in trong tập thơ Si-su (Trẻ thơ), xuất bản vào năm 1909. Tác phẩm được Ta-go dịch ra tiếng Anh và in trong tập Trăng non xuất bản năm 1915.

II. TÓM TẮT TÁC PHẨM MÂY VÀ SÓNG

Thông qua cuộc trò chuyện của em bé và mẹ, bài thơ đã ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng sâu sắc, nó chứa đựng những triết lý giản dị nhưng đúng đắn về hạnh phúc trong cuộc đời. 

III. BỐ CỤC TÁC PHẨM MÂY VÀ SÓNG

Bài thơ có bố cục 2 phần:

• Phần 1: (Từ đầu cho đến “xanh thẳm”): Cuộc trò chuyện tưởng tượng của em bé với mây và mẹ.
• Phần 2: (Còn lại): Cuộc trò chuyện tưởng tượng của em bé với sóng và mẹ.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN TÁC PHẨM MÂY VÀ SÓNG

Câu 1: Lời nói của em bé gồm hai phần có nhiều nét giống nhau. (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 88)

a. Hãy chỉ ra những điểm giống nhau và khác nhau (về số dòng thơ, về cách xây dựng hình ảnh, về cách tổ chức khổ thơ,…) giữa hai phần và phân tích tác dụng của những chỗ giống nhau và khác nhau ấy trong việc thể hiện chủ đề của bài thơ.

b. Giả thiết không có phần thứ hai thì ý thơ có được trọn vẹn và đầy đủ không?

Lời giải chi tiết:  

a. Điểm giống nhau: kết câu, số dòng thơ và cách xây dựng hình ảnh đều theo trình tự thuật lại lời rủ rê hoặc lời từ chối, sự tưởng tượng sáng tạo của trò chơi.

Điểm khác nhau:

• Đối tượng là mây và sóng.
• Trò chơi: “con là mây và mẹ là trăng” và “con là sóng và mẹ là bến bờ kì lạ”.
• Không gian là trên trời và dưới biển.

b. Nếu không có phần thứ hai thì ý thơ sẽ không được trọn vẹn và không tạo được sự cân bằng trong bài thơ.

Câu 2: Xác định vị trí của dòng thơ “Con hỏi:…” ở mỗi phần. (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 88)

(Gợi ý: Hãy lí giải vì sao em bé chưa từ chối ngay lời mời gọi của những người sống “trên mây” và những người sống “trong sóng”)

Lời giải chi tiết: 

– Ở mỗi phần, mỗi khi những người sống “trên mây” và sống “trong sóng” rủ rê thì chú bé đều hỏi lại:

• Con hỏi: “Nhưng làm thế nào mình Lên đó được?”
• Con hỏi: “Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được”

– Khi chú bé hỏi đều được những người kia trả lời và hướng dẫn.

– Nếu chú bé ngay lập tức từ chối lời rủ rê của những người ấy thì tình cảm sẽ thiếu chân thực vì đứa trẻ nào cũng có tính ham chơi. Khi nghe lời rủ rê cả hai lần  chú bé đều tỏ ra băn khoăn, ít nhiều chú bé cũng đã bị lôi cuốn nhưng tình yêu thương mà chú dành cho mẹ đã luôn chiến thắng. Chỉ cần nghĩ đến mẹ đang đợi ở nhà, mẹ không muốn chú đi chơi là chú bé đã từ chối những lời rủ rê ấy.

Câu 3: Hãy so sánh những cuộc vui chơi của những người “trên mây” và “trong sóng” giữa thế giới tự nhiên và những trò chơi của “mây và sóng” do em bé tạo ra. Sự giống nhau cũng như sự khác nhau giữa các cuộc chơi đó nói lên điều gì? (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 88)

Lời giải chi tiết: 

– Những trò chơi của “mây và sóng” của chú bé hay và thú vị hơn nhiều so với những cuộc vui chơi của những người “trên mây” và “trong sóng” 

– Chú bé không chỉ có “mây” và “sóng” mà còn có “bến bờ kì lạ” đó là hiện thân của mẹ, người luôn bao dung rộng mở và luôn sẵn sàng đón tiếp em “lăn, lăn mãi vào lòng”.

Câu 4: Hãy chỉ ra những thành công về mặt nghệ thuật của bài thơ trong việc xây dựng các hình ảnh thiên nhiên (chú ý các hình ảnh mây, trăng, sóng, bờ biển). (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 88)

Lời giải chi tiết: 

– Hình ảnh của mây, trăng, sóng, bờ biển, bầu trời là hình ảnh tự nhiên của thiên nhiên đẹp đẽ.

• Những hình ảnh này chính là trí tưởng tượng của chú bé.
• Đó là hai hình ảnh tượng trưng cho cuộc sống rộn rã, cuốn hút xung quanh và nó có sức hút kì lạ đối với con người.
• Đó là những hình ảnh ẩn dụ cho những điều cám dỗ trong cuộc đời mỗi người.

– Là những hình ảnh lung linh và huyền ảo có tính biểu tượng và tạo được ra sự logic.

Câu 5: Phân tích ý nghĩa của câu thơ “Con lăn, lăn, lăn mãi… ở chốn nào”. (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 88)

Lời giải chi tiết: 

– Bến bờ kì lạ chính là biểu tượng của tấm lòng mẹ, tấm lòng bát ngát bao dung rộng mở với con. Việc đem tình mẹ so sánh với mây, trăng, sóng, biển, bờ biển là cách tác giả nâng cao tình cảm đó lên ngang tầm vũ trụ.

– Nói rằng “không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào” có nghĩa là mẹ con ta sẽ ở khắp mọi nơi và không có gì có thể chia cách hay tách rời được, tình cảm mẹ con sẽ mãi là tình cảm thiêng liêng và bất diệt ở khắp mọi nơi.

Câu 6: Ngoài ý nghĩa ca ngợi tình mẹ con, bài thơ còn có thể gợi cho ta suy ngẫm thêm điều gì nữa? (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 88)

Lời giải chi tiết: 

Ngoài ý nghĩa ca ngợi tình mẹ con, bài thơ còn gợi thêm cho ta suy ngẫm về bao điều khác.

– Muốn khước từ được những cám dỗ cùng những quyến rũ trong cuộc đời thì con người ta phải có điểm tựa vững chắc và tình cảm mẹ con chính là một trong những điểm tựa vững chắc ấy.

– Hạnh phúc không phải ở “trên mây” cao vợi, hay ở “trong sóng” xa xôi, hay thậm chí là do ai ban phát mà nó ở ngay trong cuộc sống trần thế do chính con người tạo dựng nên.