IBAITAP: Bài thơ “Hai chữ nước nhà” làm nổi bật lên nội dung tư tưởng và thể hiện rõ tinh thần yêu nước thương dân của tác giả. Hãy cùng ibaitap đến với bài học hôm nay để hiểu rõ hơn về tác phẩm cũng như tình yêu thương đất nước của tác giả nhé.

I. HOÀN CẢNH RA ĐỜI TÁC PHẨM “HAI CHỮ NƯỚC NHÀ”

Bài thơ “Hai chữ nước nhà” là bài thơ đầu tiên trong tập Bút quan hoài của nhà thơ Trần Tuấn Khải.

II. TÓM TẮT TÁC PHẨM “HAI CHỮ NƯỚC NHÀ”

Bài thơ “Hai chữ nước nhà” Trần Tuấn Khải đã mượn một câu chuyện về lịch sử có sức gợi cảm vô cùng to lớn để bộc lộ lên tình cảm mãnh liệt với đất nước và khích lệ lòng yêu nước của đồng bào dân tộc

III. BỐ CỤC TÁC PHẨM “HAI CHỮ NƯỚC NHÀ”

Bài thơ có thể chia thành 3 phần:

– Phần 1 gồm (8 câu thơ đầu): Cảnh sầu thảm khi giặc xâm lược của đất Bắc trời Nam.

– Phần 2 gồm ( 20 câu thơ tiếp): Tội ác tày trời của giặc Minh và tiếng khóc xót thương trước hiện thực đau đớn của đất nước.

– Phần 3 (còn lại): Lời căn dặn và sự trao gửi của người cha về trách nhiệm với đất nước.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN TÁC PHẨM “HAI CHỮ NƯỚC NHÀ”

Câu 1: Em có nhận xét gì về giọng điệu của đoạn này? Thể thơ truyền thống song thất lục bát, đã góp phần vào việc thể hiện giọng điệu đó như thế nào? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 162)

Lời giải chi tiết:

– Giọng điệu của đoạn này thống thiết , tâm lí diễn tả nỗi đau trước cảnh nước mất nhà tan.

– Thể thơ song thất lục bát đã diễn đạt thích hợp cảm xúc, giọng điệu trầm buồn của bài thơ. Sự đan xen hai câu bảy chữ như trào dâng, diễn tả nỗi uất ức, căm hờn, hai câu lục bát chậm rãi tạo sự sâu lắng da diết.

Câu 2: Đoạn thơ có thể chia làm ba phần, em hãy tìm hiểu ý chính từng phần. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 162)

Lời giải chi tiết:

Bài thơ có thể chia thành 3 phần:

– Phần 1 gồm (8 câu thơ đầu): Cảnh sầu thảm khi giặc xâm lược của đất Bắc trời Nam.

– Phần 2 gồm ( 20 câu thơ tiếp): Tội ác tày trời của giặc Minh và tiếng khóc xót thương trước hiện thực đau đớn của đất nước.

– Phần 3 (còn lại): Lời căn dặn và sự trao gửi của người cha về trách nhiệm với đất nước.

Câu 3: Ở 8 câu thơ đầu, hãy tìm và phân tích những chi tiết nghệ thuật biểu hiện: (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 162)

– Bối cảnh không gian.

– Hoàn cảnh éo le và tâm trạng ấy, lời khuyên của cha có ý nghĩa như thế nào?

Lời giải chi tiết:

– Bối cảnh không gian: cuộc chia ly diễn ra diễn ra chốn ải Bắc đìu hiu, ảm đạm.

– Hoàn cảnh éo le: cuộc chia ly vĩnh viễn không có ngày về của người cha

– Người cha:

• Đau xót trước mệnh nước, thương bản thân phải xa quê và thương đứa con.
• Dặn người con trở về giúp nước báo thù.
• Tâm trạng buồn đau nhuốm lên cảnh vật một màu sắc ảm đạm.

– Người con:

• Muốn đi  theo phụng dưỡng cha và làm tròn đạo hiếu.
• Tâm trạng đau buồn khi tiễn biệt cha.

-> Hoàn cảnh éo le, sầu thảm của đất nước khi giặc Minh xâm lược. Dặn con cái phải đặt chữ “ái quốc” lên làm đầu. Trong bối cảnh ấy càng làm lời ủy thác của người cha trở nên thiêng liêng.

Câu 4: Phân tích đoạn thơ thứ hai: (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 162)

– Tâm sự yêu nước của thể hiện qua những tình cảm nào?

– Tìm hiểu sức gợi cảm của đoạn thơ.

Lời giải chi tiết:

Tâm sự yêu nước của Trần Tuấn Khải được thể hiện qua những vần thơ thẫm đẫm huyết lệ tạo sức lay động mạnh mẽ cho người đọc.

– Bốn câu thơ đầu của phần 2: là lời dặn dò con thay mình trả thù nhà và đền nợ nước, nhắc nhở về sự hào hùng và niềm tự hào dân tộc. Muốn con lấy tấm gương hiệp nữ minh chứng cho việc hy sinh vì một sự nghiệp lớn.

– Tám câu thơ tiếp theo của phần 2: gợi lại những đau thương, mất mát mù mịt của đất nước khi bị xâm lăng, cảnh thê lương, tiếng khóc ai oán và nỗi đau xé tận tâm cam của người đi vào cõi chết nhưng không thể quên được những tội ác của kẻ thù.

– Bốn câu thơ cuối của đoạn 2: trực tiếp thể hiện nỗi đau xót, nỗi uất hận trước những tội ác của kẻ thù.

– Sức gợi cảm của đoạn thơ nằm ở:

• Những hình ảnh chia lìa và tang tóc làm đau buốt đến tận tâm can.
• Tâm trạng uất hận và đau xót lên tới đỉnh điểm trước những tội ác của giặc Minh.
• Nỗi lòng thương xót và cảm xúc chân thành của tác giả tạo ra sức lay động lớn.

Câu 5: Phần cuối đoạn thơ, người cha nói đến cái thế bất lực của mình và sự nghiệp của tổ tông là nhằm mục đích gì? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 163)

Lời giải chi tiết:

– Phần cuối đoạn thơ, người cha nói đến cái thế bất lực của mình và sự nghiệp của tổ tông là nhằm khích lệ ý chí báo thù nhà trả nợ nước của người con, người cha cũng như gửi gắm giao phó trách nhiệm cho đứa con của mình.

V. Luyện tập

Người ta nói thơ Trần Tuấn Khải vẫn sử dụng nhiều hình ảnh, từ ngữ có tính chất ước lệ, sáo mòn. Hãy tìm trong đoạn thơ một số hình ảnh, từ ngữ như thế và cho biết vì sao nó vẫn có sức truyền cảm mạnh mẽ.

Lời giải chi tiết:

– Những hình ảnh, từ ngữ có tính chất ước lệ, sáo mòn trong đoạn thơ là: mây sầu, gió thảm, hổ thét chim kêu, máu nóng, hồn nước, đất khóc, giời than, thân lươn…

⟹ Những từ ngữ, hình ảnh đó có sức truyền cảm mạnh mẽ vì chúng gợi đúng tình trạng của đất nước lúc lâm nguy. Nhấn mạnh tâm trạng bi tráng và khích lệ tinh thần yêu nước.