HOÀN CẢNH SÁNG TÁC VĂN BẢN “CHUYỆN NGƯỜI CON GÁI NAM XƯƠNG”

Văn bản  “Chuyện người con gái Nam Xương” thuộc tác phẩm “Truyền kì mạn lục” (ghi chép tản mạn về những điều kỳ lạ vẫn được lưu truyền), được viết vào thế kỉ XVI. Văn bản “Chuyện người con gái Nam Xương” có nguồn gốc từ truyện cổ dân gian “Vợ chàng Trương”, là thiên thứ 16 trong 20 truyện của “Truyền kì mạn lục”.

I. TÓM TẮT VĂN BẢN “CHUYỆN NGƯỜI CON GÁI NAM XƯƠNG”

   Vũ Thị Thiết (Vũ Nương) là người phụ nữ đẹp người đẹp nết, được Trương Sinh thất học, hay ghen tuông cưới về làm vợ. Ngày Trương Sinh phải đi lính, Vũ Nương ở nhà chăm sóc mẹ chồng chu đáo và nuôi dạy con thơ. Khi mẹ chồng mất cũng lo ma chay chu toàn. Khi chàng Trương Sinh trở về, hay tin mẹ mất mà đau buồn. Con trẻ không biết không nhận cha, Trương Sinh đâm ra ghen tuông, ngờ vực sự thủy chung của vợ mình – Vũ Nương. Vũ Nương vì chứng minh cho sự trong sạch của mình nên đã nhảy sông tự vẫn.

   Chàng Phan Lang do cứu được Linh Phi nên được báo đáp. Sau đó gặp được Vũ Nương, Trương Sinh nhận ra mình đã trách nhầm vợ mà lập đàn giải oan cho vợ nhưng nàng Vũ Nương không còn trở lại dương gian vì xã hội phong kiến quá hà khắc.

II. HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI VĂN BẢN “CHUYỆN NGƯỜI CON GÁI NAM XƯƠNG”

Câu 1: Tìm bố cục của truyện (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 51):

Lời giải tham khảo:

– Phần 1 (từ đầu đến “… như đối với cha mẹ đẻ mình”): Cuộc sống của nàng Vũ Nương sau khi được gả về nhà Trương Sinh và cho đến trước khi Trương Sinh trở về.

– Phần 2 (tiếp theo đến “… nhưng việc trót đã qua rồi”): Số phận oan khuất của nàng Vũ Nương.

– Phần 3 (phần còn lại): nàng Vũ Nương được giải nỗi oan khuất.

Câu 2: Nhân vật Vũ Nương được miêu tả trong hoàn cảnh nào? Ở từng hoàn cảnh, Vũ Nương bộc lộ những đức tính gì? (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 51): 

Lời giải tham khảo:

– Trong mối quan hệ hai vợ chồng trong cuộc sống hằng ngày: “Trương Sinh có tính đa nghi, đối với vợ phòng ngừa quá sức.”

→ Vũ Nương luôn “giữ gìn khuôn phép, không từng lần nào vợ chồng phải đến thất hoà.”.

– Trong tình huống hai vợ chồng chia ly: “Chàng đi chuyến này, thiếp chẳng dám mong đeo được ấn phong hầu, mặc áo gấm trở về quê cũ, chỉ xin ngày về mang theo được hai chữ bình yên, thế là đủ rồi.”

→ Thể hiện tình nghĩa: khi tiễn chồng đi lính, nàng bày tỏ sự thương nhớ, mong chồng bình yên.

– Trong những ngày xa chồng: là một người vợ chung thủy, mẹ hiền, dâu thảo, ân cần, hết lòng với gia đình, chăm sóc mẹ chồng lúc ốm đau: “Nàng hết sức thuốc thang lễ bái thần phật và lấy lời ngọt ngào khôn khéo khuyên lơn.”, luôn thương yêu, lo lắng chu toàn: khi mẹ chồng mất “Nàng hết lời thương xót, phàm việc ma chay tế lễ, lo liệu như đối với cha mẹ đẻ mình.”.

→ Làm tròn nghĩa vụ và bổn phận của người con và người mẹ, người vợ.

– Khi bị chồng nghi oan, Vũ Nương cố thanh minh để chồng hiểu rõ được tấm lòng mình, nhưng không có kết quả. Khi đẩy đến bước đường cùng, nàng mượn dòng nước sông quê chọn cái chết để minh oan cho tấm lòng lòng trong trắng của mình. 

→ Nhân vật Vũ Nương là người vợ thủy chung, yêu thương chồng con hết mực

Bằng cách đưa nhân vật Vũ Nương vào những hoàn cảnh, tình huống khác nhau, tác giả đã khắc họa đậm nét một người vợ hiền thục, thuỷ chung, yêu thương chồng con hết mực, còn là một người con dâu hiếu thảo, hết lòng vì cha mẹ, gia đình, đồng thời là người phụ nữ luôn coi trọng danh dự, phẩm hạnh, quyết bảo vệ sự trong sạch của mình.

Câu 3: Vì sao Vũ Nương phải chịu nỗi oan khuất? Từ đó em cảm nhận được điều gì về thân phận của người phụ nữ dưới chế độ phong kiến? (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 51): 

Lời giải tham khảo:

– Nguyên nhân trực tiếp của nỗi oan Vũ Nương là do Trương Sinh quá đa nghi, hay ghen tuông , gia trưởng và độc đoán. Trương Sinh không cho Vũ Nương cơ hội trình bày, thanh minh.

– Nguyên nhân gián tiếp của nỗi oan khuất Vũ Nương là do xã hội phong kiến thời ấy – Một xã hội bất công, thân phận người phụ nữ bấp bênh, mong manh và bi thảm. Người phụ nữ không được bênh vực chở che mà còn bị đối xử một cách bất công, vô lý, …

Câu 4: Hãy nêu nhận xét về cách dẫn dắt tình tiết câu chuyện, những lời trần thuật và những lời đối thoại trong truyện? (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 51): 

Lời giải tham khảo:

– Cách dẫn dắt tình tiết câu chuyện kịch tính, lôi cuốn: 

• Những chi tiết được hé mở, chuẩn bị những thắt nút đến khi nút thắt được tạo ra khiến cho truyện trở nên hấp dẫn, bất ngờ và căng thẳng.
• Ngôn ngữ đối thoại, độc thoại của các nhân vật khiến cho câu chuyện trở nên sinh động hơn.
• Chi tiết cái bóng xuất hiện đẩy kịch tính của tác phẩm lên đến cao trào.

– Cách khắc họa tâm lý, tính cách của các nhân vật (lời nói của Vũ Nương bao giờ cũng chân thành, dịu dàng…)

Câu 5: Tìm những yếu tố kì ảo trong truyện. Đưa những yếu tố kì ảo vào một câu chuyện quen thuộc, tác giả nhằm thể hiện điều gì? (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 51): 

Lời giải tham khảo:

– Những yếu tố truyền kì ảo trong truyện:

• Chuyện nằm mơ thấy mộng của Phan Lang.
• Chuyện giữa Phan Lang và Vũ Nương dưới động rùa của Linh Phi,… 
• Chuyện Vũ Nương được lập đàn giải oan, nàng hiện về ngồi trên kiệu hoa, cờ tán, võng lọng rực rỡ đầy sông, lúc ẩn lúc hiện, rồi “bóng nàng loang loáng mờ nhạt dần mà biến đi mất.”.

– Ý nghĩa việc tác giả đưa những yếu tố kì ảo vào một câu chuyện quen thuộc:

• Tạo nên hiệu quả nghệ thuật về tính chân thực của truyền kỳ vào câu chuyện nhờ kết hợp những yếu tố kì ảo với các yếu tố tả thực.
• Làm hoàn chỉnh thêm phẩm chất đẹp đẽ vốn có của nàng Vũ Nương – một con người ở thế giới khác vẫn luôn khao khát phục hồi danh dự.
• Tạo nên một cái kết có hậu. 
• Thể hiện ước mơ và khát vọng của nhân dân: về sự công bằng bác ái, người tốt được minh oan và đền trả xứng đáng.
• Thể hiện nỗi niềm cảm thương của tác giả đối với số phận bi thảm của người phụ nữ trong chế độ phong kiến xưa.