IBAITAP: Cùng ibaitap đến với bài học “Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới” hôm nay để có thể thấy được những điểm mạnh, điểm yếu của con người Việt Nam và yêu cầu phải nhanh chóng khắc phục chúng, hình thành lên những đức tính và thói quen tốt khi đất nước đang bước vào giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC TÁC PHẨM CHUẨN BỊ HÀNH TRANG VÀO THẾ KỈ MỚI

Được đăng trên tạp chí “Tia sáng” vào năm 2001 và được in vào tập “Một góc nhìn của trí thức” được xuất bản bởi nhà xuất bản Trẻ, TP. Hồ Chí Minh năm 2002.

II. TÓM TẮT TÁC PHẨM CHUẨN BỊ HÀNH TRANG VÀO THẾ KỈ MỚI

Là một bài viết mang ý nghĩa thời sự lâu dài đối với con người và đặc biệt là với thế hệ trẻ Việt Nam trong mọi giai đoạn lịch sử. Tác phẩm đã đề cập một cách thẳng thắn, đầy thuyết phục về những điểm mạnh và điểm yếu của con người Việt Nam từ đó nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc phải chuẩn bị bản thân con người trước thềm đổi mới, trước khi hội nhập. Song song với nó là vai trò của thế hệ trẻ những chủ nhân tương lai của đất nước trong thế kỉ mới.

III. BỐ CỤC TÁC PHẨM CHUẨN BỊ HÀNH TRANG VÀO THẾ KỈ MỚI

Tác phẩm có bố cục 3 phần như sau:

• Phần 1 (Từ đầu cho đến “thiên niên kỷ mới”): Chuẩn bị bản thân con người là sự chuẩn bị rất quan trọng trong hành trang bước vào thế kỉ mới.
• Phần 2 (Tiếp theo đến “kinh doanh và hội nhập”): Tình hình của thế giới cùng những nhiệm vụ của đất nước.
• Phần 3 (còn lại): Những điểm mạnh và điểm yếu của con người Việt Nam cùng nhiệm vụ của con người khi bước vào thế kỉ mới.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN TÁC PHẨM CHUẨN BỊ HÀNH TRANG VÀO THẾ KỈ MỚI

Câu 1: Tác giả viết bài này trong thời điểm nào của lịch sử? Bài viết đã nêu vấn đề gì? Ý nghĩa thời sự và ý nghĩa lâu dài của vấn đề ấy.

Những yêu cầu, nhiệm vụ hết sức to lớn và cấp bách đang đặt ra cho đất nước ta, cho thế hệ trẻ hiện nay là gì? (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 30)

Lời giải chi tiết: 

– Tác giả đã viết bài này trong thời điểm chuyển giao của hai thế kỉ trên toàn thế giới và nước ta đang tiếp bước công cuộc đổi mới từ cuối thế kỉ trước

– Bài viết nêu lên vấn đề: chuẩn bị hành trang để bước vào thế kỉ mới→ nó có tính thời sự và có ý nghĩa với sự phát triển lâu dài, hội nhập của đất nước.

– Nhiệm vụ được đặt ra là: nhìn nhận ra những hạn chế để khắc phục và bắt kịp với thời đại. Đưa đất nước ta thoát khỏi đói nghèo, lạc hậu, đẩy mạnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước.

Câu 2: Hãy đọc lại cả bài và lập dàn ý theo trình tự lập luận của tác giả. (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 30)

Lời giải chi tiết: 

Dàn ý theo trình tự lập luận của tác giả là:

• Chỉ ra sự cần thiết trong nhận thức của thế hệ trẻ về điểm mạnh và điểm yếu của con người Việt Nam.
• Phân tích những điểm mạnh, điểm yếu và mặt đối lập của con người Việt Nam.
• Để hoàn thiện và hội nhập được với toàn cầu con người Việt Nam đã thay đổi như thế nào.

Câu 3: Trong bài này, tác giả cho rằng: “Trong những hành trang ấy, có lẽ sự chuẩn bị bản thân con người là quan trọng nhất”. Điều đó đúng không, vì sao? (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 30)

Lời giải chi tiết: 

Điều đó là hoàn toàn đúng vì:

• Từ xưa đến nay con người luôn là động lực phát triển của lịch sử.
• Trong nền kinh tế trí thức hiện nay sự nhạy bén của con người vẫn luôn quyết định sự phát triển của xã hội.

Câu 4: Tác giả đã nêu ra và phân tích những điểm mạnh, điểm yếu nào trong tính cách, thói quen của người Việt Nam qua? Những điểm mạnh, điểm yếu ấy có quan hệ như thế nào với nhiệm vụ đưa đất nước đi lên công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong thời đại ngày nay? (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 30)

Lời giải chi tiết: 

Tác giả đã nêu ra và phân tích những điểm mạnh cùng điểm yếu trong tính cách và thói quen của con người Việt Nam là:

• Thông minh và nhạy bén với những cái mới nhưng lại thiếu kiến thức cơ bản và kém khả năng thực hành.
• Có sự cần cù sáng tạo nhưng lại thiếu sự tỉ mỉ và không coi trọng nghiêm ngặt các quy trình công nghệ. Chưa quen được với cường độ khẩn trương. 
• Có tinh thần đoàn kết một lòng, nhất là trong công cuộc chiến đấu chống giặc ngoại xâm nhưng lại thường đố kị nhau trong việc làm ăn và trong cả cuộc sống hàng ngày.
• Bản tính của người Việt Nam ta là thích ứng nhanh nhưng lại có nhiều những hạn chế trong thói quen kì thị trong kinh doanh quen với thời bao cấp, thói quen sính ngoại quá mức cùng thói khôn vặt, ít giữ chữ tín.

⇒ Tác giả không liệt kê đơn giản mà mỗi một ưu điểm lại đi kèm với một nhược điểm, chúng luôn được đặt trong yêu cầu xây dựng và phát triển đất nước hiện nay.

Câu 5: Em đã học và đọc nhiều tác phẩm văn học và những bài học lịch sử nói về các phẩm chất truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam, con người Việt Nam. Những nhận xét của tác giả có gì giống và có điểm gì khác với những điều mà em đã đọc được trong cách sách vở nói trên? Thái độ của tác giả như thế nào khi nêu những nhận xét này? (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 30)

Lời giải chi tiết: 

Nhận xét tác giả với sách lịch sử và sách văn học có điểm giống và khác nhau như sau:

• Giống nhau: đều phân tích và nhận xét những ưu điểm của người Việt Nam đó là: thông minh, cần cù, sáng tạo và đoàn kết trong chiến đấu,
• Khác nhau là: phê phán những khuyết điểm, hạn chế và các kỹ năng thực hành, đố kị, khôn vặt.

⇒ Người viết có thái độ khách quan, chân thực và đúng đắn.

Câu 6: Trong văn bản, tác giả sử dụng nhiều thành ngữ, tục ngữ. Hãy tìm những thành ngữ, tục ngữ ấy và cho biết ý nghĩa, tác dụng của chúng. (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 30)

Lời giải chi tiết: 

Những thành ngữ, tục ngữ được tác giả sử dụng trong bài là: “nước đến chân mới nhảy”, “trâu buộc ghét trâu ăn”, “liệu cơm gắp mắm”, “bóc ngắn, cắn dài” chúng có tác dụng giúp bài văn trở nên cụ thể, sinh động và giàu ý nghĩa.

V. LUYỆN TẬP 

Câu 1: Em hãy nêu những dẫn chứng trong thực tế xã hội và nhà trường để làm rõ một số điểm mạnh và điểm yếu của con người Việt Nam như nhận định của tác giả. (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 31)

Lời giải chi tiết: 

– Dẫn chứng trong thực tế xã hội và điểm mạnh của con người Việt Nam:

• Sự cần cù và sáng tạo: Bác Vũ Đình Phúc đã giành 2 năm để nghiên cứu sản xuất máy xay phế phẩm nông nghiệp để làm phân hữu cơ.
• Truyền thống đoàn kết yêu thương và đùm bọc lẫn nhau: Nguyễn Văn Nam quê Nghệ An đã cứu sống 9 người sắp chết đuối trong một lần cứu 5 em nhỏ bản thân Nam đã chết vì đuối nước.

– Dẫn chứng trong thực tế xã hội và điểm yếu của con người Việt Nam:

• Thói “khôn vặt, không coi trọng chữ tín” tại một cửa hàng trên phố cổ Hà Nội đã sử dụng những chai rượu kém chất lượng dán tem nhập khẩu để bán cho người dân.
• Lối học vẹt của học sinh: Chỉ học để đối phó với bài kiểm tra chứ không hiểu bản chất của vấn đề và không thể vận dụng những kiến thức ấy.

Câu 2: Em nhận thấy ở bản thân mình có những điểm mạnh và điểm yếu nào trong những điều tác giả đã nêu và cả những điều tác giả chưa nói tới? Nêu phương hướng khắc phục những điểm yếu. (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 31)

Lời giải chi tiết: 

Những điểm mạnh và điểm yếu của bản thân em là:

• Điểm mạnh: có khả năng tiếp thu tốt, nắm bắt vấn đề một cách nhanh chóng và có tính sáng tạo cao.
• Điểm yếu: đôi lúc còn lười suy nghĩ và hành động, chưa có sự tỉ mỉ.

⇒ Biện pháp khắc phục là: chăm chỉ học tập và rèn luyện để trở thành một người năng động hơn.