IBAITAP: Bài thơ cho ta thấy khung cảnh đau thương và hoang tàn khi đất nước bị giặc Pháp xâm lược. Tác giả đã sử dụng những hình ảnh nào để khắc họa lên khung cảnh đó? Câu hỏi tu từ ở cuối bài có tác dụng gì? Cùng ibaitap đến với bài học “Chạy giặc” hôm nay để cùng tìm hiểu nhé.

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI THƠ CHẠY GIẶC

Sáng tác vào khoảng 2/1859 sau khi giặc Pháp tấn công thành Gia Định, Nguyễn Đình Chiểu chứng kiến cảnh chạy loạn và ly tán của nhân dân và viết ra bài thơ này.

II. TÓM TẮT BÀI THƠ CHẠY GIẶC

Khắc họa khung cảnh đau thương và hoang tàn của đất nước khi giặc Pháp đến xâm lược đồng thời bày tỏ nỗi đau của nhà thơ khi đứng trước hiện thực đó.

III. BỐ CỤC BÀI THƠ CHẠY GIẶC

Bài thơ có bố cục 2 phần như sau:

• Phần 1 (6 câu đầu): Khung cảnh đất nước và nhân dân khi thực dân Pháp xâm lược.
• Phần 2 (còn lại): Tâm trạng và thái độ của nhà thơ.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI THƠ CHẠY GIẶC

Câu 1: Cảnh đất nước và nhân dân khi giặc Pháp đến xâm lược được miêu tả như thế nào? Phân tích nét đặc sắc trong ngòi bút tả thực của tác giả. (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 49)

Lời giải chi tiết:

– Cảnh đất nước và nhân dân khi giặc Pháp đến xâm lược được miêu tả như sau:

• Nhốn nháo trước tiếng súng xâm lược, phiên chợ quê ồn ào tấp nập trở nên hỗn loạn và nháo nhác. Tình cảnh đất nước rơi vào nguy khốn.
• Nhân dân hoảng loạn,…
• Sự bị động của triều đình phong kiến trước kẻ thù đã dẫn tới hậu quả mất nước và mất mát cả về người lẫn của.

– Nét đặc sắc trong ngòi bút tả thực của tác giả là:

• Hai câu thực là bức tranh tả cụ thể sinh động cảnh tan tác, bi thương của nhân dân khi giặc Pháp đột ngột xuất hiện.
• Tác giả đã sử dụng biện pháp đảo ngữ để làm nổi bật lên trước mắt người đọc vẻ xơ xác cùng sự tan tác của lũ trẻ, bầy chim và khắc họa được sự hoang mang và ngơ ngác của chúng.
• Các địa danh như Bến Nghé, Đồng Nai đều bị giặc cướp bóc và phá phách tan tác. 

⇒ Tác giả đã viết ra những dòng thơ bằng sự xót xa trước tình cảnh của nhân dân và bằng cả sự căm thù chất chứa trong tâm can. Tác giả đã thông qua ngòi bút sắc bén để thể hiện sự phẫn nộ cùng lòng căm thù giặc.

Câu 2: Trong hoàn cảnh đó, tâm trạng, tình cảm của tác giả như thế nào? (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 49)

Lời giải chi tiết:

Từng câu từng chữ trong bài thơ đều là tiếng kêu đau xót và đau đớn xuất phát từ trái tim nồng nàn yêu quê hương, đất nước trước tội ác tày trời của bọn giặc Pháp.

• Căm giận bọn cướp nước và lũ bán nước.
• Tác giả đau xót trước cảnh nước mất nhà tan, quốc gia diệt vong và nhân dân tan tác.
• Tác giả thất vọng trước cảnh quê hương tràn ngập bóng giặc và triều đình vô dụng mặc cho nhân dân khổ sở điêu linh.

⇒ Nguyễn Đình Chiểu đã bộc lộ tấm lòng yêu nước sâu sắc, thương dân đầy xót xa nhưng chính bản thân lại bất lực. Ông luôn là tấm gương sáng về tinh thần đấu tranh chống giặc ngoại xâm.

Câu 3: Phân tích thái độ của nhà thơ trong hai câu kết. (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 49)

Lời giải chi tiết:

Hai câu thơ cuối đã thể hiện được sự đau xót của nhà thơ trước thực tại lầm than của dân tộc:

• Nhà thơ đặt ra câu hỏi tu từ nhằm mục đích hỏi cụ thể ai là người cứu nước và giúp dân.
• Cách gọi “trang” kính trọng để hỏi những người có chức trách trước tình cảnh của đất nước và nhân dân.
• Câu thơ cuối là hạ thấp họ những kẻ mũ áo quan lại nhưng tài thao lược lại không có.
• Nhà thơ đã gián tiếp tố cáo triều đình nhà Nguyễn vô dụng, bạc nhược và hèn nhát.

⇒ “Chạy giặc” vừa tả thực và vừa tả khái quát để kể tội của quân giặc và xót xa trước cảnh nhân dân. Giá trị của bài thơ đã góp phần làm nên tính chiến đấu mạnh mẽ của thơ văn Nguyễn Đình Chiểu.