IBAITAP: Chắc hẳn ai trong mỗi chúng ta cũng đã nghe đến hoặc bắt gặp biện pháp nói giảm nói tránh này trong các tác phẩm văn học hay thậm chí là cả trong cuộc sống thường ngày. Vậy như thế nào là nói giảm nói tránh? Cách sử dụng nó như thế nào? Hãy cùng ibaitap đến với bài học “Nói giảm nói tránh” nhé.

I. NÓI GIẢM NÓI TRÁNH VÀ TÁC DỤNG CỦA NÓI GIẢM NÓI TRÁNH

Câu 1: Những từ ngữ in đậm trong đoạn trích dưới đây có nghĩa là gì? Tại sao người viết, người nói lại dùng cách diễn đạt đó? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 107)

– Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác, thì đồng bào cả nước, đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột.

(Hồ Chí Minh, Di chúc)

– Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!

Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời.

(Tố Hữu, Bác ơi!)

– Lượng con ông Độ đây mà… Rõ tội nghiệp, về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn.

(Hồ Phương, Thư nhà)

Lời giải chi tiết: 

– Những từ ngữ in đậm trong đoạn trích trên đều có ý nghĩa chỉ cái chết.

– Người viết, người nói dùng cách diễn đạt đó để tránh gây nên sự đau buồn mất mát quá lớn.

Câu 2: Vì sao trong những câu văn sau đây, tác giả dùng từ bầu sữa mà không dùng một từ khác cùng nghĩa. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 108)

Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.

(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

Lời giải chi tiết: 

– Tác giả dùng từ “bầu sữa” mà không dùng một từ khác cùng nghĩa để tránh gây cảm giác thô tục cho người đọc.

Câu 3: So sánh hai cách nói sau đây, cho biết cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 108)

– Con dạo này lười lắm.

– Con dạo này không được chăm chỉ lắm.

Lời giải chi tiết: 

– Cách nói “Con dạo này không được chăm chỉ lắm” tế nhị, nhẹ nhàng hơn đối với người nghe.

II. LUYỆN TẬP

Câu 1: Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống /…/: đi nghỉ, khiếm thị, chia tay nhau, có tuổi, đi bước nữa. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 108)

a) Khuya rồi, mời bà /../

b) Cha mẹ em /…/ từ ngày em còn rất bé, em về ở với bà ngoại.

c) Đây là lớp học cho trẻ em /…/

d) Mẹ đã /…/ rồi, nên chú ý giữ gìn sức khỏe.

e) Cha nó mất, mẹ nó /…/, nên chú rất thương nó.

Lời giải chi tiết:

– Các từ ngữ nói giảm nói tránh điền vào các câu lần lượt là: 

• Đi nghỉ
• Chia tay nhau
• Khiếm thị
• Có tuổi
• Đi bước nữa

Câu 2: Trong mỗi cặp câu dưới đây, câu nói có sử dụng cách nói giảm nói tránh. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 108)

a1) Anh phải hòa nhã với bạn bè!

a2) Anh nên hòa nhã với bạn bè!

b1) Anh ra khỏi phòng tôi ngay!

b2) Anh không nên ở đây nữa!

c1) Xin đừng hút thuốc trong phòng!

c2) Cấm hút thuốc trong phòng!

d1) Nó nói như thế là thiếu thiện chí.

d2) Nó nói như thế là ác ý.

e1) Hôm qua em hỗn với anh, em xin anh thứ lỗi.

e2) Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.

Lời giải chi tiết:

– Các câu sử dụng biện pháp nói giảm, nói tránh trong các câu trên là :

Câu 3: Hãy vận dụng cách nói giảm nói tránh để đặt năm câu đánh giá trong những trường hợp khác nhau. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 109)

Lời giải chi tiết:

1. Người này thật xấu xí! – Người này không được ưa nhìn cho lắm!

2. Con học còn rất kém. – Con học chưa được tốt lắm.

3. Hành động của cậu toàn là ác ý. – Hành động của thiếu thiện chí.

4. Lời nói của cậu chả có gì đúng cả. – Lời nói của cậu chưa được đúng cho lắm.

5. Con thật là lười biếng! – Con chưa được chăm chỉ lắm.

Câu 4: Việc sử dụng cách nói giảm nói tránh là tùy thuộc vào tình huống giao tiếp. Trong trường hợp nào thì không nên dùng cách nói giảm nói tránh. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 109)

Lời giải chi tiết:

Việc sử dụng cách nói giảm nói tránh là tùy thuộc vào tình huống giao tiếp, trường hợp cần thẳng thắn nói đúng bản chất vấn đề thì không được nói giảm nói tránh. Vì nó chỉ là biện pháp tu từ.