IBAITAP: Hãy tiếp tục đồng hành cùng ibaitap với bài học “ Câu ghép (tiếp theo) để hiểu thêm về câu ghép và sử dụng nó thật thành thạo nhé.

I. QUAN HỆ Ý NGHĨA GIỮA CÁC VẾ CÂU

Câu 1: Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong câu ghép sau đây là quan hệ gì? Trong mối quan hệ đó, mỗi vế câu biểu thị ý nghĩa gì? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 123)

Có lẽ tiếng Việt của chúng ta đẹp bởi vì tâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp, bởi vì đời sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ trước tới nay là cao quý, là vĩ đại, nghĩa là rất đẹp.

(Phạm Văn Đồng, Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt)

Lời giải chi tiết:

– Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong câu ghép trên là mối quan hệ nguyên nhân – kết quả.

– Trong mối quan hệ đó, mỗi vế của câu biểu thị ý nghĩa như sau: 

• Vế đầu nên lên giả thuyết về kết quả: tiếng Việt của chúng ta đẹp.
• Vế sau nêu lên nguyên nhân: “tâm hồn người Việt Nam ta rất đẹp, vì cuộc đấu tranh của ta từ trước tới nay cao quý là vĩ đại, nghĩa là rất đẹp.”

Câu 2: Dựa vào kiến thức đã học ở lớp dưới, hãy nêu thêm quan hệ ý nghĩa có thể có giữa các vế câu. Cho ví dụ minh họa. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 123)

Lời giải chi tiết: 

– Quan hệ tương phản: Tuy đã muộn nhưng tôi vẫn phải cố gắng hoàn thành công việc.

– Quan hệ thời gian nối tiếp: Đoàn người như mắc cửi, một người đi vào lại đến một người khác.

– Quan hệ điều kiện: Nếu thời tiết không được tốt có lẽ chúng tôi không thể đi picnic được.

– Quan hệ bổ sung: Phương và Linh vẫn đang bàn về việc làm đầu đề báo như thế nào, bên cạnh là Trang và Thanh đang hoàn thiện bài văn để viết vào báo tường.

II. LUYỆN TẬP

Câu 1: Xác định quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong những câu ghép (trang 124 SGK Ngữ văn 8 tập 1) và cho biết mỗi vế câu biểu thị ý nghĩa gì trong mối quan hệ ấy. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 124)

Lời giải chi tiết:

a) 

– Quan hệ giữa vế câu (1) và vế câu (2) là mối quan hệ là nguyên nhân – kết quả. 

– Quan hệ giữa vế câu (2) với vế câu (3) là mối quan hệ giải thích, vế câu (3) giải thích cho vế câu (2).

b)  Hai vế câu có mối quan hệ là điều kiện – kết quả.

c)  Các vế câu có mối quan hệ tăng tiến.

d)  Các vế câu có mối quan hệ tương phản. 

e) 

– Câu đầu dùng từ nối “rồi” nối hai vế câu. Câu sau không dùng từ nối nhưng chúng ta vẫn thấy được rằng đây là mối quan hệ nguyên nhân- kết quả.

Câu 2: Đọc đoạn trích (trang 124, 125 SGK Ngữ văn 8 tập 1) và thực hiện các yêu cầu bên dưới: (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 124)

a. Tìm câu ghép trong những đoạn trích trên

b. Xác định quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu trong mỗi câu ghép

c. Có thể tách mỗi vế câu nói trên thành một câu đơn không? Vì sao?

Lời giải chi tiết:

a.

– Đoạn 1 các câu ghép là: 

• Trời// xanh thẳm, biển// cũng xanh thẳm như dâng cao lên, chắc nịch.
• Trời// rải mây trắng nhạt, biển// mơ màng dịu hơi sương.
• Trời// âm u mây mưa, biển xám xịt nặng nề.
• Trời// ầm ầm dông gió, biển// đục ngầu giận dữ

Đoạn 2 các câu ghép là:

• Buổi sớm, mặt trời// lên ngang cột buồm, sương//tan, trời// mới quang.
• Buổi chiều, nắng// vừa nhạt, sương// đã buông nhanh xuống biển.

b.

– Đoạn 1: Quan hệ ý nghĩa giữa các vế của câu ghép trên là: quan hệ nhân quả.

– Đoạn 2: Quan hệ ý nghĩa giữa các vế của câu ghép trên là: quan hệ đồng thời.

c. Không thể tách các vế trong câu ghép trên thành câu đơn vì nó sẽ làm mất đi mối quan hệ ý nghĩa vốn luôn song hành với nhau (nguyên nhân- kết quả).

Câu 3: Trong đoạn trích (trang 125 SGK Ngữ văn 8 tập 1) có hai câu ghép rất dài. Xét về mặt lập luận, có thể tách mỗi vế của những câu ghép ấy thành một câu đơn không? Vì sao? Xét về giá trị biểu hiện, những câu ghép ấy có tác dụng như thế nào trong miêu tả lời lẽ nhân vật. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 125)

Lời giải chi tiết:

Không nên tách mỗi vế câu trong câu ghép đã cho ở đây thành một câu đơn, vì câu ghép này thể hiện mối quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu rất chặt chẽ. Ý được nêu của vế câu này sẽ là điều kiện hoặc nguyên nhân của ý được nêu ở vế câu kia.

Câu 4: Đọc đoạn trích (trang 125 SGK Ngữ văn 8 tập 1) và trả lời câu hỏi: (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 125)

a. Quan hệ ý nghĩa giữa các vế của câu ghép thứ hai là quan hệ gì? Có nên tách mỗi vế câu thành một câu đơn không? Vì sao?

b. Thử tách mỗi vế trong câu ghép thứ nhất và thứ ba thành một câu đơn. So sánh cách viết ấy với cách viết trong đoạn trích, qua mỗi cách viết , em hình dung nhân vật nói như thế nào?

Lời giải chi tiết:

a) Quan hệ ý nghĩa giữa các vế của câu ghép thứ hai là mối quan hệ điều kiện – kết quả. Nếu tách chúng thành một câu đơn thì không thể thể hiện rõ được mối quan hệ này.

b) Thử tách mỗi vế trong câu ghép thứ nhất và thứ ba thành một câu đơn: 

– Thôi! U van con. U lạy con. Con có thương thầy, thương u con đi ngay bây giờ cho u.

=> Nếu tách như vậy thì lời nói của nhân vật sẽ trở nên rời rạc, không diễn đạt hết được sự uất nghẹn, thiết tha của chị Dậu.