I. Đặc điểm câu ghép

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.

Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.

Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết. Nhưng mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt tè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã. Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.

(Thanh Tịnh, Tôi đi học)

1. Tìm các cụm C-V trong những câu in đậm.

2. Phân tích cấu tạo của những câu có hai hoặc nhiều cụm C-V.

3. Trình bày kết quả phân tích ở hai bước trên vào bảng theo mẫu.

4. Dựa vào kiến thức đã học ở lớp dưới, hãy cho biết câu nào trong những câu trên là câu đơn, câu nào là câu ghép.

Lời giải chi tiết: 

1. 

– Cụm C-V trong những câu in đậm trên là:

• Tôi // quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy / nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi / mỉm cười giữa bầu trời / quang đãng.
• Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi // âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.
• Cảnh vật chung quanh tôi // đều thay đổi, vì chính lòng tôi // đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi // đi học.

2. + 3. 

4. 

Câu nào trong những câu trên là câu đơn, câu nào là câu ghép.

Lời giải chi tiết: 

– Câu ghép trong những câu trên là: câu (3)

– Câu đơn trong những câu trên là: câu (2)

– Câu mở rộng thành phần trong những câu trên là: câu (1)

II. Cách nối các vế câu

1. Tìm thêm các câu ghép trong đoạn trích mục I.

2. Trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng cách nào?

3. Dựa vào những kiến thức đã học ở lớp dưới, hãy nêu thêm ví dụ về cách nối các vế câu ghép.

Lời giải chi tiết: 

1.

2.

– Trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng cách như sau: 

• C1 – V1 nối C2 – V2 bằng dấu phẩy.
• C2 – V2 nối C3 – V3 bằng từ nối “và”, “vì”.

3.

– Bạn muốn mình làm hay bạn làm.

– Tôi sang nhà chúc mừng sinh nhật cậu ấy nhưng cậu ấy đang ở trường.

– Càng nỗ lực, càng tỏa sáng.

– Hễ anh làm được thì anh như nào cũng được.

III. Luyện tập

Câu 1: Tìm câu ghép trong đoạn trích dưới đây. Cho biết trong mỗi câu ghép các vế câu được nối với nhau bằng những cách nào? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 113)

a) – Dần buông chị ra, đi con! Dần ngoan lắm nhỉ! U van Dần, u lạy Dần! Dần hãy để cho chị đi với u, đừng giữ chị nữa. Chị con có đi, u mới có tiền nộp sưu, thầy Dần mới được về với Dần chứ! Sáng ngày người ta đánh trói thầy Dần như thế, Dần có thương không. Nếu Dần không buông chị ra, chốc nữa ông lí vào đây, ông ấy trói nốt cả u, trói nốt cả Dần nữa đấy.

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)-

b) Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.

(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

d) Một hôm, tôi phàn nàn việc ấy với Binh Tư. Binh Tư là một người láng giềng khác của tôi. Hắn làm nghề ăn trộm nên vốn không ưa lão Hạc bởi vì lão lương thiện quá. Hắn bĩu môi và bảo:

– Lão làm bộ đấy!

(Nam Cao, Lão Hạc)

Lời giải chi tiết:

a) Câu ghép trong đoạn trích là :

• U van Dần, u lạy Dần! (không dùng từ nối để nói với nhau)
• Chị con có đi, u mới có tiền nộp sưu, thầy Dần mới được về với Dần chứ! (không dùng từ nối để nói với nhau)
• Sáng nay người ta đánh trói thầy Dần như thế, Dần có thương không? ( không dùng từ nối để nói với nhau)
• Nếu Dần không buông chị ra, chốc nữa ông lí vào đây, ông ấy trói nốt cả u, trói nốt cả Dần đấy. ( nối với nhau bằng dấu phẩy)

b) Câu ghép trong đoạn trích là :

• Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ, khóc không ra tiếng.  (không dùng từ nối để nói với nhau)
• Giá những cổ tục đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết định vồ lấy ngay mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi (Dùng từ nối để nối câu với nhau)

c) Câu ghép trong đoạn trích là :

• Tôi im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt đã cay cay. (không dùng từ nối để nói với nhau)

d)  Câu ghép trong đoạn trích là :

• Hắn làm nghề ăn trộm nên vốn không ưa lão Hạc bởi vì lương thiện quá (Dùng từ nối để nối câu với nhau)

Câu 2: Với mỗi cặp quan hệ từ dưới đây, hãy đặt một câu ghép. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 113)

Lời giải chi tiết:

a) Vì tôi ôn tập kỹ càng nên tôi đã làm bài kiểm tra rất tốt.

b) Nếu ai mắc sai lầm cũng gục ngã thì làm gì có ai thành công.

c) Tuy đã làm rất nhiều thứ nhưng thành công vẫn mãi chưa đến với tôi.

d) Không những cậu làm sai mà cậu còn ngu dốt nữa.

Câu 3: Chuyển những câu ghép em vừa đặt được thành những câu ghép mới bằng một trong hai cách. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 113)

a. Bỏ bớt quan hệ từ

b. Đảo trật tự các vế câu

Lời giải chi tiết:

a) 

– Vì tôi ôn tập kỹ càng nên tôi đã làm bài kiểm tra rất tốt.

– Để làm bài kiểm tra tốt tôi đã ôn tập rất kỹ càng.

b) 

– Tuy đã làm rất nhiều thứ nhưng thành công vẫn mãi chưa đến với tôi.

– Tuy thành công chưa đến với tôi nhưng tôi đã làm thêm rất nhiều thứ.

Câu 4: Đặt câu ghép với mỗi cặp từ hô ứng dưới đây. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 114)

Lời giải chi tiết:

a)  Chưa gì mà cậu đã nản lòng rồi.

b)  Bố nào thì con nấy.

c) Câu càng lên cao thì càng có nhiều áp  lực.

Câu 5: Viết một đoạn văn ngắn về một trong các đề tài sau (trong đoạn văn có sử dụng ít nhất là một câu ghép) (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 114)

a) Thay đổi thói quen sử dụng bao bì ni lông.

b) Tác dụng của việc lập dàn ý trước khi viết bài tập làm văn.

Lời giải chi tiết:

a. Thay đổi thói quen sử dụng bao bì ni lông.

Thói quen sử dụng bao bì ni lông của con người chính là việc làm gây ô nhiễm cho Trái Đất. Như chúng ta đã biết, plaxtic trong nilong rất khó tiêu hủy. Hàng năm có hàng vạn hàng triệu bao bì nilong được sử dụng và thải ra môi trường một cách bừa bãi. Việc này gây cản trở đến quá trình sinh trưởng và phát triển của thực vật. Không những vậy bao bì nilong còn dẫn đến các hiện tượng sói mòn đất, gây tắc các đường cống rãnh, lũ lụt mà nó còn có thể lây truyền dịch bệnh nguy hiểm cho con người: ưng thứ, hen xuyễn. Mặc dù nó rất rẻ lại tiện lợi nhưng tác hại của nó đến môi trường không nhỏ. Hãy chung tay góp sức bảo  vệ môi trường. Hãy vì một môi trường “ Xanh, sạch, đẹp”.

b. Tác dụng của việc lập dàn ý trước khi viết bài tập làm văn.

Chắc chắn ai trong mỗi chúng ta đều biết tới việc lập dàn ý trước khi làm một bài văn. Dù vậy nhưng trong chúng ta có rất ít người chú ý tới việc này vì chưa hiểu rõ được tác dụng thực sự mà nó mang lại. Việc lập dàn ý giúp chúng ta sắp xếp, chỉnh sửa những lập luận lý lẽ thật logic để đưa vào bài văn. Nó còn giúp chúng sắp xếp được bố cục và lọc ra được những chi tiết hay, giàu cảm xúc và cô đọng để làm nổi bật lên bài văn. Nếu bạn chọn được sự việc tiểu biểu, nhưng nếu thiếu bố cục mạch lạc gắn kết với nhau thì bài văn sẽ rất lỏng lẻo và trở nên hỗn độn. Việc này sẽ ảnh hưởng tới cách diễn đạt, nó sẽ làm người đọc ngươi nghe mất thời gian để liên kết các ý với nhau. Nếu có một bố cục hoàn chỉnh sẽ giúp người đọc người nghe hiểu dễ dàng hơn và tránh hiểu lầm hiểu sai ý. Vì vậy việc lập dàn ý vô cùng quan trọng.

– Câu ghép trong 2 đoạn văn trên là: câu in đậm.