I. TỪ NGỮ NGHĨA RỘNG VÀ TỪ NGỮ NGHĨA HẸP

Quan sát sơ đồ trong SGK và trả lời các câu hỏi sau:

a. Nghĩa của từ động vật rộng hơn hay hẹp hơn nghĩa của các từ thú, chim, cá? Vì sao?

b. Nghĩa của từ thú rộng hơn hay hẹp hơn nghĩa của các từ voi, hươu? Nghĩa của từ chim rộng hơn hay hẹp hơn nghĩa của các từ tu hú, sáo?

c. Nghĩa của các từ thú, chim, cá rộng hơn nghĩa của những từ nào, đồng thời hẹp hơn nghĩa của các từ nào?

Lời giải chi tiết:  

a) Nghĩa của từ “động vật” rộng hơn nghĩa của từ thú, chim, cá. Vì phạm vi nghĩa của từ “động vật” đã bao hàm phạm vi nghĩa của các từ thú, chim, cá.

b)- Nghĩa của từ “thú” rộng hơn nghĩa của các từ voi, hươu. Vì phạm vi nghĩa của từ “thú” đã  bao hàm phạm vi nghĩa của các từ voi, hươu.

– Nghĩa của từ “chim” rộng hơn nghĩa của các từ như tu hú, sáo. Vì phạm vi nghĩa của từ “chim” đã bao hàm phạm vi nghĩa của các từ tu hú, sáo.

– Nghĩa của từ “cá” rộng hơn nghĩa của các từ như cá rô, cá thu. Vì phạm vi nghĩa của từ “cá” đã bao hàm nghĩa của các từ cá rô, cá thu.

c)- Nghĩa của các từ thú, chim, cá rộng nghĩa hơn so với các từ voi, hươu… tu hú, sáo… cá rô phi, cá thu… và hẹp hơn nghĩa của từ động vật.

Sơ đồ trên cũng được thể hiện bằng một hình thái khác như sau:

– Một từ ngữ được coi là có nghĩa rộng khi phạm vi nghĩa của từ ngữ đó đã bao hàm phạm vi nghĩa của một số từ ngữ khác.

– Một từ ngữ được coi là có nghĩa hẹp khi phạm vi của từ ngữ đó đã bao hàm trong phạm vi nghĩa của ngữ khác.

– Một từ ngữ có nghĩa rộng đối với những từ ngữ này, đồng thời có thể là nghĩa hẹp đối với một số từ ngữ khác.

II.LUYỆN TẬP

Câu 1: Lập sơ đồ thể hiện cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ trong mỗi nhóm từ ngữ sau đây (theo mẫu sơ đồ trong bài học) (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 10 )

Lời giải chi tiết:

‍

Câu 2: Từ ngữ có nghĩa rộng so với nghĩa của các từ ngữ ở mỗi nhóm sau đây (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 11 )

Lời giải chi tiết:

a) Xăng, dầu hỏa, (khí) ga, ma dút, củi, than: Nhiên liệu ( khí đốt)

b) Hội họa, âm nhạc, văn học, điêu khắc :  nghệ thuật

c) Canh, nem, rau xào, thịt luộc, tôm rang, cá rán :  thức ăn( đồ ăn)

d) Liếc, ngắm, nhòm, ngó: nhìn

đ) Đấm, đá, thụi, bịch, tát :  đánh nhau

Câu 3:Các từ ngữ có nghĩa được bao hàm trong phạm vi nghĩa của mỗi từ ngữ sau đây (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 11 )

Lời giải chi tiết:

a) Xe cộ: Xe đạp, xe máy,  xe mô tô, xe ôtô, xe bus,…

b) Kim loại: Thép, sắt, đồng, kẽm, nhôm, chì, vàng, bạc,…

c) Hoa quả: Xoài, mít, ổi, hồng, sầu riêng, táo, lê,….

d) Người họ /làng: Cô, bác, dì, dượng, cậu, mợ, chú,…..

đ) Mang: Xách, khiêng, gánh,cõng,…..

Câu 4: Gạch bỏ những từ ngữ không phù hợp trong mỗi nhóm từ ngữ sau đây ( SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 11)

Lời giải chi tiết:

a) Thuốc chữa bệnh: áp-pi-rin, ăm-pi-xi-lin, thuốc giun, thuốc lá (gạch: thuốc lá)

b) Giáo viên: thầy giáo, cô giáo, thủ quỹ (gạch: thủ quỹ)

c) Bút: bút bi, bút máy, bút chì, bút điện, bút lông (gạch: bút điện)

d) Hoa: hoa hồng, hoa lay-ơn, hoa tai, hoa thược dược (gạch: hoa tai)

Câu 5: Ba động từ cùng một phạm vi nghĩa, trong đó có một từ nghĩa rộng và hai từ nghĩa hẹp hơn ( SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 11)

Lời giải chi tiết:

– Khóc, nức nở, sướt mướt