IBAITAP: Cùng ibaitap đến với bài học “Các thành phần biệt lập (tiếp theo) để nắm được đặc điểm và công dụng của các thành phần biệt lập- gọi đáp, phụ chú trong câu và biết cách đặt câu có thành phần gọi – đáp, thành phần phụ chú.

I. THÀNH PHẦN GỌI ĐÁP

Câu hỏi: Đọc các đoạn trích sau đây (SGK Ngữ văn 9 – tập 2 trang 31) và trả lời câu hỏi

a) – Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?

b) – Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ?

Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng 

– Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.

1. Trong những từ ngữ in đậm trên đây, từ ngữ nào được dùng để gọi, từ ngữ nào được dùng để đáp?

2. Những từ ngữ được dùng để gọi người khác hay đáp lời người khác có tham gia diễn đạt nghĩa sự việc của câu hay không?

3. Trong những từ ngữ in đậm đó, từ ngữ nào được dùng để tạo lập cuộc thoại, từ ngữ nào được dùng để duy trì cuộc thoại đang diễn ra?

Lời giải chi tiết:  

1. Trong các từ in đậm trên từ dùng để gọi là từ “Này” còn từ dùng để đáp là từ “Thưa ông”.

2. Những từ ngữ dùng để gọi hoặc đáp lại lời người khác không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc trong câu.

3. Trong các từ ngữ in đậm đó, từ dùng để thiết lập quan hệ giao tiếp là từ “Này” còn từ để duy trì sự giao tiếp là từ “Thưa ông”.

II. THÀNH PHẦN PHỤ CHÚ

Câu hỏi: Đọc các câu sau đây và trả lời câu hỏi (SGK Ngữ văn 9 – tập 2 trang 32)

a) Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.

(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

b) Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.

(Nam Cao, Lão Hạc)

1. Nếu lược bỏ các từ ngữ in đậm, nghĩa sự việc của mỗi câu trên có thay đổi không? Vì sao?

2. Ở câu (a), các từ ngữ in đậm được thêm vào để chú thích cho cụm từ nào?

3. Trong câu (b), cụm chủ – vị in đậm chú thích điều gì?

Lời giải chi tiết: 

1. Nếu lược bỏ các từ ngữ in đậm thì nghĩa của các câu trên vẫn nguyên vẹn vì các từ in đậm chỉ là thành phần thêm thắt bổ sung ý nghĩa cho câu.

2. Ở câu (a) những từ ngữ in đậm được thêm vào nằm chú thích cho cụm từ “đứa con gái đầu lòng”.

3. Cụm chủ – vị được in đậm ở câu (b) bổ sung ý nghĩa cho cụm chủ – vị “lão không hiểu tôi”.

III. LUYỆN TẬP

Câu 1: Tìm thành phần gọi – đáp trong đoạn trích sau đây và cho biết từ nào được dùng để gọi, từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ gì (trên – dưới hay ngang hàng, thân hay sơ)? (SGK Ngữ văn 9 – tập 2 trang 32)

Lời giải chi tiết: 

Trong đoạn trích trên thành phần để gọi là từ “Này” còn thành phần để đáp là từ “Vâng”, quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ trên – dưới thân mật.

Câu 2: Tìm thành phần gọi – đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi – đáp đó hướng đến ai. (SGK Ngữ văn 9 – tập 2 trang 32)

Lời giải chi tiết:  

Thành phần gọi đáp trong câu ca dao trên là “Bầu ơi”, đây là một lời gọi hướng tới mọi người nói chung (bầu, bí, giàn là hình ảnh ẩn dụ chỉ những người trong cùng một nước tuy khác nhau nhưng có quan hệ gắn bó khăng khít)

Câu 3: Tìm thành phần phụ chú trong các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điều gì. (SGK Ngữ văn 9 – tập 2 trang 32)

Lời giải chi tiết:  

a. Thành phần phụ chú trong câu là: “Kể cả anh” nó được dùng để bổ sung thêm đối tượng được nhắc tới.

b. Thành phần phụ chú trong câu là: “Các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ” nó được dùng để làm sáng tỏ cho cụm từ “Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa này”.

c. Thành phần phụ chú trong câu là: “Những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới” nó được dùng để bổ sung ý nghĩa và làm sáng tỏ cho từ lớp trẻ.

d. Thành phần phụ chú là: “Có ai ngờ” được dùng để bổ sung cho thái độ ngạc nhiên của người nói và “Thương thương quá đi thôi” để bổ sung tình cảm yêu thương của tác giả đối với “cô bé nhà bên”.

Câu 4: Hãy cho biết thành phần phụ chú ở mỗi câu trong bài tập 3 liên quan đến những từ ngữ nào trước đó. (SGK Ngữ văn 9 – tập 2 trang 32)

Lời giải chi tiết:  

a. Phụ chú trong câu bổ sung cho “chúng tôi, mọi người”.

b.  Phụ chú trong câu giải thích cho “Những người nắm giữ chìa khóa của cánh cửa nay bao gồm những ai và ai có vai trò quan trọng nhất”.

c. Phụ chú trong câu giải thích cho “Lớp trẻ hôm nay là ai trong tương lai”.

d. Phụ chú đầu trong câu cho thấy thái độ ngạc nhiên của người nói còn phụ chú sau cho thấy tình cảm yêu thương của tác giả đối với nhân vật tôi.

Câu 5: Viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ của em về việc thanh niên chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới, trong đó có câu chứa thành phần phụ chú. (SGK Ngữ văn 9 – tập 2 trang 32)

Lời giải chi tiết: 

Đất nước ta đang trong thời kì hội nhập cũng như bước vào một thế kỉ mới – thế kỉ của hội nhập kinh tế thế giới vì vậy tầng lớp thanh niên trẻ chính là lực lượng nòng cốt cần xung phong đi trước và phải vững vàng. Hành trang cần chuẩn bị chính là các kĩ năng, tri thức, trình độ và phẩm chất – đó là yếu tố cần thiết để tự tin bước vào thời kì nhập với cường độ lao động cao hơn. Chỉ có chuẩn bị thật kỹ càng hành trang thì chúng ta mới có thể đưa đất nước thoát khỏi tình trạng đói nghèo và sáng vai được với các cường quốc năm châu.