Ibaitap: Bất kỳ một văn bản nào cũng không thể viết một cách tùy ý về mặt nội dung và bố cục trình bày. Bố cục của văn bản là cách sắp xếp và bố trí các thành phần nội dung theo một trình tự nhất định, hệ thống một cách rõ ràng, rành mạch và hợp lý. Bất kỳ một văn bản nào thì bố cục cũng đều chia thành 3 phần gồm: mở bài, thân bài và kết bài. 

I. BỐ CỤC CỦA VĂN BẢN

Hãy đọc văn bản “Người thầy đạo cao đức trọng” và trả lời các câu hỏi sau: (SGK Ngữ văn 8 tập 1- trang 24 )

Câu 1: Văn bản “Người thầy đạo cao đức trọng” có thể chia làm mấy phần phần? (SGK Ngữ văn 8 tập 1- trang 24 )

Lời giải chi tiết:

Văn bản “Người thầy đạo cao đức trọng” có thể chia thành 3 phần.

a) Mở bài: Từ Ông Chu Văn An… cho đến không màng danh lợi.

b) Thân bài: Từ Học trò theo ông…cho đến cho vào thăm.

c) Kết bài: Từ khi ông mất… cho đến thương tiếc.

Câu 2: Nhiệm vụ của từng phần là gì? (SGK Ngữ văn 8 tập 1- trang 24 )

Lời giải chi tiết:

a) Mở bài: Giới thiệu về Chu Văn An, người thầy đạo cao đức trọng

b) Thân bài: Triển khai vấn đề 2 ý kiến đã giới thiệu: Hai ý kiến đánh giá

– Chu Văn An là một người tài cao.

– Chu Văn An là một người đức trọng được học trò vô cùng kính trọng.

c) Kết bài: Kết thúc vấn đề: Đánh giá chung về Chu Văn An: Niềm tiếc thương, kính trọng đối với người thầy Chu Văn An.

Câu 3: Mối quan hệ giữa các phần trong văn bản? (SGK Ngữ văn 8 tập 1- trang 24 )

Lời giải chi tiết:

– Phần mở bài: Giới thiệu vấn đề ( thầy Chu Văn An- tài cao đức trọng)

– Phần thân bài: Trình bày và làm rõ vấn đề đã giới thiệu ở phần mở bài.

– Phần kết bài: Kết thúc vấn đề: Tổng kết các chủ đề của văn bản.

Câu 4: Từ việc phân tích trên, hãy cho biết: bố cục của văn bản gồm mấy phần? Nhiệm vụ của từng phần là gì? Các phần của văn bản quan hệ với nhau thế nào? (SGK Ngữ văn 8 tập 1- trang 24 )

– Bố cục của văn bản là sự tổ chức các đoạn văn làm rõ chủ đề của văn bản.

– Bố cục của văn bản chia thành 3 phần: Mở bài, thân bài và kết bài.

• Phần mở bài: nêu ra chủ đề văn bản.
• Phần thân bài: Trình bày các khía cạnh của chủ đề đã nêu ở phần mở bài.
• Phần kết bài: tổng kết chủ đề văn bản.

II. CÁCH BỐ TRÍ, SẮP XẾP NỘI DUNG PHẦN THÂN BÀI

Câu 1: Phân tích cách sắp xếp nội dung phần thân bài trong tác phẩm “Tôi đi học”? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 25 )

Lời giải chi tiết:

– Theo dòng hồi tưởng những kỉ niệm về buổi tựu trường đầu tiên của mình. Các cảm xúc lại được sắp xếp theo thứ tự thời gian: những cảm xúc trên đường đến trường và những cảm xúc khi bước vào lớp học.

– Theo sự liên tưởng đối lập này những cảm xúc về cùng một đối tượng : trước đây và buổi tựu trường đầu tiên.

Câu 2: Phân tích diễn biến tâm trạng của bé Hồng trong đoạn trích “Trong lòng mẹ” của tác giả Nguyên Hồng. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 25 )

Lời giải chi tiết:

– Tình yêu thương mẹ cùng thái độ căm ghét tột cùng những cổ tục phong kiến đã đày đọa mẹ của bé Hồng khi nghe bà cô xúc xiểm nói xấu mẹ.

– Niềm sung sướng và hạnh phúc tột cùng của bé Hồng khi được ở trong lòng mẹ.

Câu 3: Khi tả người, tả vật,… em sẽ lần lượt miêu tả theo trình tự nào? Hãy kể một số trình tự thường gặp mà em biết.(SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 25 )

Lời giải chi tiết:

– Không gian (tả phong cảnh): Thời tiết, màu sắc,…

– Chỉnh thể – bộ phận (tả người, vật, con vật): hình dáng, cử chỉ, màu sắc,….

– Tình cảm, cảm xúc (tả người): vui, buồn, mừng rỡ,…

Câu 4: Phần thân bài của tác phẩm “Người thầy đạo cao đức trọng” nêu các sự việc để thể hiện chủ đề “người thầy đạo cao đức trọng”. Hãy cho biết cách sắp xếp của sự việc ấy  (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 25 )

Lời giải chi tiết:

– Phần thân bài “Người thầy đạo cao đức trọng” trình bày về việc thầy Chu Văn An có rất nhiều học trò giỏi, đỗ đạt cao -> Chu Văn An là một người thầy giỏi.

– Chi tiết Chu Văn An có nhiều lần ngăn cản vua, ông cáo quan về quê -> Chu Văn An là người cương trực, tính tình thẳng thắn và không màng đến danh lợi.

Câu 5: Từ bài tập trên và bằng hiểu biết của mình em hãy cho biết cách sắp xếp nội dung phần thân bài của văn bản trên (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 25 )

Lời giải chi tiết:

– Cách sắp xếp phần thân bài của văn bản sẽ tùy thuộc vào chủ đề của văn bản.

– Có những văn bản sắp xếp theo trình tự thời gian, không gian, kết hợp với thời gian và không gian hoặc cho sự phát triển của sự việc theo một mạch suy luận, phù hợp với sự triển khai chủ đề và tiếp nhận của người đọc.

III. LUYỆN TẬP

Câu 1: Phân tích cách trình bày ý trong các đoạn trích sau (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 26 )

Lời giải chi tiết:

a, Đoạn văn (a) nói về chủ đề cánh rừng chim ở phương Nam.

– Cách sắp xếp theo trình tự: từ xa đến gần, từ trong ra ngoàivà từ gần ra xa.

b, Đoạn (b) trình bày chủ đề vẻ đẹp của Ba Vì theo các mùa trong năm.

– Tác giả tập trung miêu tả vẻ đẹp của Ba Vì theo thời điểm chủ yếu là buổi chiều và ban đêm khi có trăng lên.

c, Đoạn (c) chủ đề nói về trí tưởng tượng phong phú của dân gian trong truyện truyền thuyết.

– Cách sắp xếp đối xứng: một bên là lịch sử và một bên là truyền thuyết có cốt lõi lịch sử.

Câu 2: Nếu phải trình bày lòng thương mẹ của chú bé Hồng ở tác phẩm “Trong lòng mẹ” em sẽ trình bày những ý gì và sắp xếp chúng ra sao? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 27 )

Lời giải chi tiết:

–  Bé Hồng sống xa mẹ nên rất muốn được đi thăm mẹ, nhưng nhận ra dã tâm của người cô nên cậu đã từ chối.

– Khi nghe bà cô nói những lời độc ác, cay độc về mẹ, cậu bé không thể giấu nổi tình thương mẹ nên đã khóc.

– Hồng cảm thông và thấu hiểu rõ nỗi khổ của mẹ nên muốn nghiền nát những cổ tục phong kiến đày đọa mẹ.

– Những ý xấu của người cô không làm cho bé Hồng xa lánh mẹ mà càng khiến em yêu thương mẹ của mình nhiều hơn.

Câu 3: Theo em cách sắp xếp thân bài đã hợp lý chưa, nếu chưa hợp lý thì em sửa lại như thế nào? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 27 )

Lời giải chi tiết:

-Theo em cách sắp xếp phần thân bài như trên là không hợp lý.

• Đầu tiên, cần giải thích nghĩa đen và nghĩa bóng của câu tục ngữ.
• Sau đó chứng minh: Những người thường xuyên hòa mình vào đời sống chắc chắn sẽ nắm chắc tình hình và học hỏi được nhiều điều bổ ích ⟶ các vị lãnh tụ bôn ba tìm đường cứu nước ⟶ trong thời kì đổi mới, nhờ giao lưu với nước ngoài, ta học tập được nhiều công nghệ tiên tiến của thế giới. (trình bày theo trình tự thời gian)