IBAITAP: Thông qua đoạn trích tác giả muốn nói với chúng ta điều gì? Tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào và chúng có tác dụng gì? Cùng ibaitap đến với bài học “Cha con nghĩa nặng” hôm nay để cùng tìm hiểu nhé.

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC TÁC PHẨM CHA CON NGHĨA NẶNG

Được sáng tác vào năm 1929 trong hoàn cảnh vận động, phát triển mạnh mẽ và nhanh chóng của tiểu thuyết Việt Nam nói chung và tiểu thuyết Nam Bộ nói riêng trước năm 1930.

II. TÓM TẮT TÁC PHẨM CHA CON NGHĨA NẶNG

Trần Văn Sửu là một người nông dân hiền lành và chăm chỉ, anh lấy Thị Lựu và sinh ra được ba đứa con là: Tí, Quyên, Sung. Sửu rất thương vợ và yêu con nhưng không may gặp phải người vợ có tính cách xấu xa. Một hôm anh bắt gặp vợ ngoại tình, anh xô vợ nhưng không may vợ vấp ngã vào phản chết. Sửu bỏ trốn nhưng mọi người lại tưởng Sửu nhảy xuống sông tự tử. Anh em thằng Tí phải về ở với ông ngoại là hương Thị Tào, Sung thì ốm chết, Tí và Quyên đi làm thuê cho bà hương quản Tồn và được bà thương sau đó Quyên trở thành con dâu của bà. Sau mười năm trốn tránh Sửu đã lén về nhà thăm con và được bố vợ cho biết cuộc sống của hai đứa con rất ổn định và hạnh phúc. Sự có mặt của anh lúc này chính là sự bất lợi nên anh đã vội vã ra đi. Sau đó Sửu đã được xóa án và trở về đoàn tụ với con. 

III. BỐ CỤC TÁC PHẨM CHA CON NGHĨA NẶNG

Tác phẩm có bố cục 3 phần như sau:

• Phần 1 (từ đầu cho đến buồn rầu khổ cực nữa): Tâm trạng của Sửu khi trên cầu Mê Tức.
• Phần 2 (tiếp theo cho đến trở lại liền): Cuộc gặp gỡ cảm động Sửu và con.
• Phần 3 (còn lại): Cuộc đoàn tụ của Sửu với con.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN TÁC PHẨM CHA CON NGHĨA NẶNG

Câu 1: Đọc kỹ đoạn trích, gắn phần tóm tắt truyện ở trên với diễn biến sự việc trong đoạn trích thành một mạch truyện xuyên suốt. (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 167)

Lời giải chi tiết:

Truyện kể về cha con Trần Văn Sửu một người cha ân nặng nghĩa tình với con nên ông đã lẻn về thăm con nhưng lại sợ con bị liên lụy nên đã định nhảy sông tự tử. Sự chờ đợi dõi theo cuộc sống của con và ông ngoại đã làm ông có thêm chút niềm tin vào cuộc sống, ông mong chờ sẽ có ngày được gặp con. Tý là một đứa con hiếu thảo không những không ghét bỏ mà còn hết mực yêu thương cha, tác phẩm đã thể hiện lên một tình cảm cha con sâu nặng, mang giá trị nhân đạo sâu sắc.

Câu 2: Phân tích, làm rõ tĩnh nghĩa cha con trong đoạn trích. (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 167)

Lời giải chi tiết:

– Người cha:

• Sửu đã đi biệt tích mười mấy năm. Cuộc gặp gỡ giữa bố vợ và các con lần này với anh không quá bất ngờ. Nó đã được nung nấu trong ân hận cùng sự nhớ thương. Sửu đã chủ động tìm về.
• Anh được bố vợ cho biết hai đứa con đã được bà hương quản Tồn thương, một đứa được lấy làm con dâu còn một đứa chuẩn bị dựng vợ. Sửu vô cùng sung sướng và mãn nguyện, tình của người cha với con cũng chỉ mong như vậy. 
• Sửu nguyện tự tử để có thể mang lại bình yên cho con.

⇒ Sửu là một người cha hết lòng yêu thương, lo lắng cho con. Anh không hề nghĩ đến bản thân mà sẵn sàng chịu khổ, xa con, trốn tránh thậm chí là thay tên đổi họ để có thể đem được hạnh phúc cho con.

– Người con:

• Tình cảm dành cho cha tha thiết và mạnh mẽ.
• Tí thầm theo dõi câu chuyện của cha và cậu lại càng thương cha nhiều hơn. Tí đã hiểu ra được tình cảm mà cha dành cho nó vì vậy mà nó lại càng yêu thương và quý trọng cha nó nhiều hơn.
• Lo lắng, thương cha Tí đã quyết định bỏ nhà và hy sinh tình yêu cùng hạnh phúc vừa kịp đến để theo cha và lo cho cha.
• Khi cha nó nghe được lời của ông ngoại thì nó đi luôn, nó đã chạy đuổi theo.

⇒ Tí là một đứa con hiếu nghĩa, mộc mạc đáng thương và đáng trân trọng. 

Câu 3: Để thể hiện chủ đề cha con nghĩa nặng, tác giả đã tạo ra những tình huống nghệ thuật có kịch tính cao. Hãy tìm hiểu và làm rõ tình huống giàu kịch tính đó. (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 167)

Lời giải chi tiết:

Để có thể tạo ra được những tình huống nghệ thuật có kịch tính cao tác giả đã tạo ra những mâu thuẫn như:

• Người cha muốn bỏ đi để con mình có thể tìm được hạnh phúc (không ai chịu gả con gái cho con của một người đã đi tù).
• Tình huống truyện đặt ra rất căng thẳng và phức tạp khi cuộc gặp gỡ của hai cha con sau 11 năm nhưng bóng đen quá khứ vẫn mãi ám ảnh.

⇒ Cuộc đối thoại của hai cha con đã đi tới kết thúc tốt đẹp và người đọc đã cảm nhận được tình cảm cha con sâu nặng, người sống trong đạo lý bao giờ cũng sẽ có kết quả tốt đẹp.

Câu 4: Qua nhân vật Trần Văn Sửu và thằng Tí, hãy nêu lên vài cảm nhận về tính cách con người Nam Bộ. (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 167)

Lời giải chi tiết:

– Nhân vật thằng Tí đã chứng tỏ tính cách mạnh mẽ và không chịu bó tay trước hoàn cảnh. Tí đã đưa ra lối thoát cho chính tình huống tưởng chừng như bế tắc để có thể làm yên lòng mình và làm dịu được lòng cha. Lối thoát ấy đã vẹn được nhiều bề dù cho trước mắt còn nhiều khó khăn phức tạp.

– Nhân vật Trần Văn Sửu và thằng Tí đã thể hiện lên tính cách của con người nam Bộ đó là tính cách mạnh mẽ và kiên quyết. Tính cách ấy đã được thể hiện một cách nổi bật qua diễn biến tâm lý của nhân vật và qua các lời độc thoại cùng lời đối thoại.

Câu 5: Nhận xét về nghệ thuật kể chuyện, miêu tả nhân vật, sử dụng ngôn ngữ trong đoạn trích. (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 167)

Lời giải chi tiết:

Qua đoạn trích người đọc đã thấy được tài năng của tác giả Hồ Biểu Chánh. Thông qua đoạn đối thoại giữa người cha và người con ta thấy được tài năng thúc đẩy sự kiện của lời thoại, nó dịch ra rất nhanh và sinh động. Đó là một khả năng của người viết tiểu thuyết mà không phải tác giả nào ở cùng thời cũng làm được.

– Ngôn ngữ nhân vật và ngôn ngữ người kể chuyện gắn liền với đời sống, đặc biệt là phương ngôn Nam Bộ được sử dụng nhuần nhuyễn tạo nên màu sắc đặc trưng cho văn phong của Hồ Biểu Chánh.