I. TRỢ TỪ

Câu 1: Nghĩa của các câu dưới đây có gì khác nhau? Vì sao có sự khác nhau đó? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 69)

– Nó ăn hai bát cơm.

– Nó ăn những hai bát cơm.

– Nó ăn có hai bát cơm.

Lời giải chi tiết:

– Câu đầu tiên không biểu thị thái độ của người nói đối với sự việc thể hiện sự khách quan.

– Hai câu sau có biểu thị thái độ của người nói đối với sự việc:

• Từ “những” thêm vào biểu thị vượt mức bình thường, nhiều hơn bình thường.
• Từ “có” thêm vào biểu thị không đạt mức bình thường, ít hơn bình thường.

Câu 2: Các từ “những” và “có” trong các câu ở mục 1 đi kèm từ ngữ nào trong câu và biểu thị thái độ gì của người nói đối với sự việc. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 69)

Lời giải chi tiết:

Từ “những” và “có” ở trong các câu ở mục 1 dùng để biểu thị thái độ đánh giá sự việc được nói đến trong câu.

Ghi nhớ: Trợ từ là những từ dùng để nhấn mạnh, hoặc biểu thị thái độ đánh giá sự vật, sự việc được nói đến trong câu nói hoặc viết. (Ví dụ: những, có, tận, thì, chính,…)

II. THÁN TỪ

Câu 1: Các từ “này”, “a” và “vâng” trong những đoạn trích sau đây biểu thị điều gì? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 69)

a) Này! Ông giáo ạ! Cái giống nó cũng khôn! Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: “A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?”.

(Nam Cao, Lão Hạc)

b) – Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.

– Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã.

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

Lời giải chi tiết:

• Từ “này” dùng để gọi, gây chú ý với người đối diện.
• Từ “A” thể hiện cảm xúc tức giận khi nhận ra có điều xấu.
• Từ “vâng” thể hiện sự lễ phép của chị Dậu với bà hàng xóm nói riêng hoặc người bề dưới đối với người bề trên nói chung.

Câu 2: Nhận xét về cách dùng từ “này”, “a” và “vâng” bằng cách lựa chọn những câu trả lời đúng. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 69)

Lời giải chi tiết:

Những câu trả lời đúng là:

a, Các từ ấy có thể làm thành một câu độc lập

d, Các từ ấy có thể cùng những từ khác làm thành một câu và thường đứng đầu câu.

III. LUYỆN TẬP

Câu 1: Trong các câu dưới đây, từ nào là trợ từ, từ nào không phải trợ từ. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 70)

a) Chính thầy hiệu trưởng đã tặng tôi quyển sách này.

b) Chị Dậu là nhân vật chính của tác phẩm “Tắt đèn”.

c) Ngay tôi cũng không biết đến việc này.

d) Anh phải nói ngay điều này cho cô giáo biết.

e) Cha tôi là công nhân.

g) Cô ấy đẹp ơi là đẹp.

h) Tôi nhớ mãi những kỉ niệm thời niên thiếu.

i) Tôi nhắc anh những ba bốn lần mà anh vẫn quên.

Lời giải chi tiết:

Câu có chứa trợ từ trong các câu trên là:

a. Chính thầy hiệu trưởng đã tặng tôi quyển sách này.

c. Ngay tôi cũng không biết đến việc này.

g. Cô ấy đẹp ơi là đẹp.

i. Tôi nhắc anh những ba bốn lần mà anh vẫn quên.

Câu 2: Giải thích nghĩa của các trợ từ in đậm trong những câu sau. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 70)

a) Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến… Mặc dầu non một năm ròng mẹ tôi không gửi cho tôi lấy một lá thư, nhắn người thăm tôi lấy một lời và gửi cho tôi lấy một đống quà.

b) Hai đứa mê nhau lắm. Bố mẹ đứa con gái biết vậy, nên cũng bằng lòng gả. Nhưng họ thách nặng quá: nguyên tiền mặt phải một trăm đồng bạc, lại còn cau, còn rượu… cả cưới nữa thì mất đến cứng hai trăm bạc.

(Nam Cao, Lão Hạc)

c) Tính ra cậu Vàng cậu ấy ăn khỏe hơn cả tôi, ông giáo ạ!

                                                                                   (Nam Cao, Lão Hạc)

d) Rồi cứ mỗi năm rằm tháng tám

Tựa nhau trông xuống thế gian cười.

                                                                 (Tản Đà, Muốn làm thằng Cuội) 

Lời giải chi tiết:

– Trợ từ “lấy” dùng trong câu để nhấn mạnh tới việc đã rất lâu không nhận được bất cứ một lá thư, lời hỏi thăm, sự quan tâm từ mẹ.

– Trợ từ “nguyên” dùng trong câu để chỉ sự toàn vẹn chỉ một thứ.

– Trợ từ “đến” mang tính bao hàm dùng để nhấn mạnh mức độ cao .

– Trợ từ “cả”: gồm hết, mang tính bao hàm nhấn mạnh mức độ cao.

– Trợ từ “cứ” dùng trong câu biểu thị nhấn mạnh lên sắc thái khẳng định, không kể khách quan như thế nào.

Câu 3: Chỉ ra thán từ trong các câu dưới đây. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 71)

a) Đột nhiên lão bảo tôi:

– Này ! Thằng cháu nhà tôi, đến một năm nay, chẳng có giấy má gì đấy, ông giáo ạ!

À! Thì ra lão đang nghĩ đến thằng con lão.

b) – Con chó là của cháu nó mua đấy chứ!… Nó mua về nuôi, định để đến lúc cưới vợ thì giết thịt…

Ấy! Sự đời lại cứ thường như vậy đấy. Người ta định rồi chẳng bao giờ người ta làm được.

c) – Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.

d) Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta, nếu ta không cố tìm mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi… toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn […].

e) Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết…

Lời giải chi tiết:

Các thán từ trong những câu trên là:

a) Này, ạ

b) Ấy

c) Vâng

d) Chao ôi

e) Hỡi ơi 

Câu 4: Các thán từ in đậm trong những câu sau đây bộc lộ cảm xúc gì? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 72)

a) Chuột Cống chùi bộ râu và gọi đám bộ hạ: “Kìa chúng bay đâu, xem thằng Nồi Đồng hôm nay có gì chén được không?”.

Lũ chuột bò lên chạn, leo lên bác Nồi Đồng. Năm sáu thằng xúm lại húc mõm vào, cố mãi mới lật được cái vung nồi ra. “Ha ha! Cơm nguội! Lại có một bát cá kho! Cá rô kho khế: vừa dừ vừa thơm. Chít chít, anh em ơi, lại đánh chén đi thôi!”.

Bác Nồi Đồng run như cầy sấy: “Bùng boong. Ái ái! Lạy các cậu, các ông, ăn thì ăn, nhưng đừng đánh đổ tôi xuống đất. Cái chạn cao thế này, tôi ngã xuống không vỡ cũng bẹp, chết mất!”.

(Nguyễn Đình Thi, Cái tết của Mèo Con)

b) Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu?

                                                                                     (Thế Lữ, Nhớ rừng)

Lời giải chi tiết:

a.

– Thán từ “Ha ha”: Bộc lộ sự sảng khoái, vui sướng.

– Thán từ “Ái ái”: Tiếng thốt khi bị đau đột ngột hoặc sợ hãi.

b. Thán từ “Than ôi” : Bộc lộ sự tiếc nuối, đau thương.

Câu 5: Đặt năm câu với năm thán từ khác nhau (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 72)

Lời giải chi tiết:

– Vâng, bài kiểm tra em được 10 điểm.

– Chao ôi, bao giờ mới đến mùa lá rụng.

– Đấy trông có lạ không.

– A! Mẹ về rồi!

– Này! Nhìn xem có gớm không.

Câu 6: Hãy giải thích ý nghĩa câu tục ngữ: “Gọi dạ bảo vâng” (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 72)

Lời giải chi tiết:

• “Gọi dạ bảo vâng” là câu tiêu chuẩn để đánh giá con người biết lễ phép, có thái độ cung kính đối với người bề trên.
• Câu tục ngữ này khuyên chúng ta phải biết nghe lời dạy bảo của  cha mẹ, biết khiêm nhường, lễ phép. Khi được gọi phải thưa “ Dạ” khi được chỉ dạy điều gì đó phải đáp “Vâng”

‍