IBAITAP: Cùng ibaitap đến với bài học “Tổng kết phần văn (tiếp theo)” hôm nay để nắm được hệ thống các văn bản nghị luận đã học với những nội dung cơ bản và đặc trưng thể loại của văn bản.

Câu 3: Qua các văn bản trong bài 22, 23, 24, 25 và 26, hãy cho biết thế nào là văn nghị luận. Em thấy văn nghị luận trung đại (các văn bản trong bài 22, 23, 24, 25) có nét gì khác biệt nổi bật so với văn nghị luận hiện đại (văn bản trong bài 26 và các văn bản nghị luận đã học ở lớp 7)? (SGK Ngữ văn 8 tập 2- trang 144)

Lời giải chi tiết:

– So với văn nghị luận hiện đại thì văn nghị luận trung đại có những điểm khác biệt sau:

• Sử dụng từ ngữ và cách diễn đạt cổ, những hình ảnh mang tính ước lệ, câu văn được viết theo lối biền ngẫu, sóng đôi nhịp nhàng và sử dụng nhiều điển tích, điển cố. Được viết bằng chữ Hán và thường được chia ra theo chức năng, mục đích sử dụng gắn với những sự kiện lịch sử trọng đại.
• Nghị luận trung đại thể hiện rõ thế giới quan của con người trung đại như: tư tưởng “mệnh trời”, đạo “thần chú” và lí tưởng nhân nghĩa.

– Ngược lại với văn nghị luận trung đại, văn nghị luận hiện đại thường có lối viết giản dị và câu văn gần với đời sống hằng ngày.

Câu 4: Hãy chứng minh các văn bản nghị luận (trong bài 22, 23, 24, 25 và 26) kể trên đều được viết có lý, có tình, có chứng cứ, nên đều có sức thuyết phục cao. (SGK Ngữ văn 8 tập 2- trang 144)

Lời giải chi tiết:

– “Thiên đô chiếu” của Lí Công Uẩn:

– Được mở đầu bằng cách viện dẫn sử sách Trung Quốc nói về việc các nhà vua đời xưa đã từng có những cuộc dời đô (nhà Thương năm lần và nhà Chu ba lần).

– Sự viện dẫn này nói về những sự lựa chọn dời đô đã xảy ra trong lịch sử và việc dời đô của nhà vua ngày nay  cũng là một chuyện thường tình.

– Theo Lí Công Uẩn việc dời đô không phải là một hành động tùy hứng mà mục đích của nó được người nghe rất thuận lý đó là: “Chỉ vì muốn đóng đô ở nơi trung tâm mưu toan nghiệp lớn, tính kế muôn đời cho con cháu, trên vâng mệnh trời, dưới theo ý dân (…) Cho nên vận nước lâu dài, phong tục phồn thịnh”.

– “Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Tuấn

– Mở đầu tác giả đã đưa ra hàng loạt các dẫn chứng cụ thể để chứng minh cho “Từ xưa các bậc trung thần nghĩa sĩ, bỏ mình vì nước”.

– Tác giả đã sử dụng dẫn chứng có miêu tả để bày tỏ thái độ căm hận và chứng minh cho sự ngạo mạn, sự ngược ngạo của bọn sứ giả nhà Nguyên đó là: “Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ”.

– Việc sử dụng hình thức vật hóa, gọi lũ giặc là cú diều, dê chó đã cho ta thấy tình cảm của người viết bộc lộ trong việc đưa dẫn chứng vào bài văn.

– Đoạn văn giàu tình cảm, thể hiện lên cái “Tôi – trữ tình” của tác giả có sức thuyết phục mạnh mẽ tới các tướng sĩ, Trần Quốc Tuấn đã dùng tâm can của mình để kích động lòng căm thù giặc cho các tướng sĩ:  “Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa […] ta cũng vui lòng.”

– Tác phẩm là một văn bản nghị luận chặt chẽ vì thế mà nó thuyết phục được người đọc không những bằng tình cảm mà bằng cả lí trí và bằng cả lập luận.

• Đầu tiên là nêu gương các trung thần nghĩa sĩ (những người được lưu danh sử sách muôn đời).
• Tiếp theo là nhận định tình hình và phân tích phải trái để gây lên lòng căm thù giặc.
• Cuối cùng là nêu chủ trương cụ thể và xác lập tâm thế sẵn sàng chiến đấu.

– “Bàn luận về phép học” của Nguyễn Thiếp:

– Có lý: cái hại vô lường của lối học cầu danh lợi cùng cái lợi của việc học chân chính.

– Có tình: hết lòng lo lắng cho sự học và lo cho tương lai của đất nước.

– Có chứng cứ: cái hại của lối học hình thức cùng cái lợi của học chân chính .

– “Thuế máu” của Nguyễn Ái Quốc:

– Có lý: bóc trần được bản chất tàn ác của chính quyền thực dân trong việc lừa bịp lợi dụng thuế máu của nhân dân thuộc địa phục vụ quyền lợi của chúng.

– Có tình: sự đồng cảm đối với những nạn nhân vô tội và lên án chủ nghĩa thực dân.

– Có chứng cứ: con số chính xác cùng những hình ảnh cụ thể.

Câu 5: Nêu những nét giống nhau và khác nhau cơ bản về nội dung tư tưởng và hình thức thể loại của các văn bản trong bài 22, 23 và 24. (SGK Ngữ văn 8 tập 2- trang 144)

Lời giải chi tiết:

Sự giống nhau và khác nhau về mặt nội dung tư tưởng và hình thức thể loại của các văn bản trong ba bài trên là:

• Giống nhau: Mang tinh thần yêu nước sâu sắc cùng thái độ thẳng thắn dứt khoát của người viết, nó được thể hiện qua những câu văn hùng tráng. 
• Khác nhau: “Chiếu dời đô” thể hiện được ý chí cùng tinh thần độc lập tự cường của dân tộc và những khát vọng phát triển của dân tộc đang lớn mạnh. “Hịch tướng sĩ” thể hiện tinh thần quyết chiến và quyết thắng lũ giặc ngoại xâm tàn bạo. “Nước Đại Việt ta” thể hiện nên ý thức sâu sắc và tự hào về một đất nước độc lập, đất nước có chủ quyền.

Câu 6: Qua văn bản Nước Đại Việt ta (bài 24), hãy cho biết vì sao tác phẩm Bình Ngô đại cáo được coi là bản tuyên ngôn độc lập của dân tộc Việt Nam khi đó. So với bài Sông núi nước Nam (học ở lớp 7) cũng được coi là một tuyên ngôn độc lập, em thấy ý thức về nền độc lập dân tộc thể hiện trong văn bản Nước Đại Việt ta có điểm gì mới? (SGK Ngữ văn 8 tập 2- trang 144)

Lời giải chi tiết:

Bình Ngô đại cáo được coi là bản tuyên ngôn độc lập thứ hai của dân tộc Việt Nam khi đó vì :

• Khẳng định dứt khoát rằng Việt Nam là một đất nước độc lập, có chủ quyền và đây là sự thật hiển nhiên.
• So với “Sông núi nước Nam”, “Nước Đại Việt ta” được phát triển toàn diện sâu sắc hơn, bởi nó có thêm những yếu tố như nền văn hiến lâu đời, tập quán riêng cùng truyền thống lịch sử anh hùng.