I. LIÊN KẾT VÀ PHƯƠNG TIỆN LIÊN KẾT TRONG ĐOẠN VĂN

Câu 1

1. Tính liên kết của văn bản

– Hãy đọc đoạn văn sau:

Trước mặt cô giáo, con đã thiếu lễ độ với mẹ. Bố nhớ, cách đây mấy năm, mẹ đã phải thức suốt đêm, cúi mình trên chiếc nôi trông chừng hơi thở hổn hển của con, quằn quại vì nỗi lo sợ, khóc nức nở khi nghĩ rằng có thể mất con! Hãy nghĩ xem, En-ri-cô à! Người mẹ sẵn sàng bỏ hết một năm hạnh phúc để tránh cho con một giờ đau đớn, người mẹ có thể đi ăn xin để nuôi con, có thể hy sinh tính mạng để cứu sống con! Thôi, trong một thời gian con đừng hôn bố.

a) Theo em, nếu bố En-ri-cô chỉ viết như vậy thì En-ri-cô có thể hiểu được điều bố muốn nói chưa?

b) Nếu En-ri-cô chưa hiểu được điều bố muốn nói thì tại sao? Hãy xem xét các lý do sau:

• Vì có câu văn viết chưa đúng ngữ pháp;
• Vì có câu văn nội dung chưa thật rõ ràng;
• Vì các câu văn chưa gắn bó với nhau, liên kết lỏng lẻo.

c) Vậy, muốn cho đoạn văn có thể hiểu được thì nó phải có phẩm chất gì?

Lời giải chi tiết: 

a) Nếu bố En-ri-cô chỉ viết như vậy thì En-ri-cô không thể hiểu được điều bố muốn nói.

b) En-ri-cô chưa hiểu được điều bố muốn nói vì: “các câu văn chưa gắn bó với nhau, liên kết lỏng lẻo”.

c) Muốn cho đoạn văn có thể hiểu được thì người viết (nói) cần tạo ra những câu đúng và khiến chúng có mối liên kết chặt chẽ giữa các câu với nhau.

Câu 2

2. Phương tiện liên kết trong văn bản

a) Hãy sửa lại đoạn văn để En-ri-cô có thể hiểu được ý bố mình.

Lời giải chi tiết: 

Đoạn văn trên người bố muốn nói cho En-ri-cô nhận thấy lỗi của mình khi đã thiếu lễ độ với mẹ và cũng giúp En-ri-cô hiểu được tình thương yêu vô bờ bến của mẹ dành cho En-ri-cô. Theo chủ đề này ta có thể sửa lại như sau: 

Trước mặt cô giáo, con đã thiếu lễ độ với mẹ. Con có biết không, cách đây mấy năm, mẹ đã phải thức suốt đêm, cúi mình trên chiếc nôi trông chừng hơi thở hổn hển của con, quằn quại vì nỗi lo sợ, khóc nức nở khi nghĩ rằng có thể mất con! Con hãy nghĩ mà xem, En-ri-cô à! Người mẹ sẵn sàng bỏ hết một năm hạnh phúc để tránh cho con một giờ đau đớn, người mẹ có thể đi ăn xin để nuôi con, có thể hy sinh tính mạng để cứu sống con! Vậy người ấy có đáng để con cư xử như thế không? Bố rất buồn và thất vọng vì hành động của con. Thôi, trong một thời gian con đừng hôn bố.

b) Chỉ ra sự thiếu liên kết trong đoạn văn sau và sửa lại:

Một ngày kia, còn xa lắm, ngày đó con sẽ biết thế nào là không ngủ được. Giấc ngủ đến với con dễ dàng như uống một ly sữa, ăn một cái kẹo. Gương mặt thanh thoát của đứa trẻ tựa nghiêng trên gối mềm, đôi môi hé mở và thỉnh thoảng chúm lại như đang mút kẹo.

Lời giải chi tiết:

Đoạn văn trên thiếu sự liên kết giữa các ý, các ý thiếu sự gắn kết chặt chẽ với nhau.

Một ngày kia, còn xa lắm, ngày đó con sẽ biết thế nào là không ngủ được. Còn giờ đây, giấc ngủ đến với con dễ dàng như uống một ly sữa, ăn một cái kẹo. Gương mặt thanh thoát của con tựa nghiêng trên gối mềm, đôi môi hé mở và thỉnh thoảng chúm lại như đang mút kẹo.

c) Qua hai đoạn văn trên, hãy tự rút ra:

– Một văn bản như thế nào thì được xem là có tính liên kết?

– Các câu trong văn bản phải sử dụng những phương tiện gì để văn bản có tính liên kết?

Lời giải chi tiết:

– Một văn bản như được xem là có tính liên kết với nhau khi các phần các đoạn gắn bó và thống nhất với nhau.

– Các câu trong văn bản phải kết nối với nhau bằng phương tiện ngôn ngữ thích hợp để văn bản có tính liên kết.

II. LUYỆN TẬP

Câu 1: Sắp xếp những câu văn dưới đây theo một thứ tự hợp lí để tạo thành đoạn văn có tính liên kết chặt chẽ. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 18)

(1) Một quan chức của thành phố đã kết thúc buổi lễ phát thưởng như sau: (2) Và ông đưa tay chỉ về phía các thầy giáo, cô giáo ngồi trên các hành lang. (3) Các thầy, các cô đều đứng dậy vẫy mũ, vẫy khăn đáp lại, tất cả đều xúc động về sự biểu lộ lòng mến yêu ấy của học sinh. (4) “Ra khỏi đây, các con ạ, các con không được quên gửi lời chào và lòng biết ơn đến những người đã vì các con mà không quản bao mệt nhọc, những người đã hiến cả trí thông minh và lòng dũng cảm cho các con, những người sống và chết vì các con và họ đây này!”. (5) Nghe lời kêu gọi cảm động, đáp ứng đúng những tình cảm của mình, tất cả học sinh đều đứng dậy, dang tay về phía các thầy, các cô.

Lời giải chi tiết:

Trật tự hợp lý của các câu văn trên để tạo thành đoạn văn có tính liên kết chặt chẽ là: (1) – (4) – (2) – (5) – (3).

Câu 2: Đoạn văn dưới đây đã có tính liên kết chưa? Vì sao? (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 19)

Tôi nhớ đến mẹ tôi “lúc người còn sống tôi lên mười”. Mẹ tôi âu yếm dắt tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Sáng nay, lúc cô giáo đến thăm, tôi nói với mẹ có nhỡ thốt ra một lời thiếu lễ độ. Còn chiều nay, mẹ hiền từ của tôi cho tôi đi dạo chơi với anh con trai lớn của bác gác cổng.

Lời giải chi tiết:

– Đoạn văn trên không có tính liên kết. Vì một đoạn văn có tính liên kết phải đảm bảo sự chặt chẽ về cả hình thức ngôn ngữ và nội dung ý nghĩa, hai phương diện này không thể tách rời nhau. 

Câu 3: Điền các từ ngữ thích hợp vào chỗ trống trong đoạn văn dưới đây để các câu liên kết chặt chẽ với nhau: (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 19)

Bà ơi! Cháu thường về đây, ra vườn, đứng dưới gốc na, gốc ổi mong tìm lại hình bóng của … và nhớ lại ngày nào … trồng cây, … chạy lon ton bên bà. … bảo khi nào cây có quả … sẽ dành quả to nhất, ngon nhất cho …, nhưng cháu lại bảo quả to nhất, ngon nhất phải để phần bà. … bà ôm cháu vào lòng, hôn cháu một cái thật kêu.

(Theo Nguyễn Thị Thuỷ Tiên, Những bức thư đoạt giải UPU)

Lời giải chi tiết:

– Các từ thích hợp để điền vào chỗ trống trong đoạn văn trên là: bà, bà, cháu, Bà, bà, cháu, Thế là.

Câu 4: Tại sao khi hai câu văn sau bị tách ra khỏi đoạn thì chúng trở nên lỏng lẻo về mặt liên kết: (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 19)

“Đêm nay mẹ không ngủ được. Ngày mai là ngày khai trường lớp Một của con.”

(Cổng trường mở ra)

Lời giải chi tiết:

– Hai câu văn sau bị tách ra khỏi đoạn thì chúng trở nên lỏng lẻo về mặt liên kết vì: 

• Về mặt nội dung và hình thức: Chúng rời rạc không có sự kiên kết. Câu đầu nói về mẹ nhưng câu sau lại nói về con.

Câu 5: Em có liên hệ gì giữa câu chuyện về “Cây tre trăm đốt” và tính liên kết của văn bản? (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 19)

Lời giải chi tiết:

– Trong truyện “ Cây tre trăm đốt” những đốt tre không thể tách rời, nếu chúng tách rời nhau thì sẽ không còn là một cây tre nữa. Liên kết trong văn bản cũng vậy nếu tách rời chúng thì văn bản sẽ trở nên lỏng lẻo không thể trở thành văn bản hoàn chỉnh được. Nếu ví văn bản như cây tre thì các đoạn các câu sẽ giống như đốt tre vậy.