Hải ly (chi Castor) là một loài động vật có vú chủ yếu sống về đêm và là loài sống nửa cạn nửa nước thuộc Họ Hải ly, Bộ Gặm nhấm. Có hai loài còn sinh tồn: Hải ly châu Mỹ (Castor canadensis) (đặc hữu ở Bắc Mỹ) và Hải ly châu Âu (Castor fiber) (châu Âu). Hải ly được biết đến với tài xây đập, đào kênh và làm ổ. Chúng là các động vật gặm nhấm lớn thứ hai trên thế giới (sau chuột lang nước). Bầy của chúng xây một hoặc hai đập để tạo thành một nơi nước lặng yên và sâu để chống lại các loại thú săn mồi và cũng như để giữ thức ăn và vật liệu xây dựng nổi trên nước. Số lượng hải ly Bắc Mỹ trước đây hơn 60 triệu con nhưng cho đến năm 1988 chỉ còn khoảng 6-12 triệu con. Sự sụt giảm số lượng hải ly là do săn bắt nhiều để lấy da, lấy các hạch tuyến để sử dụng như là thuốc hay nước hoa, và vì chúng thường thu nhặt cây xây đập và làm ngập lụt các kênh rạch nên cũng là chướng ngại cho việc sử dụng đất vào các mục đích khác.[2]

Xương sọ hải ly Dấu chân của hải ly trên tuyết tại Ontario. Chân sau có móng vuốt dài khoảng chừng 20 cm

Hải ly được biết đến với đặc điểm tự nhiên là xây đập trên các con sông và suối, và xây ổ của chúng trong các vũng nước do đập bao quanh hình thành. Hải ly cũng xây kênh để thả trôi vật liệu xây dựng mà chúng không thể kéo đi trên đất. Chúng dùng răng cửa chắc khỏe để cắt cây, thực vật được chúng dùng để xây đập và để ăn.

Chúng được biết đến là có ” tín hiệu báo nguy ” : khi gặp rình rập đe dọa hay giật mình, một con hải ly đang bơi sẽ lặn nhanh trong lúc dùng đuôi rộng bản của nó quất mạnh vào nước tạo nên tiếng ồn nghe được từ xa trên và dưới mặt nước. Tiếng ồn này giống như một lời cảnh báo nhắc nhở đến những con hải ly khác trong khu vực. Một khi nghe được tín hiệu báo nguy này thì những con hải ly gần đó lặn xuống và không nổi lên trong một khoảng chừng thời hạn. Hải ly rất lừ đừ trên đất nhưng là những con vật lượn lờ bơi lội giỏi, hoàn toàn có thể lặn dưới nước khoảng chừng 15 phút. Hiếm khi một con hải ly vì hoảng sợ mà tiến công con người. [ 3 ]Hải ly không ngủ đông nhưng chúng thường hay tích trữ cây, gỗ dưới nước để ăn trong mùa đông .

Các dấu tích hóa thạch của hải ly được tìm thấy trong than bùn và những thứ quặng mỏ lộ thiên khác ở Anh và châu Âu lục địa trong khi trong các thành hệ thế Pleistocen tại Anh và Siberi có các dấu tích của loài hải ly khổng lồ Trogontherium cuvieri, đại diện cho chính chi đó.

Chân sau của hải ly có màng, đuôi có vảy và rộng bản. Thị lực của chúng kém nhưng thính giác, khứu giác và xúc giác rất sắc xảo .Hải ly liên tục tăng trưởng đến hết vòng đời. Các con hải ly trưởng thành cân nặng khoảng chừng 25 kg không phải là hiếm. Con cái to lớn bằng hoặc hơn con đực cùng lứa tuổi. Điều này không phổ cập trong động vật hoang dã có vú .

Chúng là thành viên còn lại của họ Castoridae gồm có một chi duy nhất là Castor. Nghiên cứu di truyền học cho thấy hải ly Bắc Mỹ và hải ly châu Âu là hai loài khác biệt và việc lai giống giữa chúng là không thể. Hải ly có quan hệ gần với sóc (Sciuridae), giống nhau ở một số đặc tính kì dị về hình thể như xương sọ và xương hàm dưới. Ở sóc, hai xương chính (xương chày và xương mác) của phần nửa dưới của chân là tách rời, đuôi tròn và có nhiều lông, thích sống trên cây và trên cạn. Ở hải ly, các xương nói trên nằm gần sát nhau ở phần dưới, đuôi dẹp, rộng bản và có vảy, thích sống dưới nước.[4]

Hải ly châu Âu và hải ly châu Mỹ hoàn toàn có thể tăng trưởng dài đến 0,61 mét ( cộng đuôi dài 250 mm ). Chủ yếu chúng sống dưới nước, không vận động và di chuyển trên đất trừ khi bị bắt buộc phải làm vậy. Chúng là loài vật kiếm ăn lúc tranh tối tranh sáng hơn là loài vật ăn đêm, có nghĩa là chúng hoạt động giải trí vào lúc bình minh và hoàng hôn, [ 5 ] và sinh sống phần đông nhờ vào vỏ và nhành cây hay rễ của những loài thực vật dưới nước. Chúng được biết là ăn cỏ dọc theo bờ sông và suối .

Hải ly châu Âu[sửa|sửa mã nguồn]

Một con hải ly châu Âu

Hải ly châu Âu (Castor fiber) bị săn bắt gần như tuyệt chủng tại châu Âu để lấy da và xạ hải ly, một chất tiết ra từ tuyến xạ của nó được tin là có dược tính. Tuy nhiên hiện nay, hải ly đang được nuôi lại khắp châu Âu. Một vài ngàn con sống trên sông Elbe, sông Rhone và các nơi ở Scandinavia. Một quần thể hải ly đang sinh sôi tại đông bắc Ba Lan. Hải ly châu Âu cũng trở lại các bờ sông Morava ở Slovakia và Cộng hòa Séc. Chúng đang được nuôi lại ở Scotland,[6] Bavaria, Áo, Hà Lan, Serbia và Bulgaria và đang mở rộng đến các nơi khác.

Tháng 10 năm 2005, sáu con hải ly châu Âu được đưa lại nuôi ở Đảo Anh tại Gloucestershire ; tháng 7 năm 2007, một đàn gồm bốn con hải ly châu Âu được nuôi ở Martin Mere tại Lancashire, [ 7 ] và có những chương trình nuôi hải ly lại tại Scotland và Wales. [ 8 ] [ 9 ]

Hải ly châu Mỹ[sửa|sửa mã nguồn]

Hải ly châu Mỹ Hải ly châu Mỹ

Hải ly châu Mỹ (Castor canadensis), còn được gọi là hải ly Canada (cũng là tên của một phân loài), tại Bắc Mỹ chỉ gọi đơn giản là beaver (hải ly), là thú bản địa của Canada, phần lớn Hoa Kỳ và vài nơi ở miền bắc Mexico. Đặc điểm chính phân biệt giữa C. canadensis và C. fiber là hình dạng xương mũi trên hộp sọ.[4] Loài này được di thực vào vùng Tierra del Fuego của Argentina và Chile cũng như ở Phần Lan, Pháp, Ba Lan và Nga.

Thực phẩm ưa thích nhất của hải ly châu Mỹ là súng vàng (Nuphar luteum) mọc ở đáy hồ và sông.[10] Hải ly cũng gặm vỏ cây bạch dương, dương rung và liễu; nhưng vào mùa hè chúng ăn các loại cỏ khác nhau cũng như các loại quả mọng.

Hải ly thường bị đánh bẫy để lấy da. Suốt đầu thế kỷ 19, việc đánh bẫy đã làm tuyệt chủng loài thú này khỏi những vùng lớn nơi sinh sống gốc của chúng. Tuy nhiên sau khi được bảo vệ, cấm săn bắt, hải ly châu Mỹ gần như trọn vẹn sinh sôi trở lại vào thập niên 1940. Da hải ly được dùng làm quần áo và mũ. Việc thám hiểm Bắc Mỹ xưa kia có chủ đích là tìm da của loài thú này. Người bản thổ và những dân định cư kia xưa cũng ăn thịt loài thú này. Số lượng hải ly hiện tại được ước đoán có khoảng chừng 10 đến 15 triệu con ; có ước tính nói rằng số lượng hải ly châu Mỹ có lẽ rằng vào một thời gian nào đó lên đến 90 triệu con. [ 11 ]

Hải ly khổng lồ[sửa|sửa mã nguồn]

Một con Hải Ly lộn mèo

Hải ly Bắc Mỹ khổng lồ (Castoroides ohioensis) là một trong những loài gậm nhấm lớn nhất từng tiến hóa. Kích thước của nó bằng một con gấu đen châu Mỹ nhỏ và nó biến mất cùng với những loài thú có vú lớn khác trong sự kiện tuyệt chủng trong thế Holocen xảy ra khoảng 13.000 trước đây.

Môi trường sinh sống[sửa|sửa mã nguồn]

Môi trường sinh sống của hải ly là vùng đất ven sông lạch, gồm có cả đáy suối. Các hoạt động giải trí của hải ly trong hàng ngàn năm qua tại Bắc bán cầu đã làm cho mạng lưới hệ thống sông nước nơi này lành mạnh và tốt mặc dầu con người quan sát thấy cây bị gãy đổ và nghĩ rằng loài hải ly làm điều ngược lại, bất lợi cho mạng lưới hệ thống sông nước .Hải ly là một loài có đặc thù quyết định hành động so với hệ sinh thái qua việc tạo ra vùng đất ngập nước cho những loài vật khác sử dụng .

Ảnh hưởng của hải ly so với cây cối[sửa|sửa mã nguồn]

• Những cây này có đường kính lên đến 250 mm ( 9,8 in ) nhưng bị hải ly cắn đứt trong 1 đêm .
• Cây bị hải ly cắn đứt ở phần trên khỏi mặt đất vì chúng thao tác này khi mặt đất còn bị tuyết phủ
• Một cây bị hải ly cắn giữa chừng bỏ lại
• Đập hải ly

Hải ly hạ cây vì nhiều nguyên do. Chúng hạ cây trưởng thành và lớn, thường thường trong những vị trí kế hoạch để làm cơ sở cho việc xây đập. Chúng hạ cây con, đặc biệt quan trọng là cây non để ăn. Những vũng nước do hải ly tạo ra cũng làm chết cây vì ngập úng .

Vai trò chính yếu của đập : ổ của hải ly[sửa|sửa mã nguồn]

Đập hải ly được tạo ra như nơi bảo vệ chống lại các thú săn mồi như chồn, cáo, sói, gấu và cũng để dễ dàng tìm thức ăn trong mùa đông. Hải ly luôn làm việc trong đêm và là những thú xây giỏi xây dựng. Chúng dùng hai chân có móng vuốt phía trước để mang bùn và đá và kéo cây bằng răng. Vì thế việc phá đập hải ly mà không tiêu diệt chúng thì rất khó, đặc biệt nếu đập nằm ở hạ nguồn thì rất dễ cho chúng kéo gỗ xuống để xây dựng lại đập. Hải ly có thể xây lại đập như thế chỉ trong 1 đêm.

Hình thể đập[sửa|sửa mã nguồn]

Công viên Quốc gia Núi lửa Lassen .

Một con hải ly tạo hình thể đập theo sức chảy của nước. Nếu nơi nước yên tĩnh thì đập gần như có hình thể thẳng; nếu đập nằm ở nơi có nước chảy xiết thì đập có hình thể cong với hình cung quay về hướng thượng nguồn. Hải ly dùng gỗ trôi, liễu xanh, bạch dương và dương; và chúng trộn chung với bùn và đá để làm cho đập được chắc chắn.

Hải ly được biết là có xây những đập rất lớn. [ 12 ] Đập lớn nhất được mày mò tại Bắc Alberta qua ảnh vệ tinh năm 2007 có chiều dài khoảng chừng 2.790 ft ( 850 mét ), [ 13 ] vượt qua kỷ lục trước đây được tìm thấy gần Three Forks, Montana dài 2.140 ft ( 650 m ), cao 14 ft ( 4,3 m ) và dày 23 ft ( 7,0 m ). [ 14 ] Khi ngập lụt do hải ly gây ra, những dụng cụ trấn áp mực nước văn minh hoàn toàn có thể được lắp ráp như một giải pháp tốt cho môi trường tự nhiên và tiết kiệm chi phí hữu hiệu. Thiệt hại về cây cối hoàn toàn có thể ngăn ngừa được bằng cách quấn những tấm sắt kẽm kim loại quanh gốc cây. [ 15 ]

Điều gì khiến hải ly xây đập[sửa|sửa mã nguồn]

Chủ yếu là nghe tiếng nước chảy trong thời hạn dài đã khiến hải ly xây đập. Tuy nhiên, những cuộc nghiên cứu và điều tra dựa trên những hoạt động giải trí môi trường tự nhiên sống của hải ly cho thấy chúng hoàn toàn có thể bị kích thích bởi một loạt những tác động ảnh hưởng, không riêng gì có âm thanh của nước chảy ( như thấy sự hoạt động của nước ). Trong hai cuộc thí nghiệm, Wilson ( 1971 ) và Richard ( 1967, 1980 ) đã chứng tỏ rằng mặc dầu hải ly sẽ chất thành đống những vật tư gần bên một cái loa phát ra âm thanh tiếng nước chảy, [ 16 ] chúng chỉ làm vậy sau một khoảng chừng thời hạn khá lâu. Ngoài ra, khi hải ly thấy một ống nước dẫn nước đi qua đập của chúng thì sau đó chúng sẽ chặn lại dòng nước bằng cách bịt kín ống nước này bằng bùn và cây cối. Người ta quan sát thấy hải ly sẽ làm vậy mặc dầu ống nước lê dài lên phía thượng nguồn vài mét hoặc nằm ở đáy dòng suối như thế không sinh ra âm thanh nước chảy. Hải ly thường thay thế sửa chữa đập hư và xây nó cao hơn khi âm thanh vẫn còn tiếp nối. Tuy nhiên, trong mùa nước nổi, chúng thường để cho nước chảy tự do ngang trên đập của chúng .

Hình ảnh đập hải ly[sửa|sửa mã nguồn]

• ITIS 180211 Lưu trữ 2006-05-29 tại Wayback Machine ngày 14 tháng 12 năm 2002
• The American Beaver and His Works by Lewis Henry Morgan, Published by J.B. Lippincott & Co., 1868. Some 1911 Britannica material appears to be copied from this source. [1]

• Rue, Leonard Lee, III.
  • The World of the Beaver, Lippincott Company, 1964.
  • Beavers, 2002. ISBN 0-89658-548-4
• The Tent Dwellers by Albert Bigelow Paine. Beavers’ habits, habitat and conservation status (vào 1908) are recurring themes.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]