Ethiopia (phiên âm tiếng Việt: Ê-ti-ô-pi-a), tên đầy đủ Cộng hòa Dân chủ Liên bang Ethiopia là một quốc gia nội lục ở vùng sừng châu Phi có chung biên giới với Eritrea về phía bắc, Djibouti về phía đông bắc, Somalia về phía đông, Kenya về phía nam, Nam Sudan về phía tây và Sudan về phía tây bắc. Với hơn 109 triệu dân tính đến năm 2019, Ethiopia là quốc gia đông dân thứ 12 trên thế giới, quốc gia đông dân thứ hai trên lục địa châu Phi chỉ sau Nigeria và là quốc gia không giáp biển đông dân nhất trên thế giới. Quốc gia này có tổng diện tích 1.100.000 km vuông. Thủ đô và thành phố lớn nhất của nó là Addis Ababa, nằm cách Khe nứt Đông Phi vài cây số về phía tây, chia cắt đất nước thành các mảng kiến ​​tạo châu Phi và Somali. Bản sắc dân tộc Ethiopia được đặt trong vai trò lịch sử và đương đại của Cơ đốc giáo và Hồi giáo, và sự độc lập của Ethiopia khỏi sự cai trị của ngoại bang bắt nguồn từ các vương quốc Ethiopia cổ xưa khác nhau.

Trong hầu hết chiều dài lịch sử, Ethiopia theo chế độ quân chủ lập hiến và dấu vết về triều đại phong kiến ở Ethiopia bắt đầu từ thế kỷ II TCN.[12] Ethiopia cũng là một trong những địa điểm cổ nhất mà con người từng sinh sống.[13] Nơi đây có thể là khu vực mà những người Homo sapiens xây dựng nên Trung Đông đầu tiên và các điểm xung quanh đó.[14][15][16] Bên cạnh La Mã, Trung Quốc và Ba Tư, Vương quốc Aksum của Ethiopia được xem là một trong 4 quốc gia có sức mạnh lớn nhất thế giới vào thế kỷ III.[17][18][19] Trong suốt thời kỳ Tranh giành châu Phi, Ethiopia là quốc gia châu Phi duy nhất bên cạnh Liberia giữ vững được chủ quyền như là một quốc gia độc lập, và là một trong 4 thành viên châu Phi thuộc Hội Quốc Liên. Sau một giai đoạn ngắn bị người Ý chiếm đóng, Ethiopia trở thành thành viên sáng lập của Liên hiệp quốc. Khi các quốc gia khác được trao trả độc lập sau thế chiến thứ 2, một số quốc gia đó sử dụng màu cờ của Ethiopia, và Addis Ababa trở thành nơi đặt trụ sở của nhiều tổ chức quốc tế ở châu Phi.

Ethiopia là vương quốc có tiềm năng thủy điện lớn thứ 2 ở châu Phi, [ 20 ] với hơn 85 % nguồn nước có từ những dòng của sông Nile, và có đất đai màu mở nhưng vương quốc này từng trải qua hàng loại những đợt đói trong thập niên 1980, và những đợt đói này càng trở nên trầm trọng hơn bởi ảnh hưởng tác động của địa chính trị và những cuộc nội chiến, làm cho hàng trăm ngàn người chết. [ 21 ] Tuy nhiên, vương quốc này đã khởi đầu phục sinh một cách chậm trễ, và Ethiopia thời nay là nền kinh tế tài chính lớn nhất Đông và Trung Phi tính theo GDP. [ 22 ] [ 23 ] [ 24 ] và là một trong những nền kinh tế tài chính có vận tốc tăng trưởng nhanh nhất trên quốc tế. Quốc gia này nắm nhiều quyền lực tối cao trong vùng sừng châu Phi và đông Phi. [ 25 ] [ 26 ] [ 27 ] [ 28 ] [ 29 ] Gần đây, vi phạm nhân quyền dưới ở Ethiopia thời thủ tướng Meles Zenawi đã được báo cáo giải trình, mặc dầu vương quốc này có quyền lực tối cao chính trị, ngoại giao và kinh tế tài chính đứng vị trí số 1 ở châu Phi. [ 30 ] [ 31 ] [ 32 ]

Cuối thế kỷ I TCN, trên bờ Hồng Hải châu Phi xuất hiện vương quốc Aksum của dân tộc Sabae (tiếng Do Thái cổ là Sheba). Quốc gia do dòng họ Solomon cai quản, họ gọi mình là dòng dõi trực tiếp của thánh đế Solomon và hoàng hậu Saba (Sheba). Kitô giáo trở thành giáo hội quốc gia của vương quốc Aksum vào thế kỷ thứ IV dưới thời vua ‘Ezana, khiến đây là nơi thứ 3 trên thế giới công nhận Kitô giáo là quốc giáo, sau Armenia và Gruzia. Từ thế kỷ VII, vương quốc dần dần mất đi sự hùng mạnh và ảnh hưởng của mình, đồng thời mất cả lãnh thổ.

Đầu thế kỷ X, dòng họ Solomon bị triều đại Zagve lật đổ, đó là những người quản lý vùng Lasta cũng trên cao nguyên Ethiopia. Khoảng năm 1260, dòng họ Solomon giành được quyền lực tối cao trên phần đông Ethiopia, nhưng những Fan Hâm mộ Hồi giáo vẫn trấn áp vùng bờ biển và miền đông nam. Trong thời hạn thống trị của Zara Jacob ( năm 1434 – 1468 ) việc quản trị giáo hội Ethiopia được cải tổ. Lúc đó đã Open mạng lưới hệ thống chính trị đặc trưng cho quyền lực tối cao của tuyệt đối của quốc vương, những nét cơ bản của mạng lưới hệ thống này được gìn giữ cho đến giữa thế kỷ XX .Khi những Fan Hâm mộ Islam Harera xâm nhập vào Ethiopia ( năm 1527 ), nhà vua, giờ đây những nhà cầm quyền khởi đầu gọi như vậy, cầu cứu những người Tây Ban Nha. Nhờ sự giúp sức của họ, Ethiopia giành được quyền thắng lợi vào năm 1542, sự cố gắng của nhà truyền giáo dòng Tên xu thế nhà vua theo Công giáo Rôma đã không thành công xuất sắc .Vài thế kỷ tiếp theo ( thế kỷ XVII – XIX ), được ghi lại là những thời kỳ thịnh vượng của nền văn hóa truyền thống dân tộc bản địa. Trong đó, những truyền thống lịch sử Hồi giáo và Kitô giáo tích hợp một cách đáng kinh ngạc. Có những thời kỳ dài bất ổn định và phân tán, trong những năm nặng nề này, giáo hội là sức mạnh link hầu hết .Trong những năm 1870 của thế kỷ XIX, quân địch chính của đế quốc ( lúc này là những nhóm vương quốc bán độc lập ) là Ai Cập. Năm 1875 Ai Cập và những Fan Hâm mộ Islam Harera cùng tiến công Ethiopia từ phía bắc và phía đông. Cuộc tiến công bị chặn lại nhưng Ai Cập vẫn liên tục chiếm đóng những cảng ở Hồng Hải và ở Somalia, gây khó khăn vất vả trong việc cung ứng cho quân đội Ethiopia và cả dân thường. Năm 1898 nhà vua Joan IV mất trong một cuộc xung đột quân sự chiến lược với Sudan. Hoàng đế mới là Menelic đã sáp nhập vào Ethiopia những chủ quyền lãnh thổ mới và xây dựng thủ đô mới Addis Ababa .Cùng với sự khai mở kênh đào Suez, năm 1869 những thủ lĩnh châu Âu quan tâm đến bờ dải Hồng Hải. Năm 1872, Ý chiếm cảng Aseb và năm 1885 chiếm Massau. Năm 1895, giữa Ý và Ethiopia nổ ra cuộc cuộc chiến tranh, kết cuộc là Ý thất bại vào năm sau ở Adua .Năm 1930, Tafari Maconnen lên ngôi, công bố mình là nhà vua Haile Selassie I. Đồng thời phát xít Ý chuẩn bị sẵn sàng cuộc xâm lược mới. Năm 1935, Ý khởi đầu chiếm Ethiopia. Năm sau Mussolini công bố vua Victor Emmanuel III là nhà vua của Ethiopia .Haile Selassie buộc phải rời bỏ quốc gia, nhưng năm 1941 ông trở lại ngai vàng sau khi quân đội Anh và Ethiopia thắng quân Ý. Theo quyết định hành động của Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc năm 1942 Ethiopia, thuộc địa cũ của Ý sáp nhập vào Ethiopia .Trong những năm 1960 và 1970, sau khi củng cố quyền lực tối cao của mình trong nước, Haile Selassie chú ý quan tâm đến những yếu tố quốc tế. Ông đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng khối châu Phi thống nhất, trong cuộc thực thi nhiều cuộc đàm phán quốc tế giữa những vương quốc thù địch của đại lục. Hơn nữa, chính Ethiopia lúc này đang cuộc chiến tranh với Somalia ( năm 1964 ) xung đột với Sudan ( năm 1965 và 1967 ). Nghèo đói, bất bình đẳng xã hội bao trùm cả nước, thực trạng biển thủ công quỹ tăng trưởng. Bổ sung thêm cho những tai ương là nạn hạn hán kinh khủng năm 1972 và 1975 .Năm 1974, phái quân sự chiến lược loại Haile Selassie khỏi chính quyền sở tại, chế độ quân chủ bị tàn phá và Ethiopia trở thành nước cộng hòa .Năm 1976 – 1977, nhân vật chính trị hầu hết của Ethiopia là đại tá Mengistu Haile Mariam. Năm 1984, Ethiopia trở thành vương quốc theo hướng chủ nghĩa xã hội và Mengistu là tổng bí thư của Đảng Công nhân vừa tái lập. Đầu những năm 1990, do chấm hết sự giúp sức của Liên Xô, vị trí của Mengistu lung lay nghiêm trọng. Năm 1990, những người chống đối từ tỉnh Tigre ( Mặt trận cách mạng Dân chủ Nhân dân Ethiopia ) và những người phân lập từ Eritrea trấn áp những tỉnh miền bắc quốc gia. Năm 1991, những người khởi nghĩa chiếm Addis Ababa. Năm 1993, Eritrea công bố độc lập. Một năm sau mặt trận Cách mạng Dân Chủ Nhân dân Ethiopia giành được thắng lợi trong cuộc bầu cử ở Hội đồng hiến pháp. Tên gọi của quốc gia và cả đường lối chính trị được đổi khác .

Vương triều Selassie[sửa|sửa mã nguồn]

Hoàng đế Haile SelassieĐầu thế kỷ XX được ghi lại bằng sự quản lý của Hoàng đế Haile Selassie, người lên nắm quyền sau khi Iyasu V đã bị lật đổ. Ông đã thực thi hiện đại hóa Ethiopia từ năm 1916, từ thời Zewditu nắm quyền và sau này khi đã trở thành nhà chỉ huy trên thực tiễn của đế quốc Ethiopia. Sau cái chết của Zewditu, ông đã được lên ngôi Hoàng đế ngày 2 tháng 11 năm 1930 .Sự độc lập của Ethiopia bị gián đoạn bởi cuộc chiến tranh Italo – Abyssinian lần thứ hai và sự xâm lược của Ý ( 1936 – 1941 ). [ 33 ] Trong thời hạn này, Haile Selassie lôi kéo Liên Hiệp Quốc tương hỗ mình vào năm 1935. Sau khi Ý tham gia vào thế chiến thứ II, những lực lượng của Đế quốc Anh, cùng với những người yêu nước Ethiopia, đã chính thức giải phóng Ethiopia trong chiến dịch Đông Phi năm 1941. Một chiến dịch du kích Ý vẫn liên tục cho đến năm 1943. Tiếp theo đó là sự công nhận vừa đủ chủ quyền lãnh thổ của Anh so với Ethiopia ( tức là không có bất kể khuyễn mãi thêm đặc biệt quan trọng của Anh ), với việc ký kết Hiệp định Anh-Ethiopia vào tháng 12 năm 1944. [ 34 ] Ngày 26 tháng 8 năm 1942, Haile Selassie đã đưa ra một công bố bãi bỏ chính sách nô lệ ở nước này. [ 35 ] Ethiopia có từ hai đến bốn triệu người nô lệ trong những năm đầu thế kỷ XX, trong tổng dân số khoảng chừng mười một triệu. [ 36 ]Năm 1952, Ethiopia link với Eritrea, và bởi tầm quan trọng kế hoạch của Eritrea, do bờ biển Biển Đỏ và tài nguyên tài nguyên, cùng với lịch sử dân tộc chung của nó với Ethiopia, là nguyên do chính dẫn đến việc sáp nhập Eritrea như thể tỉnh thứ 14 của Ethiopia vào năm 1962 .Mặc dù Haile Selassie được coi là một anh hùng dân tộc bản địa, nhưng người dân Ethiopia đã quay sống lưng lại với ông do cuộc khủng hoảng cục bộ dầu mỏ năm 1973 trên toàn quốc tế, gây ra sự tăng mạnh của giá xăng khởi đầu từ ngày 13 tháng 2 năm 1974, [ 37 ] thực trạng thiếu lương thực, những cuộc cuộc chiến tranh biên giới, và sự bất mãn trong những tầng lớp trung lưu được tạo ra trải qua sự hiện đại hóa, đã dẫn đến những cuộc biểu tình lớn khởi đầu từ ngày 18 tháng 2 năm 1974. [ 38 ]

Sinh viên và công nhân tại Addis Ababa đã bắt đầu biểu tình phản đối chính phủ ngày 20 tháng 2 năm 1974. Thủ tướng Akilou Habte Wolde bị lật đổ.[39] Một chính phủ mới được thành lập do Endelkachew Makonnen làm Thủ tướng Chính phủ.[40]. Cuối cùng triều đại Haile Selassie đã kết thúc vào ngày 12 tháng 9 năm 1974, khi lực lượng quân sự do Đại tá Mengistu Haile Mariam đứng đầu dưới sự hậu thuẫn của Liên Xô, lật đổ ông.[41] Hội đồng Cách mạng Lâm thời mới được thành lập với một nhà nước cộng sản độc đảng và đất nước được đổi tên gọi là Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Ethiopia.

Thời kì Cộng sản[sửa|sửa mã nguồn]

Vào những năm 1970 của thế kỉ XX, nước Ethiopia lâm vào một cuộc khủng hoảng kinh tế và xã hội thâm thúy. Ethiopia diễn ra nạn đói nhiều năm làm nhiều người bị chết. Trong khi đó, Hoa Kỳ cũng xâm nhập can đảm và mạnh mẽ vào Ethiopia. Ngày 13 tháng 2 năm 1971, nhân dân thủ đô Addis Ababa xuống đường biểu tình chống lại cơ quan chính phủ của Hoàng đế Haile Selassie I. Phong trào ủng hộ lan rộng ra khắp cả nước. Tháng 2 năm 1974, được sự ủng hộ của nhân dân, những lực lượng quân đội bắt giữ Hoàng đế và cả triều đình, chính quyền sở tại về tay Ủy ban phối hợp những Lực lượng vũ trang. Ủy ban phối hợp những Lực lượng vũ trang và sau đó là Hội đồng Quân chính lâm thời đã tịch thu hàng loạt gia tài hoàng gia như những thành tháp, hoàng cung …Tháng 9 năm 1974, Hội đồng Quân chính lâm thời được xây dựng thay cho Ủy ban phối hợp những Lực lượng vũ trang do lãnh tụ cuộc cách mạng là Mengistu Haile Mariam làm quản trị Hội đồng Quân chính lâm thời có trách nhiệm như thể một chính phủ nước nhà lâm thời .Hội đồng Quân sự Hành chính Lâm thời đã công bố bản ” Hiến pháp “, theo đó Ethiopia theo chủ nghĩa xã hội và thời kì 1974 đến 1987, quốc tế quen gọi Ethiopia là nước Ethiopia xã hội chủ nghĩa .Năm 1987, Ethiopia đổi tên là Cộng hòa Dân chủ nhân dân Ethiopia và đổi khác về mạng lưới hệ thống chính trị với cương vị chỉ huy nhà nước là quản trị nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Ethiopia nhưng cương vị này đến khi bị bãi bỏ vẫn do Nguyên quản trị Hội đồng Quân chính lâm thời nắm giữ .Về một số ít chủ trương của Ban chỉ huy Nhà nước đã kiến thiết xây dựng những trại định cư cho nhân dân ở những nơi có nguồn nước và đặc biệt quan trọng hơn cả là chống lại sự xâm lược của quân Somalia. Nhưng những yếu tố về nông nghiệp vẫn không được Nhà nước chú ý quan tâm và chăm sóc đúng mức. Từ năm 1983 đến 1985, ở Ethiopia đã xảy ra nạn đói làm khoảng chừng 1 triệu người chết .Đó là nguyên do của những cuộc nổi dậy của những lực lượng chống đối. Đặc biệt là vào tháng 5 năm 1991, sau khi nhiều nước xã hội chủ nghĩa bị sụp đổ, những cuộc nổi dậy tiến sát vào thủ đô Addis Ababa. Trước tình hình đó Mengistu công bố từ bỏ chức vụ và lưu vong sang Zimbabwe .Các lực lượng chống đối lên nắm chính quyền sở tại, biến hóa quốc hiệu, quốc huy, quốc khánh thiết lập nhà nước phi cộng sản. Tình hình chính trị Ethiopia vẫn diễn ra phức tạp, những phe phái vẫn xung đột kinh hoàng từ đó cho tới nay
Ethiopia từng theo Xã hội chủ nghĩa và là thành viên của phe này, có tên là nước Ethiopi xã hội chủ nghĩa ( đến năm 1987, sau cải cách chính trị và sự trải qua Hiến pháp mới, đổi tên nước là Cộng hoà Dân chủ nhân dân Ethiopi ), có quan hệ với Liên Xô và những nước Xã hội chủ nghĩa khác. Ethiopia cũng đứng về phía Liên Xô trong thời kì Trung – Xô chia rẽ. Quốc gia này từng là quan sát viên của SEV với Lào, Triều Tiên, Nam Tư và Algérie. Sau khi Liên Xô và những vương quốc Đông Âu sụp đổ, Ethiopia cũng biến hóa mạng lưới hệ thống chính trị, thực thi đa đảng về chính trị, vận dụng nền kinh tế thị trường .Chính trị lúc bấy giờ của Ethiopia diễn ra trong khuôn khổ của một nước cộng hòa nghị viện liên bang, theo đó Thủ tướng nhà nước là người đứng đầu chính phủ nước nhà. Quyền hành pháp thuộc cơ quan chính phủ. Quyền lập pháp liên bang được trao cho cả hai phía chính phủ nước nhà và lưỡng viện của QH. Trên cơ sở Điều 78 của hiến pháp Ethiopia năm 1994, tư pháp trọn vẹn độc lập với hành pháp và lập pháp [ 42 ]

Theo Chỉ số dân chủ được công bố bởi Cơ quan Tình báo kinh tế vào cuối năm 2010, Ethiopia là một “chế độ độc tài”, đứng thứ 118 trong số 167 quốc gia được khảo sát.[43] Ethiopia đã giảm 12 điểm trong danh sách từ năm 2006, và các báo cáo mới nhất cho rằng sự sụt giảm là do các cuộc đàn áp của chế độ đối với các hoạt động đối lập, phương tiện truyền thông và xã hội dân sự trước khi cuộc bầu cử quốc hội diễn ra năm 2010, báo cáo đã lập luận rằng Ethiopia một nhà nước độc đảng trên thực tế.

Cuộc bầu cử 547 thành viên quốc hội lập hiến của Ethiopia đã được tổ chức trong tháng 6 năm 1994. Hiến pháp của nước Cộng hòa Dân chủ Liên bang Ethiopia được thông qua vào tháng 12 năm 1994. Các cuộc bầu cử lựa chọn các đại biểu quốc hội và cơ quan lập pháp khu vực được tổ chức lần đầu tiên vào tháng 5 và tháng 6 năm 1995. Hầu hết các đảng đối lập đã chọn tẩy chay các cuộc bầu cử này. Đã có một chiến thắng vang dội dành cho đảng Mặt trận Dân chủ Nhân dân Cách mạng của Ethiopia (EPRDF). Các quan sát viên quốc tế và các tổ chức phi chính phủ đã kết luận rằng các đảng đối lập đã có thể tham gia nếu họ chọn để làm như vậy.

nhà nước hiện thời của Ethiopia được xây dựng vào tháng 8 năm 1995. Tổng thống tiên phong là Negasso Gidada. nhà nước EPRDF nằm dưới sự chỉ huy của Thủ tướng Meles Zenawi đã thôi thúc chủ trương của liên bang dân tộc bản địa, phân cấp những quyền hạn đáng kể cho khu vực, chính quyền sở tại dựa trên chủng tộc. Ethiopia ngày này có chín khu vực hành chính bán tự trị có quyền lực tối cao cao .nhà nước của thủ tướng Zenawi được bầu vào năm 2000, trong cuộc bầu cử đa đảng tiên phong của Ethiopia, tuy nhiên hiệu quả đã bị chỉ trích nặng nề bởi những quan sát viên quốc tế và tố cáo gian lận của phe trái chiều. Đảng EPRDF cũng giành thắng lợi trong cuộc bầu cử năm 2005 đưa Zenawi trở lại nắm quyền lực tối cao. Mặc dù tỷ suất bỏ phiếu tăng trong cuộc bầu cử, nhưng cả phe trái chiều và những quan sát viên đến từ Liên minh châu Âu và những nơi khác nói rằng cuộc bầu cử đã không cung ứng tiêu chuẩn quốc tế cho những cuộc bầu cử công minh và tự do. [ 44 ] Cảnh sát Ethiopia được cho là đã tàn sát 193 người biểu tình, hầu hết là ở thủ đô Addis Ababa trong những cuộc biểu tình đấm đá bạo lực sau bầu cử tháng 5 năm 2005. [ 45 ]nhà nước khởi đầu cuộc đàn áp do những lo lắng về những cuộc nổi dậy và khủng bố bằng cách sử dụng tra tấn, bỏ tù, và những giải pháp đàn áp khác để bịt miệng những nhà phê bình sau cuộc bầu cử, đặc biệt quan trọng là những người có tình cảm với đảng trái chiều là đảng Quốc gia Oromo ( ONC ) .

Chính phủ đã tham gia vào một cuộc xung đột với quân nổi dậy ở khu vực Ogaden từ năm 2007. Đảng đối lập lớn nhất trong năm 2005 là Liên minh Đoàn kết vì Dân chủ (CUD). Sau các cuộc chia rẽ nội bộ khác nhau, hầu hết các nhà lãnh đạo đảng CUD đã thành lập nên 2 đảng mới là đảng Đoàn kết vì Dân chủ và đảng Tư pháp do Thẩm phán Birtukan Mideksa đứng đầu. Một thành viên của nhóm dân tộc Oromo, bà Birtukan Mideksa là người phụ nữ đầu tiên lãnh đạo một đảng chính trị ở Ethiopia.

Tính đến năm 2008, năm đảng đối lập hàng đầu là đảng Thống nhất vì Dân chủ và Công lý do Thẩm phán Birtukan Mideksa, Lực lượng Dân chủ Ethiopia dẫn đầu bởi Dr.Beyene Petros, Phong trào Liên minh Dân chủ Oromo do Tiến sĩ Bulcha Demeksa lãnh đạo, đảng Quốc hội Nhân dân Oromo dẫn đầu bởi Tiến sĩ Merera Gudina, và đảng Dân chủ Medhin do Lidetu Ayalew lãnh đạo.

Thác nước tự nhiênVới diện tích quy hoạnh 435.071 dặm vuông Anh ( 1.126.829 km2 ), [ 46 ] Ethiopia là vương quốc rộng hàng 27 trên quốc tế, tương tự với size của Bolivia. Quốc gia này nằm giữa vĩ độ 3 ° B và 15 ° B, và kinh độ 33 ° Đ và 48 ° Đ. Ethiopia nằm ở Đông Phi, Bắc giáp Eritrea, Nam giáp Kenya, Đông giáp Djibouti và Somalia, Tây giáp Sudan và Nam Sudan .Hơn 50% chủ quyền lãnh thổ của Ethiopia là cao nguyên Ethiopia ( cao trung bình 1.600 – 2 nghìn m ), bị nhiều sông và hẻm sâu xuyên cắt. Cao nguyên bị cắt ngang bởi thung lũng Lớn – vùng đứt gãy của vỏ Trái Đất. Trong khoanh vùng phạm vi của thung lũng Lớn có vào hồ thiết kế lớn ( Tana, Turcana và những hồ khác ), những núi cao nhất cũng nằm ở đây ( núi Ras – Dashen, 4.620 m ). Vùng lũng hẹp dài Rift Valley gồm 1 số ít hồ rải rác và sông Awash lê dài theo hướng Đông Bắc-Tây Nam, chia vùng cao nguyên Tây Bắc và khối núi Harar. Các vùng đồng bằng ngoại biên phần nhiều là sa mạc .
Khí hậu hầu hết ở Ethiopia là nhiệt đới gió mùa gió mùa, với sự đổi khác do địa hình gây ra. Hầu hết những thành phố lớn của quốc gia nằm ở độ cao khoảng chừng 2000 – 2.500 m ( 6,562 – 8,202 ft ) trên mực nước biển, gồm có cả thủ đô lịch sử vẻ vang như Gondar và Aksum .Thủ đô tân tiến Addis Ababa nằm ở chân núi Entoto ở độ cao khoảng chừng 2.400 m với khí hậu trong lành và dễ chịu và thoải mái. Với nhiệt độ quanh năm tương đối không thay đổi, những mùa ở Addis Ababa hầu hết được xác lập bởi lượng mưa, với một mùa khô từ tháng 2, một mùa mưa tháng 9. Lượng mưa trung bình hàng năm khoảng chừng 1.200 mm .Có trung bình 7 giờ nắng mỗi ngày, có nghĩa là nắng khoảng chừng 60 % thời hạn ban ngày. Mùa khô là thời gian nắng nhất của năm, mặc dầu ngay cả ở đỉnh điểm của mùa mưa vào tháng 7 và tháng 8 vẫn còn vài giờ mỗi ngày có ánh nắng mặt trời. Nhiệt độ trung bình hàng năm tại Addis Ababa là 16 °C ( 60,8 °F ), với nhiệt độ tối đa hàng ngày trung bình 20-25 °C ( 68-77 °F ) trong suốt cả năm, và giảm xuống thấp vào đêm trung bình 5-10 °C ( 41-50 °F ) .Thành phố lớn nhất và những điểm du lịch ở Ethiopia nằm ở độ cao tựa như như Addis Ababa và cũng có khí hậu tương tự như. Ở những vùng thấp hơn, đặc biệt quan trọng là vùng đồng cỏ và cây bụi ở phía đông của quốc gia, khí hậu nóng và khô hơn đáng kể. [ 47 ]
Sau khi lên nắm quyền, Mặt trận Cách mạng Dân chủ nhân dân Ethiopia ( EPRDF ) chủ trương hoà giải dân tộc bản địa nhằm mục đích tạo sự không thay đổi, kiến thiết xây dựng lại quốc gia và đã để cho Eritrea công bố độc lập. Năm 2002, Ethiopia và Eritrea chấp thuận đồng ý ký Hiệp định tự do tuân thủ phán quyết của Ủy ban Quốc tế về biên giới, theo đó xác lập vùng đất Badme và một số ít vùng chủ quyền lãnh thổ ở khu vực biên giới giữa Ethiopia và Eritrea là thuộc chủ quyền lãnh thổ của Eritrea, kết thúc cuộc chiến tranh lê dài nhiều năm. Hai bên xây dựng vùng đệm, do lực lượng gìn giữ độc lập Liên Hiệp Quốc trấn áp. Nhưng đến năm 2005, tình hình lại có tín hiệu căng thẳng mệt mỏi trở lại vì Eritrea cho rằng Ethiopia đã không tuân thủ những cam kết trong Hiệp định. Để phản ứng lại thái độ lạnh nhạt của Liên Hợp quốc trước sự vi phạm Hiệp định của Ethiopia, tháng 10/2005, nhà nước Eritrea đã ra lệnh cấm máy bay trực thăng vào không phận cũng như mọi phương tiện đi lại tuần tra của lực lượng gìn giữ tự do được hoạt động giải trí vào đêm hôm trên chủ quyền lãnh thổ của mình. Hiện Liên Hiệp Quốc vẫn đang nỗ lực xử lý tranh chấp này và ý kiến đề nghị Eritrea dỡ bỏ lệnh cấm vận so với lực lượng Liên Hiệp Quốc đang xuất hiện ở vùng biên giới Eritrea và Ethiopia .Từ khi lên cầm quyền, chính phủ nước nhà chuyển tiếp Ethiopia đã trải qua chủ trương kinh tế tài chính chuyển tiếp ( TEP ). Nội dung chính là : hạn chế vai trò của Nhà nước, tôn vinh vai trò của tư bản tư nhân, khuyến khích viện trợ của bên ngoài. Chính sách này trong bước đầu đã gây được sự chú ý quan tâm của những công ty quốc tế, những nước EC đã quyết định hành động tăng viện trợ cho Ethiopia. Tuy nhiên, kinh tế tài chính Ethiopia vẫn ở trong thực trạng rất khó khăn vất vả .
Ethiopia thực thi đường lối đối ngoại hoà bình, hữu nghị, hợp tác với tổng thể những nước, không phân biệt chính sách chính trị và đặt quyền lợi dân tộc bản địa lên trên hết. Ethiopia tranh thủ tối đa viện trợ của những nước để cứu đói và hồi sinh kinh tế tài chính. Hiện nay, Ethiopia đã được nhiều nước phương Tây, Mỹ, Trung Quốc chăm sóc trợ giúp những hầu hết mới chỉ dưới hình thức viện trợ nhân đạo .Ethiopia là nước Kitô giáo nằm giữa 2 nước Hồi giáo ( Sudan, Somalia ). Ethiopia lại có quan hệ khá mật thiết với Israel nên những nước Hồi giáo vừa gây sức ép, vừa tranh thủ Ethiopia. Libya muốn lôi kéo Ethiopia gia nhập Liên đoàn Ả Rập. Quan hệ Ethiopia với Sudan, Somalia khá stress và đã xảy ra xung đột. Hai bên tố cáo nhau trợ giúp lực lượng chống đối lật đổ chính quyền sở tại. Ethiopia và Somalia có tranh chấp về vùng Ogaden và đã nổ ra cuộc chiến tranh giữa hai nước .

Với vị trí trung tâm ở vùng Sừng châu Phi, cửa ngõ của khu vực Đông phần châu Phi, Ethiopia là nơi đóng trụ sở của hơn 90 tổ chức quốc tế và khu vực như UN, UNDP, WB, AU…

Bản đồ hành chính EthiopiaEthiopia được chia thành 11 bang :
Mặc dầu có nhiều tiềm năng quan trọng, nhưng Ethiopia là một trong những nước nghèo và kém tăng trưởng. 3/4 dân số sống bằng trồng trọt cây lương thực ngô, lúa mạch, lúa miến. Cà phê là loại sản phẩm nông sản xuất khẩu chính. Ngành chăn nuôi ( bò, lừa, cừu ) tập trung chuyên sâu trên những đồng cỏ cao nguyên và ở những vùng duyên hải. Ngành công nghiệp mỏ ít được chú trọng khai thác. Công nghiệp còn trong thực trạng phôi thai : công nghiệp dệt và nông thực phẩm. Ethiopia là một nước kinh tế tài chính nông nghiệp chậm tăng trưởng .
Tổng sản phẩm quốc nội theo nhu cầu mua sắm năm 2006 là 74,880,000,000 USD. Thu nhập trung bình đầu người 979 USD / người

Giao thông vận tải đường bộ[sửa|sửa mã nguồn]

Ethiopia có 681 km đường sắt từ Addis Ababa đi Djibouti, tổng thể 1.000 mm ( 3 ft 3 + 3 ⁄ 8 in ) tầm hẹp. Hiện tại đường tàu nằm dưới sự trấn áp công giữa Djibouti và Ethiopia, nhưng đang dưới sự đàm phán của tư nhân cho phương tiện đi lại tiện ích này. Với một phần tiên phong cho một chương trình tăng trưởng 10 năm cho đường sá, giữa 1997 và 2002 chính phủ nước nhà Ethiopian khởi đầu duy trì nỗ lực nhằm mục đích cải tổ hạ tầng đường sá. Kết quả là năm 2002 Ethiopia có tổng ( Liên tỉnh và khu vực ) 33.297 km đường, gồm rải nhựa và rải sỏi .

Dân số Ethiopia tăng từ 33,5 triệu năm 1983 lên 75,1 triệu năm 2006. [ 49 ], trong khi dân số trong thế kỷ XIX chỉ có khoảng chừng 9 triệu. [ 50 ] Theo tìm hiểu dân số và nhà cửa năm 2007, dân số Ethiopia tăng với mức trung bình hàng năm là 2,6 % giữa năm 1994 và 2007, giảm từ 2,8 % trong tiến trình 1983 – 1994. Tốc độ tăng dân số lúc bấy giờ của vương quốc này nằm trong nhóm 10 nước đứng vị trí số 1 quốc tế. Theo dự báo dân số nước này hoàn toàn có thể tăng lên hơn 210 triệu vào năm 2060 dựa theo tỷ suất tăng của năm 2011 là khoảng chừng 2,5. [ 51 ]Dân số Ethiopia gồm có hơn 80 sắc tộc. Theo thống kê năm 2007 những nhóm sắc tộc chiếm đa phần là Người Oromo 32.1 %, Amara 30.1 %, Tigraway 6.2 %, Somali 5.9 %, Guragie 4.3 %, Sidama 3.5 %, Welaita 2.4 %, những dân tộc bản địa khác 15.4 %. [ 52 ] [ 53 ]Đa số dân Ethiopia nói tiếng Amhara, nhưng cũng có nhiều ngôn từ khác được sử dụng thoáng đãng như tiếng Tigrinya, tiếng Orominga, tiếng Guaraginga, tiếng Somali, tiếng Ả Rập, tiếng Anh .
Một lọ thức uống Một món cá truyền thống cuội nguồn ở EthiopiaChăm sóc sức khỏe thể chất cho hội đồng còn yếu kém. Các căn bệnh như dịch tả, sốt rét, sốt vàng da, suy dinh dưỡng … khá phổ cập. Theo người đứng đầu của Chương trình phòng chống HIV / AIDS, Ethiopia chỉ có 1 bác sĩ y khoa trên 100.000 người. Tuy nhiên, báo cáo giải trình năm 2006 của Tổ chức Y tế Thế giới đưa ra số lượng là khoảng chừng 2,6 trên 100.000 người. [ 54 ]Vấn đề sức khỏe thể chất chính của Ethiopia được cho là bệnh truyền nhiễm do vệ sinh kém và suy dinh dưỡng. Những yếu tố này càng trầm trọng thêm do thực trạng thiếu nhân lực được giảng dạy và cơ sở y tế. [ 55 ]Vấn đề chăm nom sức khỏe thể chất là tương đối tốt hơn ở những thành phố. Tỷ lệ sinh, tỷ suất tử trận của trẻ sơ sinh tương đối thấp hơn ở những thành phố so với vùng nông thôn, do tiếp cận tốt hơn với những chủ trương chăm nom sức khỏe thể chất. Tuổi thọ trung bình cao hơn ở mức 53 tuổi ở thành thị so với 48 tuổi trong những khu vực nông thôn. [ 56 ] Mặc dù vệ sinh là một yếu tố lớn, nhưng việc sử dụng nguồn nước sạch đã được cải tổ hơn, 81 % người dân ở những thành phố được dùng nước sạch so với 11 % ở khu vực nông thôn. Điều này khuyến khích nhiều người chuyển dời đến những thành phố với kỳ vọng có điều kiện kèm theo sống tốt hơn. [ 57 ]Có 119 bệnh viện ( 12 tại Addis Ababa ) và 412 TT y tế ở Ethiopia. [ 58 ] Ethiopia có tuổi thọ trung bình tương đối thấp ( 58 tuổi ). Tỷ lệ tử trận ở trẻ sơ sinh là tương đối rất cao, trên 8 % trẻ sơ sinh chết trong hoặc ngay sau khi sinh, ( mặc dầu điều này là giảm đáng kể từ 16 % vào năm 1965 ) trong khi những biến chứng tương quan đến sinh sản đã ảnh hưởng tác động đến nhiều phụ nữ ở Ethiopia. [ 59 ]
Chương trình giáo dục không bắt buộc. Giáo dục đào tạo tiểu học khởi đầu từ năm 7 tuổi và trung học từ năm 13 tuổi. Khoảng 50 % số trẻ nhỏ đến tuổi được đến trường. Ethiopia có một trường Đại học Tổng hợp ở thủ đô Adis Abeba và 1 số ít trường ĐH khác .

Tôn giáo tại Ethiopia ( 2007 )

 Chính thống giáo (43.5%)

 Hồi giáo (33.9%)

 Tin lành (18.6%)

 Tín ngưỡng (2.6%)

 Công giáo Roma (0.7%)

 Khác (0.7%)

Theo cuộc điều tra dân số năm 2007[60], Kitô giáo chiếm 62,8%, trong đó Chính thống giáo Cổ Đông phương (Giáo hội Chính thống Ethiopia) chiếm 43,5%, Tin lành 18,6% và Công giáo Rôma (Giáo hội Công giáo Ethiopia) chiếm 0,7%. Hồi giáo chiếm 33,9%, các tín ngưỡng vật linh chiếm 2,6%, tôn giáo khác và không tôn giáo chiếm 0,7%.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]