Bonsai (tiếng Nhật: 盆栽; Hán-Việt: bồn tài, nghĩa là “cây con trồng trong chậu”) hay còn gọi dân dã là Chậu kiểng hay chậu cây kiểng là loại cây cảnh nhỏ có dáng cổ thụ trồng trong chậu cảnh.

Nghệ thuật bonsai có nguồn gốc từ Trung Quốc, sau đó nó được thông dụng sang Nhật Bản và Nước Hàn khi họ phát hiện trên núi có những cây nhỏ mọc hoang dã giống cây cổ thụ, có sức sống mãnh liệt trong mọi điều kiện kèm theo khó khăn vất vả, sau đó người ta đem nó về trồng trong chậu nhỏ và cắt tỉa, uốn sửa tạo dáng cho đẹp hơn .Bonsai có vị trí đặc biệt quan trọng trong cộng đồng cư dân sống tại Trung hoa

và những người Hoa sống ở Đài Loan, Thái Lan và Singapore. Những nghệ nhân bậc thầy về bonsai của Trung Quốc ngày nay vẫn tạo ra sự khác biệt giữa nghệ thuật bonsai và nghệ thuật bồn cảnh.

Nghệ thuật bồn cảnh Open từ thời kỳ đầu của nhà Hán ( khoảng chừng năm 206 TCN đến năm 220 ). Một trong những truyền thuyết thần thoại của Trung Quốc cho rằng vào thời này, có vị hoàng đế đã tạo ra cảnh sắc trong sân vườn của ông với núi đồi, thung lũng, sông hồ, cây cối. Nơi này miêu tả cho cảnh vật trong đế quốc của ông và ông hoàn toàn có thể ngắm hàng loạt ” vương quốc ” thu nhỏ của mình qua khung cửa sổ. Phong cảnh nghệ thuật và thẩm mỹ này chỉ mình ông chiếm hữu và cấm mọi người ngắm nhìn. Đây chính là thần thoại cổ xưa nói về thẩm mỹ và nghệ thuật tạo hình cây cối, nhà cửa, con người, quái vật ở Trung Quốc .Còn nói về bonsai, có thần thoại cổ xưa cho rằng vào triều đại nhà Tần ( năm 221 TCN đến năm 226 TCN ), Đào Uyên Minh ( còn gọi là Đào Tiềm ) là một nhà thơ nổi tiếng và là quan chức có vị trí cao trong xã hội. Ông đã căng thẳng mệt mỏi với việc làm triều chính, về ở ẩn tại một nơi hoang vắng và thanh tĩnh. Tại đây ông mở màn trồng cây hoa cúc vào trong chậu. Đây là bước khởi đầu của việc trồng cây trong chậu .Năm 1972, người ta phát hiện ra cây bonsai trong hầm mộ của hoàng tử Zhang – huai ( đời nhà Đường, từ năm 618 đến năm 907 ) .Năm 1000, vào triều đại nhà Tống, có những bài thơ miêu tả bồn cảnh và nhiều tài liệu dạy cách tạo ra tác phẩm bonsai .Vào triều đại nhà Nguyên ( từ năm 1280 đến năm 1368 ), những vị bộ trưởng liên nghành và thương gia người Nhật đã đưa những cây bonsai từ Trung Quốc về Nhật Bản, xem nó như là những món quà khuyến mãi ngay .Cuối triều đại nhà Minh, Chu Shun – sui, một vị quan Trung Quốc, vì không chịu được luật lệ khắc nghiệt đã bỏ trốn sang Nhật. Khi đi ông đã mang theo hàng loạt tuyển tập hoa lá cây cảnh. Ông đã góp thêm phần tiếp thị nghệ thuật và thẩm mỹ hoa lá cây cảnh ở Nhật Bản. Thời ấy Nhật Bản đã tạo ra một cách riêng trong việc trồng bonsai. Đây là một nghệ thuật và thẩm mỹ dành cho giới quý tộc, đó là giới samurai và đến cuối thế kỷ mới trở thành sở trường thích nghi của mọi những tầng lớp trong xã hội Nhật Bản .Vào triều đại nhà Thanh ( từ năm 1644 đến năm 1911 ) bồn cảnh và bonsai trở thành sở trường thích nghi của tổng thể những những tầng lớp trong xã hội Trung Quốc .Năm 1879, người Nhật đã trình làng bonsai đến hội chợ quốc tế tại Paris rồi tới London vào năm 1909 .Năm 1989, nghệ thuật và thẩm mỹ bonsai đã tăng trưởng đến tiến trình đại trà phổ thông trên khắp quốc tế .

Phát minh mới của Nhật Bản[sửa|sửa mã nguồn]

Nghệ thuật trồng bonsai của Nhật Bản từ xưa vốn đã nổi tiếng toàn quốc tế vì sự cầu kỳ, tinh xảo. Ngày nay, nhờ việc ứng dụng công nghệ tiên tiến mới, tất cả chúng ta không những vẫn hoàn toàn có thể chăm nom, cắt tỉa cây như truyền thống lịch sử mà còn chiêm ngưỡng và thưởng thức cây bonsai lơ lửng trong trạng thái không trọng tải gây ấn tượng mạnh so với mọi người .Những nhà ý tưởng của Nhật Bản đã có một quyết định hành động táo bạo và độc lạ khi tích hợp công nghệ cao với nghệ thuật và thẩm mỹ để tạo ra hoa lá cây cảnh ( bonsai ) bay tiên phong trên quốc tế. Bầu cây được đặt trên một chậu cảnh có từ tính đặc biệt quan trọng giúp nó cân đối trong không khí và thậm chí còn hoàn toàn có thể xoay vòng tại chỗ .

Air Bonsai là một loại cây cảnh mang phong cách bonsai truyền thống nhưng có kích thước nhỏ hơn. Nó sử dụng từ tính để giúp cây lơ lửng và xoay trên không trung. Sáng tạo này ra đời nhờ những cục nam châm. Phần dưới là một bộ phận năng lượng, phần trên được gọi là bóng nổi gọi là “Little Star”. Cả hai bộ phận đều được gắn nam châm, lợi dụng từ trường của hai cực đối nghịch nhau của nam châm mà “Little Star” có thể nổi và chứa những cây bonsai lơ lửng.

Về cơ bản, bonsai bay gồm phần đế và phần gốc của cây bonsai mini. Phần đế là phần phát ra lực từ, nó sẽ có chính sách xoay làm cho bonsai vừa bay vừa xoay. Phần đế có khe cắm điện ở phía dưới đáy. Chất liệu phần đế xuất hiện trên làm bằng gương, phần thân làm từ gốm sứ Nhật Bản dòng imari truyền thống cuội nguồn. Phần gốc bonsai những nhà phong cách thiết kế đặt một tấm bọt biển và đất để cây hoàn toàn có thể bám và không thay đổi với khối lượng 300 g. Phần gốc bonsai mini có hai loại moss và lava, trong đó loại moss hình tròn trụ còn lava làm từ đá núi lửa Sakurajima ở phía nam hòn đảo Kyushu. Cả hai phần đều được gắn nam châm từ điện .Điểm điển hình nổi bật của bonsai bay là phong phú về mẫu mã. Nhà sản xuất đưa ra nhiều mẫu chậu bonsai đều có vẻ như đẹp riêng và ấn tượng, làm hài lòng nhiều người khó chiều chuộng trong nghành hoa lá cây cảnh. Cho đến thời gian này, dự án Bất Động Sản bonsai của nhóm Hoshichu đã thành công xuất sắc và đạt 300 nghìn USD. Theo dự kiến bonsai bay được tọa lạc vào tháng 8 năm năm nay với giá 200 USD .Ngoài bốn điểm quan trọng trên, cây còn tượng trưng cho quân, thần, phụ, tử, tam cương, tam tòng và tứ đức. Quân là thân cây. Thần là cành cây lớn. Phụ là nhánh cây nhỏ. Tử là lá cây. Tam cương là ba tầng của cây. Ngũ thường là năm cành của cây. Tứ đức là bốn đoạn của cây .
Bonsai là một loại hoa lá cây cảnh đẹp để tọa lạc và thưởng ngoạn ở trong nhà hoặc ngoài sân, nhưng ý nghĩa sâu xa và là cái thú của người chơi là động viên con người phải sống can đảm và mạnh mẽ giống như cây bonsai đã sống, nó còn giúp ta kiên trì hơn và khôn khéo hơn. Mỗi cây bonsai lại chứa đựng một ý nghĩa tiềm tàng trong nó mà người tạo tác muốn biểu lộ trải qua dáng cây, gố rễ, cành lá, hoa …

Cấu phần cây bonsai[sửa|sửa mã nguồn]

Dựa vào đặc thù của thân chính, người ta chia thân bonsai ra làm 11 loại chính gồm :

1. Thân thẳng

Đặc điểm : thân thẳng, trọng tâm ở gốc, ngọn hướng thẳng lên trời, gồm có những kiểu :

• Kiểu thô kệch: thân ngắn, đường kính gốc lớn.

Chokkan, tại Vườn nghiên cứu Quốc gia Hoa Kỳ ở Loại, tại Vườn nghiên cứu Quốc gia Hoa Kỳ ở Washington D.C.

Các loại dáng cây cơ bản[sửa|sửa mã nguồn]

Sekijoju, tại Vườn nghiên cứu Quốc gia Hoa KỳLoại, tại Vườn nghiên cứu Quốc gia Hoa KỳTrên quốc tế, người ta chia bonsai thành bốn nhóm :

• Cây cao dưới 15 cm là loại bonsai rất nhỏ (bonsai mini)
• Cây cao từ 16 đến 30 cm là loại bonsai nhỏ
• Cây cao từ 31 đến 60 cm là loại bonsai trung bình
• Cây cao trên 60 cm là loại bonsai lớn

Loại dưới 15 cm là ” mini bonsai “, thường được trồng trong chậu nhỏ và tọa lạc trong nhà. Còn loại trên 60 cm là cây cối trong chậu đặt ở sân vườn hoặc trước hàng hiên nhà .

Ban đầu, chỉ có 5 thế bonsai cơ bản là: thẳng đứng (Chokkan), thẳng đứng phóng khoáng (Moyogi), nghiêng (Shakan), thác đổ (Kengai) và nửa thác đổ (Han Kengai ). Về sau, người ta phát triển thành nhiều thế khác như: rễ phủ trên đá (Sekijoju), rễ trong đá (Ishizuke), chổi (Hokidachi ), bạt phong (windswept), song thụ và tam thụ (Ikadabuki), thế lùm (clump style), văn nhân (bunjin-gi), thế cành rủ (weeping style), thế gỗ mục (dead wood) và nhóm cây hay rừng (Yose Uye)…

Để có những cây bonsai giá trị, người ta thường dựa vào các yếu tố sau:

• Cây phải trổ nhiều hoa và hoa phải có màu sắc đẹp
• Lá xanh mướt, bóng; lá càng nhỏ càng tốt
• Thân cây phát triển kiểu “đầu voi đuôi chuột” (phần góc lớn hơn phần ngọn). Một cây có thân suôn đuột, đường kính gốc và phần ngọn không chênh lệch nhau nhiều thì không thể làm thành cây bonsai
• Cành, nhánh phải phân chi rõ ràng, phù hợp với một loại dáng thế nào đó đã định trước. Cành, nhánh phải mọc được những chồi non tốt
• Vỏ cây phải thu hút được cái nhìn của người thưởng ngoạn (càng sần sùi, lộ vẻ già nua càng tốt)
• Bộ rễ dày, to, gân guốc nằm lộ khoảng 1/3 trên mặt chậu

Những yếu tố nêu trên tích hợp hòa giải với nhau sẽ tạo ra một cây bonsai lý tưởng ( nếu có dáng thế tương thích ) .

Các khu vực trồng bonsai nổi tiếng ở Nước Ta[sửa|sửa mã nguồn]

• Làng văn hóa ẩm thực Nam Định
• Làng Du lịch sinh thái Điền Xá – Nam Trực – Nam Định
• Làng cây cảnh Nghi Tàm, Quảng Bá – Hà Nội
• Làng hoa Sa Đéc – Đồng Tháp
• Ngoài ra con nhiều nơi cũng bắt đầu hình thành nghề làm cây cảnh như Hà Tây cũ, Hải Dương…
• Làng hoa kiểng Cái Mơn (huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre).

Phương tiện liên quan tới Bonsai tại Wikimedia Commons