Chủ nghĩa khủng bố thực ra đã có từ thời cổ đại. Chủ nghĩa khủng bố với nghĩa văn minh tăng trưởng mạnh từ cuối thế kỷ 20 .

Sang thế kỷ 21, có 2 dấu mốc lớn của chủ nghĩa khủng bố quốc tế là sự kiện 11/9/2001 và sự trỗi dậy của tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS vào tháng 6/2014. Loạt tấn công khủng bố 11/9 là đòn đánh chính diện vào siêu cường Mỹ ngay trên đất Mỹ, còn sự xuất hiện của vương quốc “caliphate” IS vào giữa năm 2014 là thách thức lớn đối với toàn nhân loại và trật tự thế giới.

Theo 1 số ít nguồn tin, IS thủ đoạn bành trướng chủ quyền lãnh thổ ra bán đảo Arabia, Bắc Phi, Iran, Thổ Nhĩ Kỳ … ( vùng nhuộm đen ) vào năm 2019. Ảnh : WordPress .

Nói đến chủ nghĩa khủng bố hiện nay là chủ yếu nói đến chủ nghĩa khủng bố Hồi giáo hay chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan bạo lực.

Hành vi khủng bố Hồi giáo hoàn toàn có thể được triển khai bởi những cá thể đơn độc hoặc những tổ chức triển khai ngặt nghèo sống sót ở nhiều nơi, từ Trung Đông, châu Phi, Trung Á, Kavkaz, Nam Á, đến Khu vực Đông Nam Á. Nhưng xét trong những năm gần đây nói chung và năm năm ngoái nói riêng thì hoàn toàn có thể thấy, khuynh hướng khủng bố Hồi giáo vẫn mạnh nhất ở Trung Đông ( theo nghĩa hẹp, không gồm có Bắc Phi ), đặc biệt quan trọng là khu vực Iraq, Syria, và bán đảo Arabia .
Hai mạng lưới khủng bố quốc tế mạnh nhất lúc bấy giờ là al-Qaeda và IS. Nhiều lực lượng nhỏ hơn link với hai nhóm chính này. Trong năm năm ngoái, nhóm Hồi giáo Boko Haram đưa ra lời thề trung thành với chủ với IS và đã được thủ lĩnh IS đồng ý .
IS liên tục lan rộng ra chân rết ở quốc tế và nhận nghĩa vụ và trách nhiệm về nhiều vụ tiến công khủng bố ở Sinai ( Ai Cập ), Lebanon, Afghanistan …
Một số lực lượng khủng bố Hồi giáo như phiến quân Boko Haram ở Nigeria tỏ ra gian ác không kém lực lượng IS.

Bóng ma “Nhà nước Hồi giáo” (IS) tiếp tục ám ảnh thế giới 2015

VOV.VN – Lực lượng Hồi giáo cực đoan IS không phải là “ ngáo ộp ” mà là hiện thực sôi động, rình rập đe dọa bảo mật an ninh toàn thế giới và những quyền con người .
Đầu năm năm ngoái, quốc tế và nước Pháp rúng động với vụ tiến công của khủng bố Hồi giáo nhằm mục đích vào tạp chí châm biếm Charlie Hebdo .

Giữa năm 2015, bầu không khí Trung Đông lại u ám thêm khi IS không những không bị chặn đứng sau nhiều vụ oanh kích mà còn bành trướng thêm, đe dọa “nhuộm đen” cả Iraq và Syria. Quân đội Iraq tháo chạy khỏi nhiều vị trí quan trọng, khiến Mỹ giật mình và thấy “ngượng” về những “học trò” do họ tự tay huấn luyện. Bên Syria, lãnh thổ do chính quyền Assad kiểm soát cũng bị thu hẹp dần trước các nhóm đối lập và nhất là phiến quân IS.

Cuối năm 2015 thế giới vẫn không bình yên khi bất ngờ xảy ra loạt vụ tấn công đẫm máu ở Paris vào ngày 13/11 khiến 130 người chết.

Trong năm năm ngoái, cỗ máy bảo mật an ninh những nước phương Tây liên tục phải thao tác cật lực để phát hiện, ngăn ngừa và giải quyết và xử lý những vụ tiến công khủng bố của những chiến binh thánh chiến Hồi giáo cũng như những thành phần tình cảm với chúng .
Làn sóng người tị nạn từ Trung Đông ( nhất là Syria ) chạy sang Tây Âu tăng mạnh trong năm năm ngoái khiến khu vực này gặp khó khăn vất vả lớn trong bảo vệ bảo mật an ninh trước rủi ro tiềm ẩn khủng bố Hồi giáo. Việc triển khai thỏa thuận hợp tác tự do đi lại trong khu vực Schengen của EU và việc Tây Âu tôn vinh quyền tự do cá thể cũng gây không ít thử thách cho cơ quan bảo mật an ninh .

Hiện tượng mới IS

Tổ chức khủng bố IS liên tục lấn lướt al-Qaeda để trở thành tâm điểm quan tâm của công luận quốc tế năm ngoái. Tuy cùng là Hồi giáo cực đoan, IS độc lạ với al-Qaeda ở nhiều điểm, khiến IS trở thành một dạng khủng bố kiểu mới, chưa từng có tiền lệ .

Phiến quân IS chiếm hữu cả xe tăng. Ảnh : AP .

IS chủ trương chiếm đất, nắm dân, bám dân, kiến thiết xây dựng “ nhà nước ”, “ quân đội ”, mạng lưới hệ thống thuế, hạ tầng, sử dụng tích cực công nghệ tiên tiến, tiếp thị quảng cáo xã hội. Chúng nuôi tham vọng kiến thiết xây dựng một vương quốc Hồi giáo tân tiến lấy cảm hứng từ Caliphate trong quá khứ .
Nguồn thu của IS phong phú hơn và mạnh hơn, khiến IS được coi là tổ chức triển khai khủng bố phong phú nhất. Trong đó có 2 nguồn thu quan trọng là đánh thuế ( bền vững và kiên cố, ít bị tác động ảnh hưởng từ bên ngoài ), và bán dầu. Các nguồn khác là quyên góp, bắt cóc tồng tiền, bán đồ vật thời cổ xưa …
Trong năm năm ngoái, IS liên tục nghĩ ra đủ trò hành quyết dã man và quái đản ( khiến cả quốc tế phẫn nộ ) cốt để khủng bố đối thủ cạnh tranh và răn đe những người sự không tương đồng .

Về hệ tư tưởng, chúng áp dụng các nguyên lý Hồi giáo cổ xưa vào thời  nay (sử dụng những yếu tố cực đoan nhất, không còn phù hợp với thời nay), hoặc chủ ý bóp méo, xuyên tạc các giáo lý theo hướng phục vụ ý đồ của mình.

Khác với al-Qaeda có phần khổ hạnh, IS khá thoáng về chuyện tình dục ( ngoại trừ đồng tính và ngoại tình ), để tạo thêm hứng khởi cho những nam chiến binh đa số ở độ tuổi người trẻ tuổi. Chúng dữ thế chủ động bắt phụ nữ làm nô lệ tình dục ship hàng những “ quan chức ” và binh lính IS .
Cuộc chiến chống IS gặp 1 số ít khó khăn vất vả đặc trưng như IS rất chú ý quan tâm “ bám dân ”, dùng dân làm lá chắn sống. Các TT tuyên truyền của IS thường nằm sâu trong những khu dân cư ở đô thị nên Mỹ và phương Tây khó đánh trúng bằng máy bay mà không gây tổn thất cho dân thường .
Do có mạng lưới hệ thống rộng nên nếu thủ lĩnh IS này bị tàn phá, sẽ sớm Open sớm thủ lĩnh khác thay thế sửa chữa .
Dù tập trung chuyên sâu ở Iraq và Syria, IS vẫn mang tính toàn thế giới cao, với những Trụ sở trực tiếp hoặc link. Nhiều nhóm khủng bố ở Bắc Phi, Tây Phi, và Khu vực Đông Nam Á nhận làm tay chân cho IS. Nhiều chiến binh của IS là công dân đến từ Bắc Phi, Kavkaz, Nga, Tây Âu, Mỹ, và những nước Trung Đông khác ngoài Iraq và Syria .
Cuộc chiến chống IS trên thực địa trong khoảng chừng 9 tháng đầu năm năm ngoái tỏ ra không hiệu suất cao lắm dù Mỹ oanh tạc nhiều đến mức “ hết sạch cả bom đạn ” .

Gốc gác văn hóa

Nói đến khủng bố Hồi giáo, người ta thường tìm nguyên do ở sự đói nghèo và thất học. Điều đó không sai. Nhưng có một yếu tố là tại sao không có khủng bố Phật giáo ? Tại sao có những nước nghèo nhưng vẫn yên bình, người dân cần kiệm tìm cách vượt khó ? Tại sao cùng là khủng bố Hồi giáo nhưng khủng bố ở Philippines, Indonesia không hề sánh được về quy mô và mức độ quyết liệt như ở Trung Đông ?

Sự tàn độc của IS so với những tù binh của chúng. Ảnh : AFP .

Câu vấn đáp trước hết nằm ở văn hóa truyền thống và đặc trưng vùng miền .

Vùng Trung Đông (tức Tây Á) tuy cũng là châu Á nhưng khác biệt về văn hóa rất lớn với Nam Á và Đông Á. Các hằng số tự nhiên, địa lý, khí hậu và lịch sử của Trung Đông khác biệt nhiều với Đông Á. Văn hóa bộ lạc du mục ở đây rất mạnh (con cừu là vật nuôi phổ biến ở cả Trung Đông và châu Âu xưa và nay. Hình ảnh con cừu hiện diện đậm nét trong tôn giáo phổ biến của hai vùng văn hóa này). Tôn giáo và con người vùng Tây Á vì vậy có những nét cứng rắn đặc trưng. Ở một chừng mực nào đó, Trung Đông khá giống với phương Tây.

Lối tư duy cứng rắn của Trung Đông đã khiến cho tôn giáo ở đây tuy ban đầu cũng đa dạng nhưng về sau chủ yếu là dòng tôn giáo độc thần (tập trung vào thờ một vị thần duy nhất), khác với truyền thống tôn giáo ở Đông Á thiên về đa thần, mềm mỏng, và khoan dung hơn.

Và trong thực tiễn, xu thế Hồi giáo đấm đá bạo lực cuồng tín đã có từ thế kỷ 7 .
Chính về thế mà từ thời trung cổ, ở Trung Đông đã có những đại chiến tôn giáo ( vì tôn giáo hoặc nhân danh tôn giáo ). Gồm cuộc chiến tranh giữa những giáo phái trong đạo Hồi và cuộc chiến tranh giữa Hồi giáo và những tôn giáo lớn khác ( như Kitô giáo ) .

Tuy nhiên, sự cứng rắn của Hồi giáo và người Tây Á khi vượt qua khoảng cách địa lý lớn, vượt qua Ấn Độ Dương bao la để đến với những vùng đất mới thì đã mềm dịu đi rất nhiều. Yếu tố văn hóa bản địa đã làm cho Hồi giáo ở Đông Nam Á không còn giống y nguyên như ở Trung Đông sa mạc nóng khô nữa.

Riêng ở Nước Ta, bên cạnh tín ngưỡng đa thần dân gian, những tôn giáo “ ngoại nhập ” ( Phật giáo, Kitô giáo, Hồi giáo … ) đều sống sót một cách hòa thuận với nhau, lâu nay chưa thấy cuộc chiến tranh giữa những tôn giáo này hay giữa những giáo phái trong mỗi tôn giáo .

Nhìn lại lịch sử thì thấy Hồi giáo gắn liền với quá trình hình thành nhà nước Arab và đế chế Arab. Hồi giáo là cột trụ tinh thần và chính trị của nhà nước đó. Ngay từ đầu Hồi giáo gắn liền với các cuộc chinh chiến. Và Hồi giáo nằm trong số ít tôn giáo mà thời xưa không phản đối việc chiếm hữu và buôn bán nô lệ. Nghề buôn bán nô lệ rất công khai và phát đạt trong Đế chế Arab xưa. Thực tế sinh động đó trong quá khứ là cái cớ để IS hiện nay lợi dụng nhằm biến phụ nữ thuộc các sắc tộc và tôn giáo khác thành nô lệ tình dục.

Ngày nay khi nói về những điều luật sharia ( luật Hồi giáo ) khắc nghiệt, tất cả chúng ta thường nghĩ tới Taliban, Boko Haram hay IS. Nhưng trên trong thực tiễn, luật này có cơ sở xã hội khá thoáng đãng ở nhiều nước Hồi giáo và Arab. Ở khu vực Trung Đông vẫn có một số ít nước quân chủ chuyên chế, thi hành những bản án theo lối trung cổ, vận dụng những quy tắc khắc nghiệt, thiếu khoan dung. Các tổ chức triển khai nhân quyền đã lên tiếng nhưng vẫn chưa biến hóa được tình hình .

Một số phần tử Arab dòng Sunni bày tỏ ủng hộ đối với tổ chức IS khi lực lượng chiếm được thành phố Mosul ở Iraq. Ảnh: AP.

Thực ra mọi tôn giáo đều có nhiều yếu tố tích cực, hướng thiện ; những tôn giáo lớn đều tôn vinh cái Thiện và ý thức bác ái. Đã vậy, đạo Hồi trong thực tiễn đã mềm hóa rất nhiều so với những thế kỷ trước. Đại bộ phận hội đồng Hồi giáo tẩy chay những trào lưu Hồi giáo cực đoan nói chung và trào lưu IS nói riêng. Cần phải chứng minh và khẳng định rằng phần lớn người Hồi giáo lúc bấy giờ là người ôn hòa .
Tuy nhiên xu thế có những kẻ cố lý giải kinh Koran một cách máy móc và cực đoan, tận dụng danh nghĩa Hồi giáo để phạm tội ác thì có vẻ như ngày càng nghiêm trọng .

Chủ nghĩa can thiệp

Gốc gác văn hóa truyền thống mới chỉ là yếu tố âm, yếu tố “ cái ” .

Để sản sinh nên quái vật như IS hay al-Qaeda còn cần đến yếu tố dương, yếu tố “đực” – đó là chính sách can thiệp của phương Tây.

Hạt giống can thiệp này có lịch sử vẻ vang lâu bền hơn từ thời trung cổ, với những cuộc thập tự chinh do giáo hội La Mã ( thực ra là phong kiến cầm quyền phương Tây ) phát động nhằm mục đích chống lại đạo Hồi ( và chinh phục những vùng đất của người Hồi giáo ). Chính từ đây sản sinh ra trào lưu thánh chiến để chống lại ảnh hưởng tác động phương Tây .
Đến thời kỳ tư bản chủ nghĩa, phương Tây lại nô dịch Trung Đông, biến vùng này thành thuộc địa hoặc vùng bảo lãnh, vùng ảnh hưởng tác động của họ. Với chủ trương chia để trị, phương Tây đã chia Trung Đông ( khi đó là đế chế Ottoman ) thành nhiều vương quốc nhỏ theo một cách nào đó để những vương quốc mới sẽ luôn kiềm chế nhau hoặc xung khắc với nhau. Chính vì thế ngay sau khi thực dân Anh và Pháp rút đi, vẫn luôn có những hiềm khích nhất địch giữa những vương quốc Trung Đông với đường biên giới mới. Riêng dân tộc bản địa Kurd có lẽ rằng là đau khổ nhất khi họ không có tổ quốc riêng, đã thế lại bị xẻ làm 4 khúc lớn, nằm ở 4 nước là Thổ Nhĩ Kỳ, Iran, Syria và Iraq .
Sự quản lý của thực dân phương Tây đã hình thành nên sự phản kháng trong quốc tế Hồi giáo. Thời kỳ thực dân phương Tây, đạo Hồi đóng vai trò tích cực trong việc xác lập truyền thống dân tộc bản địa, đấu tranh chống thực dân và giành độc lập .

Người Mỹ tự hào không có lịch sử cai trị thuộc địa (kiểu cũ) nhưng họ vẫn không tránh được vết xe can thiệp, khi họ đã đạt tới giai đoạn tư bản độc quyền và trở thành một siêu cường hàng đầu thế giới. Sự can thiệp mạnh của Mỹ vào Trung Đông bắt đầu từ giữa thế kỷ 20 và kéo dài đến ngày nay.

Hậu khủng bố 11/9: Mỹ “tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa”

VOV.VN – Câu chuyện trào lưu Hồi giáo tàn khốc IS không trọn vẹn là sự tăng trưởng ngẫu nhiên của lịch sử dân tộc .

Cho đến giờ phút này, đã có nhiều học giả, chính trị gia và nhà báo của chính phương Tây phải thú nhận rằng cuộc chiến tranh do Mỹ phát động ở Iraq năm 2003 để lật đổ Tổng thống Saddam Hussein là nguyên nhân chủ đạo dẫn tới sự ra đời của IS. Mới đây, cựu Thủ tướng Anh Tony Blair cũng thừa nhận cuộc chiến năm 2003 góp phần hình thành và phát triển IS.

Phương Tây khi mải mê “ xuất khẩu dân chủ ” sang những nước Trung Đông đã phá vỡ thế cân đối nội tại bên trong những nước như Iraq, Syria và Libya, tạo ra khoảng trống quyền lực tối cao cho xích míc giáo phái và chủ nghĩa cực đoan bùng phát .
Bên cạnh đó, không hề không nhắc tới tác nhân Thổ Nhĩ Kỳ – một cường quốc quan trọng trong khu vực và là liên minh của Mỹ. Vụ Thổ Nhĩ Kỳ bắn rơi máy bay Nga hôm 24/11/2015 đã cho thấy thái độ của Thổ so với yếu tố IS. Nhiều nhà quan sát cho rằng Thổ làm ngơ cho sự tăng trưởng của IS, thậm chí còn muốn lấy đó làm đối trọng với những đối thủ cạnh tranh của Thổ ( như Syria và Iran ). Nếu điều này là đúng thì rõ ràng đại chiến chống chủ nghĩa khủng bố Hồi giáo thêm phần gay cấn do những toan tính quyền lợi vương quốc riêng .

Triển vọng chống IS

Trong những năm năm trước – năm ngoái, Mỹ đã đổi khác cách tiếp cận, không còn ỷ lại vào sức mạnh quân sự chiến lược và sức mạnh riêng không liên quan gì đến nhau của bản thân. Họ đã xác lập phải dựa vào sức mạnh tập thể, lôi kéo sự tham gia của những liên minh phương Tây và liên minh ở Trung Đông, sử dụng đồng điệu những chiến dịch ngoại giao, chính trị, kinh tế tài chính .

Tổng thống Mỹ Obama ( trái ) trao đổi với Tổng thống Nga Putin ( phải ) về yếu tố IS bên lề một phiên họp của hội nghị G20 ở Thổ Nhĩ Kỳ hôm 15/11/2015. Ảnh : AP .

Theo nhiều nguồn tin, Mỹ đã ngầm tiến hành lực lượng đặc nhiệm ( ở mức vừa phải ) vào Syria để vừa tương hỗ người Kurd chống IS vừa trực tiếp chống IS .
Căng thẳng giảm bớt giữa Mỹ và Iran ( sau khi đạt được thỏa thuận hợp tác lịch sử vẻ vang về chương trình hạt nhân Iran vào tháng 7/2015 ) sẽ có lợi cho chương trình chung chống khủng bố .

Sự kiện Nga không kích IS ở Syria từ ngày 30/9/2015 đã tạo ra bước ngoặt lớn trong cuộc chiến Syria và cuộc chiến chống IS. Trong khi đó, vụ khủng bố đẫm máu ngày 13/11 ở Paris giống một gáo nước lạnh làm cho nhiều nước gác qua một bên các lợi ích riêng để chung tay chống IS. Cụ thể Pháp nhiệt tình bắt tay với Nga dù trước đó có xung khắc với Nga. Mỹ cũng ít nhiều tỏ thái hợp tác với Nga trong vấn đề IS sau sự kiện 13/11.

Ngoài Pháp tăng nhanh không kích IS để trả thù vụ 13/11, Anh cũng đã vượt qua nhiều trở ngại nội bộ để lần đầu triển khai không kích IS ở Syria .
Hiện nay đã hình thành được 3 liên minh quốc tế chống IS : của Mỹ, của Nga và của Saudi Arabia ( xây dựng vào ngày 15/12 ) .

Điềm báo ngày tàn của khủng bố Hồi giáo IS đã đến gần?

VOV.VN – Hành động khủng bố đẫm máu ở Paris cho thấy IS đã trong bước đầu cùng quẫn. “ Phong cách ” mới của IS tạo ra những phản lực hoàn toàn có thể triệt tiêu tổ chức triển khai này .
Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc hôm 18/12/2015 đã trải qua nghị quyết khan hiếm về tiến trình độc lập tại Syria – đây được coi là một cơ sở cho việc tái lập tự do ở Syria và cô lập lực lượng khủng bố Hồi giáo cực đoan .
Các bên ở Syria cũng như hội đồng quốc tế đều cảm nhận rõ giải pháp chính trị là con đường để chấm hết nội chiến Syria ( một cuộc nội chiến được quốc tế hóa cao ) và có những hành động đơn cử để đạt được này. Phe trái chiều và cả Mỹ đã có những nhân nhượng, đồng ý để Tổng thống Assad tại vị trong quy trình chuyển tiếp và không phải “ ra đi ngay ” .
Trên thực địa, quân Nga yểm trợ cho quân Syria đẩy lui IS. Ở Iraq, quân đội cũng có những bước tiến mới, giải phóng được cơ bản Ramadi vào cuối tháng 12/2015 ( dù còn một số ít ổ đề kháng ). Lãnh đạo Iraq tự tin sẽ xóa bỏ được IS trong năm năm nay. Chính quyền Iraq nhận được tương hỗ vừa của Mỹ, vừa của Nga và Iran .
Tuy nhiên, trong trường hợp IS bị hủy hoại với tư cách là một cỗ máy “ nhà nước ”, tất cả chúng ta vẫn không loại trừ được ngữ cảnh IS sẽ chuyển sang hoạt động giải trí du kích, biến hóa thành một tổ chức triển khai giống như al-Qaeda. Lúc đó lại yên cầu phải có những giải pháp căn nguyên về văn hóa truyền thống, kinh tế tài chính, ngoại giao để trị tận gốc căn bệnh khủng bố Hồi giáo .

Vì sao Thổ Nhĩ Kỳ cố tình bắn rơi chiến đấu cơ Su-24 của Nga?

VOV.VN – Vụ Thổ Nhĩ Kỳ bất ngờ bắn rơi máy bay chiến đấu Su-24 cho thấy nước này có nhiều toan tính riêng và vẫn chưa “yên tâm” chống IS.

Bản thân việc “lật đổ” IS vẫn có một số nguy cơ, khi cho đến nay, mặc dù hợp tác hơn, nhưng Mỹ vẫn khá hời hợt với Nga, tìm cách gây khó dễ cho người Nga, và không có thiện chí hợp tác trực tiếp với chính quyền Assad. Còn Thổ Nhĩ Kỳ vẫn không chịu nhượng bộ trước người Nga, không chấp nhận xin lỗi Nga sau vụ bắn rơi chiến đấu cơ của Nga – có lẽ Thổ vẫn theo đuổi chính sách đối ngoại như cũ.

Nghị quyết được Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc trải qua hôm 18/12 về tự do ở Syria về cơ bản không đả động đến tương lai của Tổng thống Assad – một tác nhân chủ chốt trong xích míc Nga-Mỹ ở Syria .
Như vậy dù IS thể hiện tín hiệu suy yếu qua vụ thảm sát 13/11, đại chiến chống IS vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro đáng tiếc trong nội bộ những nước chống IS. Nếu Mỹ và Nga chưa tìm được tiếng nói chung ở Syria thì sẽ rất khó nói đến chuyện chống IS triệt để. Năm năm nay, yếu tố Syria sẽ vẫn là điểm nút ở Trung Đông và trong đại chiến chống tổ chức triển khai khủng bố IS. / .