IBAITAP: Tác phẩm sẽ cho em thấy được tinh thần bất khuất trước cảnh ngục giam và lòng nồng nàn yêu nước của người chiến sĩ.

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC TÁC PHẨM “VÀO NHÀ NGỤC QUẢNG ĐÔNG CẢM TÁC”

Là bài thơ Nôm nằm trong tác phẩm Ngục trung thư viết bằng tiếng hán (1914).

II. TÓM TẮT TÁC PHẨM “VÀO NHÀ NGỤC QUẢNG ĐÔNG CẢM TÁC”

Bằng giọng điệu hào hùng, tác phẩm đã thể hiện phong thái ung dung, đường hoàng và có khí phách kiên cường bất khuất của Phan Bội Châu. Vượt lên trên cảnh tù khốc liệt có là một lòng nồng nàn yêu nước của người chiến sĩ.

III. BỐ CỤC TÁC PHẨM “VÀO NHÀ NGỤC QUẢNG ĐÔNG CẢM TÁC”

Tác phẩm có thể chia thành 4 phần:

• Hai câu đề: Phong thái ung dung, đàng hoàng và tinh thần bất khuất của Phan Bội Châu.
• Hai câu thực: Chiêm nghiệm về một cuộc đời đầy sóng gió.
• Hai câu luận: Hiện lên hình tượng bậc anh tài có tài năng, khí phách hiên ngang và không khuất phục.
• Hai câu kết: Ý chí gang thép, niềm tin của anh hùng.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN TÁC PHẨM “VÀO NHÀ NGỤC QUẢNG ĐÔNG CẢM TÁC”

Câu 1: Phân tích cặp câu 1 – 2, tìm hiểu khí phách và phong thái của nhà chí sĩ khi rơi vào vòng tù ngục. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 147)

Lời giải chi tiết:

– “Vẫn là hào kiệt vẫn phong lưu”

• Tự xưng mình là hào kiệt: con người có tài có chí như bậc anh hùng.
• Ý thức được về cốt cách, phong thái ung dung, đàng hoàng,  hào hoa, phong lưu.
• Điệp từ “vẫn” khẳng định chắc chắn bản lĩnh của bậc anh hào, không thay đổi trong mọi trường hợp.

– “Chạy mỏi chân thì hãy ở tù”

• Thản nhiên, lạc quan và rất  hiên ngang dù cho đã rơi vào cảnh ngục tù.
• “mỏi chân” nên ” ở tù”: sự chủ động nghỉ ngơi như lẽ tất yếu, coi nhà tù là nơi dừng chân trên con đường cứu nước.
• Hiên ngang khinh thường cảnh tù ngục, ông biến nó thành trường học cách mạng.

⟹ Khí phách của Phan Bội Châu người anh hùng trước hiểm nguy vẫn kiên cường, lạc quan.

Câu 2: Đọc lại cặp câu 3-4, em thấy giọng điệu có gì thay đổi so với hai câu thơ trên? Vì sao? Lời tâm sự ở đây có ý nghĩa như thế nào? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 147)

Lời giải chi tiết:

– Giọng thơ đã có sự thay đổi: từ giọng nói hào hùng, ngang tàng chuyển sang giọng nói trầm lắng và suy tư lúc lâm nguy.

– Nhìn thẳng vào hoàn cảnh khó khăn của chính bản thân (khách không nhà, người có tội) để vững tâm hơn trên con đường còn vô vàn gian nan.

– Lời tâm sự chân tình ở đây có ý nghĩa:

• Thể hiện cuộc đời làm cách mạng vô vàn gian nan, khó khăn, phải bôn ba xứ người, xa quê nhà, xa người thân.
• Tạo hình ảnh đối lập giữa hai cặp câu, nhấn mạnh sự lênh đênh, cuộc đời đầy sóng gió qua đó nổi bật lên hình ảnh người chiến sĩ yêu nước chân chính kiên cường, chấp nhận nguy nan trên con đường tranh đấu.

Câu 3: Em hiểu thế nào về ý nghĩa cặp câu 5-6? Lối nói khoa trương ở đây có tác dụng gì trong việc biểu hiện người anh hùng, hào kiệt. (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 147)

Lời giải chi tiết:

– Ý nghĩa cặp câu thơ 5-6:

“Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế

Mở miệng cười tan cuộc oán thù”

• Khẳng định sự quyết tâm và bền chí trước sự nghiệp giải cứu đất nước.
• Tiếng cười của bậc anh hùng vẫn ngạo nghễ hiên ngang, đập tan những oán thù thể hiện tinh thần bất khuất.

– Lối nói khoa trương ở đây có tác dụng:

• Nâng sức vóc của người anh hùng lên tới mức siêu nhiên, phi thường.
• Tạo giọng điệu cứng cỏi, hào hùng chung cho toàn bài thơ.

Câu 4: Hai câu thơ cuối là kết tinh tư tưởng của toàn bài thơ. Em cảm nhận được điều gì từ hai câu thơ ấy? (SGK Ngữ Văn 8 Tập 1- trang 147)

Lời giải chi tiết:

Hai câu thơ cuối đúng là sự kết tinh tư tưởng của toàn bài thơ:

• Sự kết tinh cao độ về ý chí và cảm xúc lãng mạn hào hùng của tác giả.
• Điệp từ “còn” nhấn vào sự tiếp diễn, như một sự khẳng định sẽ  tiếp tục chiến đấu vì đất nước
• Lời thách thức “nguy hiểm sợ gì đâu”: như giữ vững ý chí và lý tưởng, kiên định với sự nghiệp cứu nước. Người anh hùng sẽ vươn lên, bất chấp những hiểm nguy.

V. Luyện tập

Ôn lại kiến thức đã học về thể thơ thất ngôn bát cú, em hãy nhận dạng thể thơ của bài Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác về các phương diện số câu, số chữ, cách gieo vần.

Lời giải chi tiết:

– Thể thơ thất ngôn bát cú bắt nguồn từ thơ Đường, phổ biến ở nước ta vào thời Bắc thuộc: cấu trúc bài gồm 8 câu, 7 chữ tạo thành đề – thực – luận – kết.

– Luật lệ bằng trắc trong thể thơ thất ngôn bát cú:

• Các tiếng nhất(1)- tam (3)- ngũ (5) là bất luận
• Các tiếng nhị (2)- tứ (4) lục (6) là phân minh
• Gieo vần vào các tiếng cuối câu 1, 2, 4, 6, 8 hiệp vần với nhau.

– Tác phẩm “Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác” là bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật: 8 câu, 7 chữ, gieo vần ở cuối các câu 1, 2, 4, 6, 8.