IBAITAP: Đoạn trích kể về hành trình trở về nhà của Uy-lít-xơ. Cuộc hành trình ấy đã xảy ra những chuyện gì? Sau khi về đến quê nhà Uy-lít-xơ đã làm gì? Đoạn trích đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào và chúng có tác dụng gì? Hãy cùng ibaitap tìm hiểu bài học “ Uy-lít-xơ trở về” hôm nay nhé.

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC TÁC PHẨM UY-LÍT-XƠ TRỞ VỀ

Đoạn trích thuộc khúc ca thứ 23 trong tác phẩm Ô-đi-xê. Được ra đời khi chiến tranh vừa kết thúc và người Hy Lạp đang bắt đầu bước vào giai đoạn xây dựng hòa bình và khát khao mở rộng địa bàn cư trú ra biển.

II. TÓM TẮT TÁC PHẨM UY-LÍT-XƠ TRỞ VỀ

Sau khi đánh thắng thành Tơ-roa, Uy-lít-xơ “hồi quân” trở về quê hương. Chàng đã lênh đênh góc biển chân trời mười năm mà vẫn chưa về đến được quê nhà. Nữ thần Ca-líp-xô đã mang lòng yêu chàng nên cầm giữ chàng. Thần Dớt cảm thương trước số phận của chàng nên đã lệnh Ca-líp-xô phải để Uy-lít-xơ đi. Uy-lít-xơ bị cơn bão đánh chìm bè dạt vào xứ Phê-a-ki, ở đây chàng được công chúa Nô-xi-ca yêu và nhà vua tiếp đãi tử tế. Tuân theo ý nhà vua, chàng đã kể lại những chuyện li kì và mạo hiểm của mình và đồng đội trên bước đường gian truân phiêu bạt. Uy-lít-xơ kể về chuyện thoát khỏi xứ sở của những tên khổng lồ 1 mắt, chuyện thoát khỏi tiếng hát quyến rũ của các nàng tiên cá Xi-ren nguy hiểm… Cảm phục trước những chuyện của Uy-lít-xơ nhà vua đã sai người cho thuyền đưa Uy-lít-xơ về quê hương I-tác. Khi trở về đến quê hương Uy-lít-xơ giả thành người hành khất nên vợ chàng nàng Pê-nê-lốp không nhận ra. Trả lời lại sự thúc ép của bọn đến cầu hôn, nàng Pê-nê-lốp đã thách ai giương được chiếc cung của Uy-lít-xơ và bắn xuyên qua được mười hai chiếc vòng rìu sẽ lấy người đó. Trước lời thách thức ấy bọn cầu hôn đều thất bại, Uy-lít-xơ đã xin được bắn và chiến thắng. Nhân cơ hội ấy, cha con Uy-lít-xơ đã trừng trị bọn cầu hôn cũng những gia nhân phản bội. 

III. BỐ CỤC TÁC PHẨM UY-LÍT-XƠ TRỞ VỀ

Đoạn trích có thể chia thành 2 phần như sau: 

• Phần 1 từ đầu đến “người kém gan dạ”: Cuộc đối thoại của bốn nhân vật. Pê-nê-lốp không nhận ra chồng.
• Phần 2 còn lại: Pê-nê-lốp nhận ra chồng.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN TÁC PHẨM UY-LÍT-XƠ TRỞ VỀ

Câu 1: Đoạn trích có thể chia thành mấy phần? Nội dung của mỗi phần là gì? (SGK Ngữ văn 10 tập 1- trang 52)

Lời giải chi tiết:

Đoạn trích có thể chia thành 2 phần như sau: 

• Phần 1 từ đầu đến “người kém gan dạ”: Cuộc đối thoại của bốn nhân vật. Pê-nê-lốp không nhận ra chồng.
• Phần 2 còn lại: Pê-nê-lốp nhận ra chồng.

Câu 2: Tâm trạng của Uy-lít-xơ khi gặp lại vợ mình biểu hiện như thế nào? Cách ứng xử của chàng bộc lộ phẩm chất gì? (SGK Ngữ văn 10 tập 1- trang 52)

Lời giải chi tiết:

Tâm trạng của Uy-lít-xơ khi gặp lại vợ được biểu hiện:

• Mừng rỡ, hồi hộp và vui sướng nhưng chàng vẫn bình tĩnh, sáng suốt.
• Uy-lít-xơ giả thành người hành khất, lập mưu cùng con trai Tê-lê-mác để giết chết bọn cầu hôn láo xược cùng nhưng giai nhân phản bội.
• Khi gặp Pê-nê-lốp, chàng bình tĩnh, kiên nhẫn chờ Pê-nê-lốp nhận ra mình. Cái mỉm cười của Uy-lít-xơ đã cho thấy trí tuệ cùng nhân phẩm cao quý của chàng.
• Tình cảm mà Uy-lít-xơ dành cho Pê-nê-lốp vẫn dạt dào và nguyên vẹn y như ngày đầu.

Câu 3: Vì sao Pê-nê-lốp lại “rất đỗi phân vân”? Việc chọn cách thử “bí mật của chiếc giường” cho thấy vẻ đẹp gì về trí tuệ và tâm hồn nàng? (SGK Ngữ văn 10 tập 1- trang 52)

Lời giải chi tiết:

Pê-nê-lốp “rất đỗi phân vân” vì không muốn nhận nhầm chồng đó là điều tối kỵ của người Hy Lạp. Việc chọn thử thách “bí mật của chiếc giường” cho ta thấy Pê-nê-lốp là người tỉnh táo có trí tuệ, thận trọng, cứng rắn nhưng lại giàu tình cảm và cao thượng.

Câu 4: Cách kể chuyện của Hô-me-rơ qua đoạn trích tạo ra hiệu quả gì? Biện pháp nghệ thuật nào thường được sử dụng để khắc họa phẩm chất nhân vật? Biện pháp nào được sử dụng ở khổ cuối của đoạn trích? (SGK Ngữ văn 10 tập 1- trang 52)

Lời giải chi tiết:

Cách kể chuyện của Hô-me-rơ qua đoạn trích đã tạo nên hiệu quả bất ngờ và xúc động làm nổi bật lên phẩm chất của Pê-nê-lốp và Uy-lít-xơ. Biện pháp nghệ thuật thường được sử dụng để khắc họa phẩm chất nhân vật là biện pháp tương phản, tạo kịch tính và gây bất ngờ. Biện pháp được sử dụng trong đoạn cuối của đoạn trích là biện pháp so sánh.

V. LUYỆN TẬP 

Câu 1: Đoạn trích trên đầy thường được gọi là “cảnh nhận mặt bằng phép thử bí mật của chiếc giường” và là một trong những sự kiện làm nổi bật tình huống đoàn viên. Học sinh có thể tự tổ chức biểu diễn cảnh này (theo hình thức kịch) để khắc họa sâu thêm hoàn cảnh cũng như hành động của các nhân vật. (SGK Ngữ văn 10 tập 1- trang 52)

Lời giải chi tiết:

Học sinh tự tổ chức buổi diễn.

Câu 2: Nhập vai Uy-lít-xơ, anh (chị) hãy kể lại cảnh nhận mặt ấy. (SGK Ngữ văn 10 tập 1- trang 52)

Lời giải chi tiết:

Sau khi trừng trị được hết bọn cầu hôn và lũ giai nhân phản bội cùng với con trai Tê-lê-mác, ta hồi hộp mong đời thời khắc mà Pê-nê-lốp nhận ra mình. Nhưng hôm ấy ta đã phải ngồi đợi rất lâu mới thấy nàng yên lặng bước vào, nàng ngồi đối diện ta nhưng lặng thinh không nói gì. Ta thấy có lúc nàng nhìn ta đăm đăm âu yếm nhưng có lúc lại lạnh nhạt, thờ ơ. Lúc ta đang băn khoăn thì con trai ta đã lên tiếng, nó nói những lời trách nàng nhưng nàng vẫn không vô vập mà nói với con trai rằng nếu ta thật sự là chồng nàng thì sẽ có dấu hiệu riêng để nhận ra nhau. Nghe nàng nói vậy ta đã hiểu ra người vợ cao quý của mình muốn gì. Ta an ủi con trai và nhắc nó đề phòng sự trả thù của bọn cầu hôn và cũng nhắc nhở mọi người mặc quần áo đẹp ca múa để người ngoài tưởng rằng trong nhà đang làm lễ cưới, sau đó ta cũng đi tắm rửa. Ta quay lại chỗ cũ ngồi đối diện với nàng trên chiếc ghế bành rồi nhắc nhũ mẫu chuẩn bị cho mình một chiếc giường để ngủ. Không ngờ lúc ấy Pê-nê-lốp lại bạo gan nói với u già hãy khiêng chiếc giường chắc chắn ra khỏi gian phòng có vách tường kiên cố do chính Uy-lít-xơ kê ngày xưa. Nghe nàng nói vậy tôi bỗng giật mình vì nghĩ rằng bí mật về chiếc giường không còn nữa, ta nhắc lại bí mật quá trình chế tác chiếc giường. Ngay khi ta vừa dứt lời nàng chạy đến ôm chầm lấy ra và nói biết bao lời yêu thương trong nước mắt. Khi ấy ta mới hiểu ra được vợ minh thông minh và sắc sảo đến nhường nào, ta ôm chặt nàng người vợ thân yêu sau nhiều năm xa cách.