IBAITAP: Cùng ibaitap đến với bài học “Tôi và chúng ta” hôm nay để thấy được cuộc sống đấu tranh gay gắt giữa những con người mạnh dạn đổi mới với những kẻ mang tư tưởng bảo thủ, lạc hậu trong sự chuyển mình mạnh mẽ của xã hội ta, bước đầu hiểu được tính cách của các nhân vật tiêu biểu. Đồng thời hiểu được nghệ thuật tạo tình huống, phát triển mâu thuẫn trong kịch của Lưu Quang Vũ.

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC TÁC PHẨM TÔI VÀ CHÚNG TA

Thuộc cảnh ba của vở kịch “Tôi và chúng ta” một vở kịch phản ánh cuộc đấu tranh gay gắt cũ – mới để phát triển.

II. TÓM TẮT TÁC PHẨM TÔI VÀ CHÚNG TA

Trong một cuộc họp, giám đốc mới của xí nghiệp của Hoàng Việt công bố “Kế hoạch mở rộng sản xuất và phương án làm mới của xí nghiệp” kế hoạch này ngay lập tức bị một số người trong đó có Phó giám đốc Nguyễn Chính phản đối nhưng lại được công nhân cùng các kỹ sư ủng hộ.

III. BỐ CỤC TÁC PHẨM TÔI VÀ CHÚNG TA

Tác phẩm có bố cục 3 phần như sau:

• Phần 1 (Từ đầu đến “tăng lên ít nhất là gấp năm lần”): Giám đốc Hoàng Việt cùng kỹ sư Lê Sơn bắt đầu triển khai một kế hoạch kinh doanh mới.
• Phần 2 (Tiếp theo cho đến…. “các đồng chí giải tán”): Kế hoạch kinh doanh mới này chịu sự phản đối của phó giám đốc nhưng giám đốc Hoàng Việt vẫn quyết định thực hiện
• Phần 3 (Đoạn còn lại): Phản ứng của mọi người khi kế hoạch kinh doanh mới được bắt đầu thực hiện và kết quả chiến thắng của phe tiến bộ, đổi mới. 

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN TÁC PHẨM TÔI VÀ CHÚNG TA

Câu 1: Đọc kĩ các chú thích để hiểu nội dung, chủ đề vở kịch, hiểu vị trí của các nhân vật. (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 180)

 Lời giải chi tiết: 

Đoạn trích phản ánh cuộc đấu tranh gay gắt nhằm thay đổi phương thức tổ chức và lề lối hoạt động sản xuất ở xí nghiệp Thắng Lợi trên nước ta vào những năm đổi mới. Sau đại thắng vào mùa xuân năm 1975 đất nước ta thống nhất và chuyển sang thời kì mới, thời kì phát triển hòa bình. Nhiệm vụ hàng đầu của nước ta đó là khôi phục, cải tạo và không ngừng phát triển để xây dựng đất nước giàu mạnh. Trước yêu cầu ấy có nhiều nguyên tắc, quy chế cùng nhiều phương thức sản xuất đã cũ, xơ cứng và lạc hậu. Tình trạng này rất phổ biến ở các xí nghiệp nhà máy, khi ấy máy móc đã cũ kĩ lạc hậu và quy mô sản xuất bị thu nhỏ, tổ chức lao động không hợp lý, kém hiệu quả và đời sống công nhân thì ngày càng khó khăn. 

⇒ Do vậy để phát triển sản xuất cần thay đổi tư duy và thay đổi phương thức quản lý, tổ chức từ đó đổi mới được tư duy quản lý cũng như tư duy sản xuất. 

Câu 2: Từ phần chú thích và đoạn trích này em hiểu mâu thuẫn cơ bản mà vở kịch Tôi và chúng ta thể hiện là gì? Ý nghĩa của nó đối với thực tiễn phát triển của xã hội ta thời kì ấy như thế nào? (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 180)

 Lời giải chi tiết: 

– Mâu thuẫn cơ bản mà vở kịch thể hiện: là mâu thuẫn giữa cái cũ vốn chủ yếu dựa vào những quy chế cùng các quy định lỗi thời lạc hậu và cái mới với những suy nghĩ và cách làm ăn mới mẻ mang lại hiệu quả thiết thực. 

⇒ Cuộc sống và nguồn lợi của mỗi cá nhân con người cần được quan tâm một cách thiết thực, không thể bảo thủ với các nguyên tắc cũ, lạc hậu mà cần mạnh dạn thay đổi phương thức tổ chức để thúc đẩy phát triển sản xuất không chạy theo chủ nghĩa hình thức mà coi trọng thực tiễn và hiệu quả thiết thực của công việc.

– Ý nghĩa của nó đối với thực tiễn phát triển của xã hội ta: là một vấn đề rất cần thiết từ thực tế cuộc sống và có ý nghĩa lớn trực tiếp đến sự đổi mới và đi lên của đất nước. 

Câu 3: Muốn thể hiện sự phát triển của xung đột kịch, tác giả cần tạo được tình huống. Trong cảnh ba này, tình huống đó là gì? Mâu thuẫn cơ bản của tác phẩm đến đây bộc lộ như thế nào? (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 180)

 Lời giải chi tiết: 

– Mâu thuẫn cơ bản của tác phẩm là:

• Tình trạng ngưng trệ sản xuất đã tới lúc cần phải giải quyết bằng những biện pháp quyết liệt và mạnh bạo.
• Giám đốc Hoàng Việt đã đưa ra quyết định mở rộng sản xuất cùng phương án làm ăn mới. 
• Lời công bố đã gây ra bất ngờ với nhiều người như: Phó giám đốc, Quản đốc phân xưởng. 
• Phản ứng của Trưởng phòng Tổ chức lao động và Trưởng phòng Tài vụ liên quan đến biên chế, quỹ lương
• Phản ứng của Quản đốc phân xưởng, liên quan tới hiệu quả tổ chức và quản lý khi giám đốc Hoàng Quốc Việt khẳng định không cần vị trí.

– Những xung đột gay gắt trên đã chứng tỏ rằng muốn mở rộng quy mô sản xuất cần phải có nhiều sự thay đổi mạnh mẽ và đồng bộ.

– Cảnh ba đã diễn ra mâu thuẫn quyết liệt giữa hai tuyến nhân vật đó là: tiên tiến, dám nghĩ dám làm và người bảo thủ, máy móc.

Câu 4: Qua đoạn trích, em hiểu như thế nào về tính cách của Giám đốc Hoàng Việt, kĩ sư Lê Sơn, Phó giám đốc Nguyễn Chính, Quản đốc phân xưởng Trương? (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 180)

 Lời giải chi tiết:

Qua đoạn trích em hiểu về tính cách các nhân vật như sau:

• Giám đốc Hoàng Việt: là một người lãnh đạo mạnh dạn đổi mới, có tinh thần dám chịu trách nhiệm, dám nghĩ dám làm và năng động táo bạo. Ông không những vì sự nghiệp chung của nhà máy mà còn vì quyền lợi của toàn thể anh em công nhân.
• Lê Sơn: là kỹ sư có chuyên môn tốt, năng lực giỏi và đã gắn bó sống chết nhiều năm với xí nghiệp. Mặc dù biết rằng gian nan, vất vả nhưng ông vẫn chấp nhận cùng giám đốc Hoàng Việt đổi mới và cải tiến lại toàn bộ hoạt động của nhà máy. 
• Phó giám đốc Nguyễn Chính: là người không chỉ bảo thủ mà còn khôn ngoan và nhiều mánh khoé. Ông ta luôn vịn vào cấp trên và không muốn đổi mới những nguyên tắc đã cũ kĩ và lạc hậu.
• Quản đốc Trương: là người có suy nghĩ làm việc máy móc, thường tỏ ra quyền thế và hách dịch với anh chị em công nhân. 

Câu 5: Em có nhận xét gì về xu thế phát triển và kết thúc của xung đột kịch. (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 180)

 Lời giải chi tiết:

– Là một cuộc đấu tranh tất yếu, gay gắt. 

– Giai đoạn đầu sẽ vấp phải nhiều cản trở nhưng cuối cùng sẽ đem lại chiến thắng. 

– Cách làm việc của Giám đốc Hoàng Việt và kỹ sư Lê Sơn phù hợp với yêu cầu của thực tế đời sống và phù hợp với sự phát triển đi lên của xã hội nên được đa số anh chị em công nhân trong xí nghiệp ủng hộ. 

V. LUYỆN TẬP

Câu hỏi: Tóm tắt sự phát triển của mâu thuẫn kịch trong đoạn trích trên. (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 180)

Lời giải chi tiết:

Mâu thuẫn trong đoạn trích được phát triển và thăng cấp qua các giai đoạn đầu tiên là giám đốc Hoàng Việt triển khai thông báo kế hoạch mới bằng cách đặt ra câu hỏi cho kỹ sư Lê Sơn và phó giám đốc Nguyễn Chính để chỉ ra tính hợp lý cùng tính khả thi của kế hoạch. Mặc dù ngay lập tức vấp phải sự phản đối của các thành viên khác trong xí nghiệp như phó giám đốc, bà trưởng phòng tài vụ và quản đốc nhưng với sự kiên quyết cùng tinh thần dám nghĩ dám làm của mình và hơn cả là vì lợi ích của toàn anh em công nhân xí nghiệp nên Hoàng Việt và Lê Sơn đã tiếp tục theo đuổi kế hoạch đổi mới phương thức sản xuất và kinh doanh của xí nghiệp trong sự ủng hộ của anh em công nhân.