IBAITAP: Cùng ibaitap đến với bài học “Nói với con” hôm nay để cảm nhận được tình yêu quê hương đất nước tha thiết cùng niềm tự hào về sức sống bền bỉ, mạnh mẽ của dân tộc.

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC TÁC PHẨM NÓI VỚI CON

Được sáng tác vào năm 1980 khi đất nước mới hòa bình thống nhất nhưng lại gặp rất nhiều khó khăn thiếu thốn, từ hiện thực ấy Y Phương đã sáng tác nên bài thơ như một lời tâm sự, lời động viên chính mình và đồng thời nhắc nhở đến con cái sau này.

II. TÓM TẮT TÁC PHẨM NÓI VỚI CON

Thể hiện tình cảm gia đình ấm cúng và ca ngợi truyền thống cùng niềm tự hào về quê hương, dân tộc mình. Bài thơ giúp chúng ta có thể hiểu thêm về sức sống cùng vẻ đẹp tâm hồn của một dân tộc miền núi và gợi nhắc đến tình cảm đẹp đẽ với quê hương cùng  ý chí vươn lên trong cuộc sống.

III. BỐ CỤC TÁC PHẨM NÓI VỚI CON

Tác phẩm có bố cục 2 phần:

• Phần 1 (khổ 1): Người cha nhắc cho con về tình cảm cội nguồn.
• Phần 2 (khổ 2): Người cha nhắc con tự hào về truyền thống cao đẹp và sức sống của quê hương.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN TÁC PHẨM NÓI VỚI CON

Câu 1: Mượn lời nói với con, nhà thơ gợi về cội nguồn sinh dưỡng mỗi con người, gợi về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của quê hương mình. Bố cục của bài thơ đã thể hiện ý tưởng đó như thế nào? (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 73)

Lời giải chi tiết: 

Bài thơ có bố cục 2 phần:

• Phần 1 (khổ 1): Người cha nhắc cho con về tình cảm cội nguồn.
• Phần 2 (khổ 2): Người cha nhắc con tự hào về truyền thống cao đẹp và sức sống của quê hương.

⇒ Bài thơ mở đầu bằng tình cảm gia đình và mở rộng ra tình cảm quê hương từ những kỉ niệm nhỏ bé mà gần gũi tha thiết lên lẽ sống cao đẹp đồng thờ bộc lộ cảm xúc, chủ đề dẫn dắt ý tưởng một cách tự nhiên và có tầm nhìn khái quát mà vẫn sâu xa thấm thía.

Câu 2: Con được lớn lên trong tình yêu thương của cha mẹ, trong sự đùm bọc của quê hương. Hãy tìm và phân tích các câu thơ nói lên điều ấy. (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 73)

Lời giải chi tiết: 

– Đoạn đầu của bài thơ nói lên tình yêu thương của cha mẹ cùng sự đùm bọc che chở của quê hương đối với con.

– Bốn câu thơ đầu là những hình ảnh cụ thể của một không khí gia đình đầm ấm, quấn quýt. Con trẻ lớn lên từng ngày trong tình yêu thương cùng sự mong chờ của các đấng sinh thành, tường bước đi từng tiếng cười đều được cha mẹ nâng niu, chăm chút và mừng vui đón nhận từng ngày.

– Không những có tình yêu thương cùng sự che chở đỡ nâng của cha mẹ mà con trẻ còn trưởng thành trong cuộc sống lao động và trong thiên nhiên tươi đẹp thấm đượm tình nghĩa của quê hương ruột thịt.

– Những hình ảnh tươi đẹp như “Đan lờ cài nan hoa/ Vách nhà ken câu hát” đã gợi lên một cuộc sống lao động cần cù đầy vui tươi của “người đồng mình”. Tác giả đã sử dụng các động từ như “cài, ken” để miêu tả cụ thể đồng thời cho ta thấy một cách sinh động tình cảm gắn bó, quấn quýt. Rừng núi của quê hương tự bao đời nhưng vẫn thơ mộng, trữ tình và che chở, nuôi dưỡng con người cả về tâm hồn lẫn lối sống.

Câu 3: Người cha nói với con về những đức tính cao đẹp gì của người “đồng mình”, từ đó nhắc nhở con trên đường đời cần phải như thế nào? (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 73)

Lời giải chi tiết: 

– Người cha nói với con về những đức tính cao đẹp của “người đồng mình” như sau:

• Người đồng mình giàu tình cảm và giàu tình yêu thương.
• Quê hương tuy còn thô sơ, mộc mạc nhưng lại giàu tình cảm.
• Người đồng mình sống tự nhiên, mạnh mẽ và bền bỉ. 
• Là những người sống bền bỉ, có niềm tự hào và niềm kiêu hãnh.
• Tuy mộc mạc, chân chất nhưng luôn đoàn kết bao bọc và che chở lẫn nhau.

⇒ Người cha đã nhắc nhở con phải giữ gìn truyền thống tốt đẹp của “người đồng mình”, luôn tự tin, yêu thương và phải sống trách nhiệm.

Câu 4: Em cảm nhận như thế nào về tình cảm người cha đối với con trong bài thơ? Điều lớn lao nhất mà người cha muốn truyền cho con qua những lời này là gì? (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 74)

Lời giải chi tiết: 

Tình cảm của người cha đối với con trong bài thơ là tình yêu thương thật trìu mến, thiết tha và tin tưởng. Điều lớn lao nhất mà người cha muốn truyền tới cho con đó là niềm tự hào với sức sống bền bỉ, mạnh mẽ cùng những truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm tin vững bước vào đời.

Câu 5: Nhận xét về cách diễn tả tình cảm và suy nghĩ bằng hình ảnh của nhà thơ. (Gợi ý: Người miền núi thường có cách nói giàu hình ảnh, cụ thể, mộc mạc mà có tính khái quát, giàu chất thơ. Chẳng hạn bốn dòng thơ đầu bài hay các câu: “Đan lờ cài nan hoa – Vách nhà ken câu hát”, “Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương”…). (SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 74)

Lời giải chi tiết: 

Tác giả đã diễn tả tình cảm và suy nghĩ bằng những hình ảnh đặc sắc, độc đáo, chúng vừa cụ thể vừa có tính khái quát tuy mộc mạc, bình dị nhưng lại giàu chất thơ.

V. LUYỆN TẬP 

Câu hỏi: Đặt mình là nhân vật người con trong bài thơ, soạn một bài nói ngắn về cảm xúc, suy nghĩ của mình khi nghe lời cha nói với con.(SGK Ngữ văn 9 tập 2- trang 74)

Lời giải chi tiết:

Tham khảo các luận điểm sau:

• Lòng biết ơn của bản thân đối với gia đình cùng sự che chở của quê hương đã sinh thành và nuôi lớn em.
• Niềm tự hào sâu sắc với những truyền thống tốt đẹp dân tộc như: chăm chỉ, vượt lên mọi gian khổ và giàu sức sống.
• Suy nghĩ về bài học mà người cha nói với con. 
• Tự nhủ rằng sẽ luôn cố gắng để không phụ lòng của gia đình và của quê hương.