BỐ CỤC “CHỊ EM THÚY KIỀU”

Được chia thành 4 phần

• Phần 1 (4 câu thơ đầu): giới thiệu khái quát về hai chị em Thúy Vân, Thúy Kiều.
• Phần 2 (4 câu thơ tiếp theo): miêu tả vẻ đẹp của nàng Thúy Vân.
• Phần 3 (12 câu  tiếp theo): miêu tả vẻ đẹp của Thúy Kiều.
• Phần 4 (4 câu còn lại): cuộc sống của hai chị em Thúy Kiều.

I. HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI “CHỊ EM THÚY KIỀU”

Câu 1: Hãy tìm hiểu kết cấu của đoạn thơ và nhận xét kết cấu ấy có liên quan như thế nào với trình tự miêu tả nhân vật của tác giả? (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 83):

Lời giải tham khảo:

Kết cấu của đoạn thơ: 

• Bốn câu thơ đầu tiên: giới thiệu khái quát về hai chị em Thúy Vân, Thúy Kiều.
• Bốn câu thơ tiếp theo: miêu tả vẻ đẹp của Thúy Vân;
• Mười hai câu thơ tiếp: miêu tả vẻ đẹp và tài đức vẻ đẹp của Thúy Kiều.
• Bốn câu thơ cuối: cuộc sống êm đềm của hai chị em Thúy Vân, Thúy Kiều.

Trình tự miêu tả các nhân vật của tác giả:

• Bốn câu đầu tiên giới thiệu khái quát vẻ đẹp chung và riêng của từng nhân vật. Sau đó mới đi sâu vào miêu tả vẻ đẹp từng người.
• Bốn câu tiếp khắc họa rõ nét vẻ đẹp của nàng Thúy Vân từ khuôn mặt, mày ngài, mái tóc, làn da,… cho thấy Thúy Vân vẻ đẹp đầy đặn, phúc hậu.
• Mười hai câu tiếp theo khắc họa vẻ đẹp Thúy Kiều đầy đủ cả sắc, tài, tình. Đó là một vẻ đẹp toàn diện. Bức chân dung Thúy Vân miêu tả trước đó có tác dụng làm nền để nổi bật lên vẻ đẹp của nàng Thúy Kiều.

• Bốn câu cuối cùng khái quát chung về cuộc sống phong lưu, nề nếp, đức hạnh của chị em Kiều Vân.

→ Kết cấu vừa chặt chẽ, lại hợp lý, góp phần làm nổi bật lên vẻ đẹp chung và riêng của hai chị em Thúy Kiều.

Câu 2: Những hình tượng nghệ thuật nào mang tính ước lệ khi gợi tả vẻ đẹp của Thúy Vân? Qua những hình tượng ấy, em cảm nhận Thúy Vân có nét riêng về nhan sắc và tính cách như thế nào? (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 83):

Lời giải tham khảo:

– Nhan sắc và tính cách của nàng Thúy Vân được gợi tả bằng các hình ảnh mang tính ước lệ (trăng, cười, ngọc, mây, tuyết) xuất hiện trong bốn câu thơ:

“Vân xem trang trọng khác vời,

Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang.

Hoa cười, ngọc thốt, đoan trang,

Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da.”‍

– Vẻ đẹp của Thúy Vân được miêu tả với nhan sắc có vẻ đẹp sang trọng, quý phái, khuôn mặt đầy đặn, nở nang…; tính cách đoan trang, trung thực và phúc hậu…. Vẻ đẹp  chân dung, tính cách là sự hòa hợp êm đềm với thiên nhiên, vạn vật xung quanh, báo hiệu cuộc đời bình lặng, yên ổn và suôn sẻ .

Câu 3: Khi gợi tả nhan sắc Thúy Kiều, tác giả đã sử dụng hình tượng nghệ thuật mang tính ước lệ, theo em, có những điểm nào giống và khác Thúy Vân? (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 83):

Lời giải tham khảo:

Khi gợi tả nhan sắc Thúy Kiều, tác giả cũng sử dụng hình tượng nghệ thuật mang tính ước lệ nhưng có điểm khác biệt so với khi miêu tả Thúy Vân.

* Điểm giống nhau:

• Khi gợi tả vẻ đẹp của Thúy Kiều, Nguyễn Du cũng dùng những hình tượng nghệ thuật ước lệ: thu thủy, xuân sơn.
• Chân dung nàng Thúy Kiều cũng là chân dung mang tính cách, báo hiệu số phận: vẻ đẹp của nàng Kiều làm cho tạo hóa, thiên nhiên phải ghét ghen, đố kỵ → báo hiệu một số phận éo le, đau khổ và nhiều truân chuyên.

* Điểm khác biệt:

• Tác giả đã sử dụng thủ pháp nghệ thuật đòn bẩy, miêu tả nhân vật Thúy Vân trước để làm nổi bật lên chân dung Thúy Kiều.
• Nguyễn Du chỉ dành bốn câu thơ để gợi tả nàng Thúy Vân, trong khi đó dành tới mười hai câu thơ để miêu tả vẻ đẹp của Thúy Kiều.
• Vẻ đẹp của nàng Vân chủ yếu là ở ngoại hình, còn vẻ đẹp của nàng Kiều thì đầy đủ cả nhan sắc, tài năng, tâm hồn.

Câu 4: Bên cạnh vẻ đẹp về hình thức, tác giả còn nhấn mạnh những vẻ đẹp nào ở Thúy Kiều? Những vẻ đẹp ấy cho thấy Thúy Kiều là người như thế nào? (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 83):

Lời giải tham khảo:

– Bên cạnh miêu tả vẻ đẹp ngoại hình Nguyễn Du còn nhấn mạnh vẻ đẹp tài năng, tâm hồn của nàng Kiều. Ở Thúy Kiều hội tụ đầy đủ mọi tài năng theo quan niệm của tư tưởng phong kiến xưa: cầm – kỳ – thi – họa.

– Trong đó, Nguyễn Du đặc biệt nhấn mạnh đến tài đánh đàn của Kiều (Nghề riêng ăn đứt Hồ cầm một trương) và gợi tả về tính cách đa sầu, đa cảm của Thúy Kiều qua khúc nhạc tự sáng tác một thiên “bạc mệnh”.

– Cũng giống như khi miêu tả vẻ đẹp của Thúy Vân, những nét riêng về tài và sắc của Thúy Kiều còn gợi lên những dự cảm về số phận, chỉ khác là những nét riêng về tài sắc của nàng Kiều lại gợi nên cái nghiệt ngã, éo le của số phận (dựa theo quan niệm “tài mệnh tương đố” của tư tưởng xưa). Có thể nói sắc đẹp của Thúy Vân là “Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da”, còn sắc đẹp của Thúy Kiều thì “Hoa ghen đua thắm, liễu hờn kém xanh” báo hiệu cho số phận của hai chị em là có cơ sở.

Câu 5: Người ta thường nói: sắc đẹp của Thúy Vân “mây thua nước tóc tuyết nhường màu da”, còn sắc đẹp của Thúy Kiều “hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh” là dự báo số phận hai người. Theo em có đúng không? Vì sao? (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 83):

Lời giải tham khảo:

– Tác giả sử dụng những ngôn từ miêu tả Thúy Vân cho thấy vẻ đẹp hiền lành, phúc hậu là dấu hiệu cho thấy nàng sẽ có một cuộc đời bình yên, suôn sẻ. Khi gợi tả nàng Vân, Nguyễn Du rất tinh tế khi dùng hai chữ “nhường” và “thua” trước vẻ đẹp của làn da, mái tóc của nàng.

– Còn với nàng Thúy Kiều, ngôn ngữ Nguyễn Du miêu tả một vẻ đẹp “sắc sảo mặn mà”, với vẻ đẹp khiến cho hoa phải “ghen”, liễu phải “hờn”, vẻ đẹp của nàng còn vượt lên cả thiên nhiên tạo vật. Dự báo cho một cuộc sống sau này đầy trắc trở, số phận éo le, bất hạnh.

Câu 6: Trong hai bức chân dung Thúy Kiều và Thúy Vân, em thấy bức chân dung nào nổi bật hơn, vì sao? (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 83):

Lời giải tham khảo:

Trong hai bức chân dung Thúy Vân và Thúy Kiều, có thể thấy rõ bức chân dung Thúy Kiều nổi bật hơn. Phù hợp với dụng ý nghệ thuật của Nguyễn Du khi sáng tạo Truyện Kiều: toàn bộ tác phẩm tập trung xoay quanh câu chuyện cuộc đời đầy đau khổ, trắc trở của nàng Thúy Kiều. Điều này thể hiện rõ qua sự chênh lệch số lượng câu thơ dành cho việc miêu tả hai chị em Thúy Kiều Thúy Vân (12/4). Vẻ đẹp của Thúy Vân được gợi tả qua ngoại hình, tính tình còn vẻ đẹp của Thúy Kiều được gợi tả cả về nhan sắc, tài trí lẫn tâm hồn. Mặc dù Thúy Vân là em nhưng lại được miêu tả trước là vì Nguyễn Du muốn tạo ra một phông nền làm nổi bật lên chân dung người chị Thúy Kiều.