IBAITAP: Bài thơ “Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh” nói về điều gì? Nghệ thuật mà tác giả sử dụng trong bài để chứa chan tình cảm của mình ra sao? Hãy cùng ibaitap tìm hiểu qua bài học này nhé.

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI THƠ “CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH”

Bài thơ ra đời khi tác giả ở xa quê của mình. Bài thơ đã được Tương Như dịch và in trong tập II Thơ Đường.

II. TÓM TẮT BÀI THƠ “CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH”

Thể hiện tình quê hương thấm thía mà nhẹ nhàng của người sống xa quê nhà vào cảnh đêm trăng thanh tĩnh.

III. BỐ CỤC BÀI THƠ “CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH”

Bài thơ có thể chia thành 2 phần:

• Phần 1 (hai câu đầu): cảnh đêm trăng thanh tĩnh cùng tâm trạng của tác giả.
• Phần 2 (còn lại): nỗi nhớ quê hương của Lý Bạch.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI THƠ “CẢM NGHĨ TRONG ĐÊM THANH TĨNH”

Câu 1: Có người cho rằng bài Tĩnh dạ tứ, hai câu đầu là thuần túy tả cảnh, hai câu cuối là thuần túy tả tình. Em có tán thành ý kiến đó không? Vì sao? (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 124)

Lời giải chi tiết:

Em không hoàn toàn đồng ý vì hai câu thơ đầu từ cảnh mà nhận ra tình còn hai câu thơ sau là mối quan hệ nhân quả giữa cảnh và tình tác động qua lại.

• Hình ảnh ánh trăng xuất hiện ở hai câu thơ đầu thể hiện sự thao thức, trăn trở của nhà thơ đồng thời thể hiện tâm trạng bâng khuâng, xao xuyến.
• Hai câu thơ sau chính là nỗi niềm nhớ cố hương thể hiện rõ nét qua hành động “ngẩng đầu nhìn trăng sáng” vì trăng sáng nên không ngủ được, không ngủ được lại càng thấy trăng sáng hơn, đẹp hơn

Câu 2: Tuy không phải là bài thơ Đường luật song Tĩnh dạ tứ cũng sử dụng phép đối. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 124)

a. So sánh về mặt từ loại của các chữ tương ứng ở hai câu cuối để bước đầu hiểu thế nào là phép đối.

b. Phân tích tác dụng của phép đối ấy trong việc biểu hiện tình cảm quê hương của tác giả.

Lời giải chi tiết:

a. Hai câu thơ cuối giống nhau về cả cấu trúc ngữ pháp lẫn từ vựng và số lượng chữ trong câu.

b.Phép đối đấy có tác dụng làm nổi bật hình ảnh và sự việc giúp tác giả thể hiện rõ dụng ý của mình.

Câu 3: Dựa vào bốn động từ nghi (ngỡ là), cử (ngẩng), đê (cúi) và tư (nhớ) để chỉ ra sự thống nhất, liền mạch của suy tư, cảm xúc trong bài thơ. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 124)

Lời giải chi tiết:

– Bốn động từ nghi (ngỡ), vọng (nhìn), đê (cúi), tư (nhớ) được sử dụng trong bài giúp ta nắm được mạch cảm xúc của bài thơ. Chúng đều đã bị lược đi chủ thể hành động nhưng lại vẫn có thể khẳng định rõ chủ thể trữ tình cùng chủ thể hành động.

• Nhân vật trữ tình tỉnh dậy thì nhận thấy ánh sáng le lói lọt qua khe cửa, không rõ là sương hay là trăng, tác giả ngẩng lên như để xác nhận.
• Khoảnh khắc ngẩng đầu lên gợi trong lòng tác giả nỗi nhớ thương quê cũ.
• Hành động cúi đầu lại như đang cố nén đi nguồn cảm xúc trào dâng.

→ Các động từ được sử dụng chính là ngọn nguồn mạch cảm xúc của nhà thơ.

V. Luyện tập

Có người dịch “Tĩnh dạ tứ” thành hai câu:

Đêm thu trăng sáng như sương

Lý Bạch ngắm cảnh nhớ thương quê nhà

Dựa vào điều đã phân tích ở trên, em hãy nhận xét về hai câu thơ dịch ấy. Nếu có thể, thử dịch thành bốn câu theo nguyên thể hoặc theo thể thơ lục bát.

Lời giải chi tiết:

Nếu dùng hai câu thơ trên để diễn tả nỗi nhớ quê nhà của Lý Bạch thì chưa đủ nó không làm rõ được nỗi nhớ khi tác giả cúi đầu và nghĩ về quê hương. Ánh trăng gợi cho ông nhớ về quê hương nhưng chính cái cúi đầu lại như nỗi hổ thẹn với lòng khi lâu ngày không thể trở về quê cũ. Bài thơ viết theo thể lục bát như sau:

Ánh trăng soi rọi đầu giường

Ngỡ ngàng mặt đất sương giăng lối mờ

Ngẩng đầu ngắm ánh trăng vương

Cúi đầu sao thấy nhớ thương quê nhà