IBAITAP: Đề tài về tình bạn có lẽ không xa lạ gì với những thi nhân xưa. Nhưng có lẽ sâu sắc hơn cả là tình bạn của Nguyễn Khuyến với người bạn của mình. Trong bài thơ tình cảm ấy được thể hiện như thế nào? Hãy cùng ibaitap tìm hiểu nhé.

I. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC BÀI THƠ “BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ”

Thời gian Nguyễn Khuyến cáo quan về ở ẩn ở Yên Đổ ông đã viết bài thơ này.

II. TÓM TẮT BÀI THƠ “BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ”

Cảm xúc chân thành, tự nhiên của tác giả về tình bạn gắn bó thủy chung, thắm thiết.

III. BỐ CỤC BÀI THƠ “BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ”

Bài thơ có thể chia thành 3 phần:

• Phần 1 (Câu đầu): Giới thiệu sự việc (bạn đến chơi nhà)
• Phần 2 (6 câu tiếp): Hoàn cảnh của Nguyễn Khuyến khi bạn đến chơi nhà.
• Phần 3 (Câu cuối): Tình cảm thắm thiết của Nguyễn Khuyến đối với bạn.

IV. HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI THƠ “BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ”

Câu 1: Bạn đến chơi nhà thuộc thể thơ gì? Vì sao lại xác định như vậy? (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 105)

Lời giải chi tiết:

Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật (8 câu mỗi câu 7 chữ và hợp vần ởi cuối câu 1 cùng chữ cuối các câu 1,2,4,6,8) ngoài ra còn có phép đối ở câu 3 vs câu 4 và câu 5 với câu 6.

Câu 2: Bài thơ được lặp ý bằng cách dựng lên một tình huống hoàn toàn không có gì tiếp bạn để rồi kết lại một câu: “Bác đến chơi đây, ta với ta!” nhưng thể hiện được tình bạn đậm đà thắm thiết. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 105)

a. Theo nội dung của câu thứ nhất, đúng ra Nguyễn Khuyến phải tiếp đãi thế nào khi bạn đến nhà.

b. Nhưng qua sáu câu thơ tiếp theo thì hoàn cảnh của Nguyễn Khuyến lại như thế nào? Tác giả có dụng ý gì khi tạo tình huống đặc biệt như vậy?

c. Câu thơ thứ tám và riêng cụm từ “ta với ta” nói lên điều gì? Câu thơ này có vai trò khẳng định điều gì về tình bạn của nhà thơ.

d. Nhận xét chung về tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ.

Lời giải chi tiết:

a. Theo nội dung câu thứ nhất (Đã bấy lâu nay, bác tới nhà) thì đã rất lâu rồi bạn mới đến chơi nhà đáng lẽ ra, Nguyễn Khuyến phải tiếp đãi bạn thật chu đáo và tử tế.

b. Nhưng ở sáu câu kế tiếp, tác giả lại vẽ ra một hoàn cảnh rất đặc biệt tạo ra sự đùa vui: Có sẵn mọi thứ nhưng hoá ra lại không có thứ gì cả, vì vậy để tiếp bạn chỉ có mỗi cái tình. Nó tạo ra tình huống bông đùa, vừa đùa vừa vui, nói lên rằng mong muốn được tiếp bạn thật đầy đủ cả thể chất lẫn tinh thần lại vừa nhấn mạnh được cái tình, chỉ có tấm chân tình có thể bù đắp được sự thiếu hụt vật chất.

c. Cụm từ “Ta với ta”ở câu thơ thứ 8 đã nhấn mạnh tình cảm tri âm không cần vật chất mà chỉ cần tình cảm chân thực mà thôi. Những người tri âm, tri kỉ chỉ cần gặp nhau ngâm vài câu thơ, đàn vài bài nhạc là đã đủ vui rồi không cần những thứ như vật chất.

d. Nguyễn Khuyến rất quan tâm và muốn tiếp đón bạn thật chu đáo, đồng thời ta cũng thấy ông rất coi trọng cái tình cùng sự cung kính trong tình bạn.

V. Luyện tập

Câu 1 (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 106):

a. Ngôn ngữ bài “Bạn đến chơi nhà” có gì khác ngôn ngữ đoạn “Sau phút chia li” đã học?

b. So sánh cụm từ “ta với ta” trong bài Bạn đến chơi nhà với Qua đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan.

 Lời giải chi tiết:

a. Ngôn ngữ trong bài “Bạn đến chơi nhà” khác với ngôn ngữ đoạn “Sau phút chia li” vì: 

• Sau phút chia li: ngôn ngữ điêu luyện, tinh tế
• Bạn đến chơi nhà: ngôn ngữ giản dị, thuần Việt.

b. Cụm từ “ ta với ta” ở 2 bài khác nhau là:

• Qua Đèo Ngang: nói về một mình tác giả
• Bạn đến chơi nhà: nói về tác giả cùng bạn mình.