I. THẾ NÀO LÀ TỪ ĐỒNG NGHĨA?

Câu 1: Đọc lại bản dịch thơ “Xa ngắm thác núi Lư” của Tương Như. Dựa vào kiến thức đã học ở bậc Tiểu học, hãy tìm các từ đồng nghĩa với mỗi từ: “rọi”, “trông”.  (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 113)

Lời giải chi tiết: 

Từ đồng nghĩa với từ “rọi” và “trông” là:

• Rọi: chiếu
• Trông: nhìn, ngắm, liếc,…

Câu 2: Từ “trông” trong bản dịch thơ “Xa ngắm thác núi Lư” có nghĩa là “nhìn để nhận biết”. Ngoài nghĩa đó ra, từ “trông” còn có những nghĩa:  (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 113)

a) coi sóc giữ gìn cho yên ổn.

b) mong.

Tìm các từ đồng nghĩa với mỗi nghĩa trên của từ “trông”.

Lời giải chi tiết: 

Từ đồng nghĩa với từ trông trong từng trường hợp là:

• a. chăm sóc, chăm nom, trông coi,….
• b.  chờ, ngóng, hi vọng,…  

II. CÁC LOẠI TỪ ĐỒNG NGHĨA 

Câu 1: So sánh nghĩa của từ quả và trái trong hai ví dụ sau: (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 114)

– Rủ nhau xuống bể mò cua,

Đem về nấu “quả” mơ chua trên rừng

(Trần Tuấn Khải)

– Chim xanh ăn “trái” xoài xanh,

Ăn no tắm mát đậu cành cây đa.

(Ca dao)

Lời giải chi tiết: 

Nghĩa của hai từ “trái” và “quả” ở trong hai câu trên là giống nhau.

Câu 2: Nghĩa của hai từ “bỏ mạng” và “hi sinh” trong hai câu dưới đây có chỗ nào giống nhau, chỗ nào khác nhau? (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 114)

– Trước sức tấn công như vũ bão và tinh thần chiến đấu dũng cảm tuyệt vời của quân Tây Sơn, hàng vạn quân Thanh đã “bỏ mạng”.

– Công chúa Ha-ba-na đã “hi sinh” anh dũng, thanh kiếm vẫn cầm tay.

Lời giải chi tiết: 

Nghĩa của hai từ “bỏ mạng” và “hi sinh” đều có nghĩa là chết. Chúng khác nhau ở chỗ:

• Bỏ mạng: mang sắc thái khinh bỉ, coi thường.
• Hi sinh: mang sắc thái kính trọng.

III. SỬ DỤNG TỪ ĐỒNG NGHĨA

Câu 1: Thử thay các từ đồng nghĩa “quả” và “trái”, “bỏ mạng” và “hi sinh” trong các ví dụ ở mục II cho nhau. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 115)

Lời giải chi tiết: 

Từ “trái” và “quả” có thể thay thế cho nhau.

Từ “bỏ mạng” và “hi sinh” không thể thay thế cho nhau.

Câu 2: Ở bài 7, đoạn trích trong “Chinh phụ ngâm khúc” lấy tiêu đề là “Sau phút chia li” mà không phải là “Sau phút chia tay”? (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 115)

Lời giải chi tiết: 

Lấy tựa đề là “Sau phút chi li” vi dùng từ :chia li” sẽ phù hợp với hoàn cảnh. Nếu dùng từ “chia tay” thì nó không phù hợp với thực thế và sắc thái biểu cảm.

IV. LUYỆN TẬP

Câu 1: Tìm từ Hán Việt đồng nghĩa với các từ sau: (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 115)

Lời giải chi tiết:

– Gan dạ – dũng cảm, can đảm.

– Nhà thơ – thi sĩ, thi hào

– Mổ xẻ – giải phẫu, phẫu thuật

– Của cải – tài sản, vật chất

– Nước ngoài – ngoại quốc, 

– Chó biển – hải cẩu

– Đòi hỏi – yêu cầu,yêu sách

– Năm học – niên khóa

– Loài người – nhân loại

– Thay mặt – đại diện

Câu 2: Tìm từ gốc Ấn – Âu đồng nghĩa với các từ sau: (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 115) 

Lời giải chi tiết:

Câu 3: Tìm một số từ địa phương đồng nghĩa với từ toàn dân (phổ thông) (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 115)

Lời giải chi tiết:

Câu 4: Từ đồng nghĩa thay thế từ in đậm. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 115)

– Món quà anh gửi, tôi đã đưa đến tận tay chị ấy rồi.

– Bố tôi đưa khách ra đến cổng rồi mới trở về.

– Cậu ấy gặp khó khăn một tí đã kêu.

– Anh đừng làm như thế người ta nói cho đấy.

– Cụ ốm nặng đã đi hôm qua rồi.

Lời giải chi tiết:

Từ đồng nghĩa có thể thay thế các từ in đậm là:

• đưa: trao
• đưa: tiễn
• kêu: rên
• nói: trách
• đi: mất, chết

Câu 5: Phân biệt nghĩa của các từ trong nhóm từ đồng nghĩa. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 116)

Lời giải chi tiết:

Câu 6: Điền từ thích hợp (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 116)

Lời giải chi tiết:

a) thành tích, thành quả:

• Câu 1: thành quả
• Câu 2: thành tích

b) ngoan cường, ngoan cố:

• Câu 1: ngoan cố
• Câu 2: ngoan cường

c) nhiệm vụ, nghĩa vụ:

• Câu 1: nghĩa vụ
• Câu 2: nhiệm vụ

d) giữ gìn, bảo vệ.

• Câu 1: giữ gìn
• Câu 2: bảo vệ

Câu 7: Câu có thể dùng hai từ đồng nghĩa thay thế nhau và câu chỉ dùng một trong hai từ đồng nghĩa đó. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 116)

Lời giải chi tiết:

a) đối xử, đối đãi:

– Em “đối đãi / đối xử” tử tế với mọi người nên ai ai cũng yêu mến em.

– Mọi người đều rất khó chịu với  thái độ “đối xử” của anh ta đối với trẻ em.

b) trọng đại, to lớn:

– Ngày mùng 2 tháng 9 có ý nghĩa “trọng đại / to lớn” đối với dân tộc Việt Nam.

-Anh ta có thân hình “to lớn” y như hộ pháp.

Câu 8: Đặt câu với mỗi từ: bình thường, tầm thường, kết quả, hậu quả.  (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 117)

Lời giải chi tiết:

– Chỉ là chuyện bình thường hay xảy ra mà thôi.

– Một người tầm thường như cậu có tư cách gì lên tiếng?

– Nếu em ôn tập kỹ kỳ thi này kết quả tốt là điều tất nhiên.

– Việc do anh gây ra thì anh phải tự nhận lấy hậu quả.

Câu 9: Chữa các từ dùng sai (in đậm) trong các câu dưới đây: (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 117)

– Ông bà cha mẹ đã lao động vất vả, tạo ra thành quả để con cháu đời sau hưởng lạc.

– Trong xã hội ta, không ít người sống ích kỉ, không giúp đỡ bao che cho người khác.

– Câu tục ngữ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” đã giảng dạy cho chúng ta lòng biết ơn đối với thế hệ cha anh.

– Phòng tranh có trình bày nhiều bức tranh của các họa sĩ nổi tiếng.

Lời giải chi tiết:

Chữa lại các từ như sau:

• Hưởng lạc ⇒ Hưởng thụ
• Bao che ⇒ Che chở 
• Giảng dạy ⇒ Dạy
• Trình bày ⇒ Trưng bày

‍