IBAITAP: Để có thể nâng cao nhận thức về vai trò, tác dụng của các trật tự các bộ phận trong câu và ý nghĩa của chúng trong văn bản hãy cùng ibaitap đến với bài học “Thực hành về lựa chọn trật tự các bộ phận trong câu” để cùng tìm hiểu nhé.

I. TRẬT TỰ TRONG CÂU ĐƠN

Câu 1: Cho đoạn trích và trả lời câu hỏi: (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 159)

Hắn móc đủ mọi túi, để tìm một cái gì, hắn giơ ra: Đó là một con dao nhỏ, nhưng rất sắc. Hắn nghiến răng nói tiếp:

– Vâng, bẩm cụ không được thì con phải đâm chết dăm ba thằng, rồi cụ bắt con giải huyện.

(Nam Cao – Chí Phèo)

a. Có thể sắp xếp phần in đậm theo trật tự “rất sắc, nhưng nhỏ” mà câu vẫn phù hợp với mạch ý trong đoạn văn được không?

b. Việc sắp xếp theo trật tự “nhỏ, nhưng rất sắc” có tác dụng như thế nào đối với sự thể hiện ý nghĩa của câu và sự liên kết ý trong đoạn văn?

c. So sánh với trật tự của các từ ngữ đó trong trường hợp sau:

Hắn có một con dao rất sắc nhưng nhỏ. Dao ấy thì chặt làm sao được cành cây to này?

Trong mỗi trường hợp trên đây, trật tự sắp xếp các bộ phận câu có mục đích gì? (xét trong quan hệ về ý nghĩa với các câu đi trước, đi sau)

Lời giải chi tiết: 

a. Nếu thay đổi về mặt ngữ pháp thì không sai nhưng khi đặt chúng vào đoạn văn sẽ không phù hợp với mục đích hành động đó của Chí Phèo là đe dọa và uy hiếp Bá Kiến.

b. Khi đổi vị trí thì ý mà tác giả muốn biểu đạt sẽ không được nhấn mạnh mà sẽ bị cắt giảm, dụng ý sẽ không được thực hiện.

c. Cách sắp xếp không hợp lý với những tình huống khác với ngữ cảnh khác thì sắp xếp lại phù hợp hơn.

Câu 2: Em hãy lựa chọn cách viết tối ưu và giải thích lí do của sự lựa chọn đó. (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 159)

Lời giải chi tiết: 

Em chọn cách viết thứ nhất vì nó phù hợp hơn, trong đó cụm từ “rất thông minh” là trọng tâm thông báo và là luận cứ quan trọng dẫn đến kết luận.

Câu 3: Hãy phân tích tác dụng của mỗi cách sắp xếp. (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 158)

Lời giải chi tiết: 

– Đoạn 1: cụm từ “một đêm khuya” đặt đầu câu nhằm nêu lên hoàn cảnh và thời gian cho các sự kiện xảy ra còn trạng ngữ “sáng hôm sau” phải nằm ở đầu câu sau để liên kết các câu với nhau.

– Đoạn 2: trạng ngữ “một buổi sáng tinh sương” ý chỉ thời gian được đặt giữa câu và đằng sau một hành động của chủ thể.

– Đoạn 3: cụm từ “đã mấy năm” nằm ở cuối câu với mục đích thông báo, nó biểu thị phần tin mới và phần trọng tâm. Tuy cụm từ giữ vai trò là thứ yếu về mặt ngữ pháp nhưng nó lại giữ vai trò quan trọng về mặt thông báo nên nó phải được đặt ở cuối câu.

II. TRẬT TỰ TRONG CÂU GHÉP

Câu 1: Trong những câu ghép ở các đoạn trích sau, vì sao vế in đậm lại đặt ở vị trí sau so với vế còn lại? Khi đặt vế đó ở vị trí trước thì nội dung của câu và mạch ý của đoạn có gì thay đổi? (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 158)

Lời giải chi tiết: 

a. Vế in đậm(nguyên nhân) cần được đặt sau vế chính, vế in đậm cũng cần gắn với câu sau vì vế chính càn liên kết với câu trước đó, vế in đậm cũng cần liên kết với câu sau vì câu sau chính là câu cụ thể hóa cho một cái gì đó xa xôi. 

– Vế chính cần đặt trước để liên kết dễ dàng với những câu đi trước còn vế phụ đặt sau để dễ dàng liên kết với các câu sau đó.

b. Câu ghép, vế chỉ nhượng bộ đã được đặt sau để nhấn mạnh ý cũng như bổ sung.

Câu 2: Lựa chọn câu văn thích hợp nhất để dùng vào vị trí bỏ trống ở đầu đoạn văn sau đây. (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 159)

[…] Trong các thời kỳ khác nhau trước đây, các nhà chính trị, nhà văn lỗi lạc,… đã phát triển nó và hoàn toàn nắm vững nó. Ví dụ: Na-pô-lê-ông đọc tốc độ 2000 từ/phút, Ban-dắc đọc tốc độ 4000 từ/phút, Mác-xim Go-rơ-ki đọc mỗi trang sách chỉ mất vài giây,…

(Theo Lịch văn hóa tổng hợp 1987 – 1990)

A. Các phương pháp đọc nhanh không phải là điều mới lạ nhưng trong những năm gần đây nó đã được phổ biến khá rộng.

B. Trong những năm gần đây, các phương pháp đọc nhanh không phải là điều mới lạ nhưng nó đã được phổ biến khá rộng.

C. Trong những năm gần đây, các phương pháp đọc nhanh đã được phổ biến khá rộng, nhưng nó không phải là điều mới lạ.

D. Các phương pháp đọc nhanh không phải là điều mới lạ nhưng nó đã được phổ biến khá rộng trong những năm gần đây.

Lời giải chi tiết: 

Đáp án đúng là đáp án C.