IBAITAP: Vận dụng các kiến thức đã học trả lời các câu hỏi trong bài.

Câu 1: Trong những câu dưới đây, cụm từ “ngày hôm nay” ở câu nào là trạng ngữ? Vì sao? (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 75)

a) Ngày hôm nay là ngày khai trường đầu tiên ở nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. (Hồ Chí Minh)

b) Ngày hôm nay, nhân buổi tựu trường của các em, tôi chỉ biết chúc các em một năm đều vui vẻ và đầy kết quả tốt đẹp. (Hồ Chí Minh)

Lời giải chi tiết:

Trong hai câu trên cụm từ “ngày hôm nay” ở câu b là trạng ngữ vì nó được ngăn cách bằng dấu phẩy với các thành phần khác của câu.

Câu 2: Tìm 3 trạng ngữ chỉ thời gian trong truyện Bức tranh của em gái tôi (Tạ Duy Anh). Nêu tác dụng liên kết câu của một trong các trạng ngữ đó. (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 75)

Lời giải chi tiết:

– 3 trạng ngữ chỉ thời gian trong “Bức tranh của em gái tôi” là: một hôm, kể từ hôm đó, trước khi đi thi.

– Trạng ngữ “Kể từ hôm đó” có tác dụng liên kết nội dung với đoạn văn trước đó.

Câu 3: Thử lược bỏ các trạng ngữ (in đậm) trong những câu dưới đây và cho biết nghĩa của câu bị ảnh hưởng như thế nào. Từ đó, hãy rút ra nhận xét về vai trò của trạng ngữ đối với nghĩa của câu. (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 75)

a) Mùa đông, giữa ngày mùa, làng quê toàn màu vàng… (Tô Hoài)

b) Đó, mẹ tôi kéo tôi chen qua đám đông để xem bức tranh của Kiều Phương đã được đóng khung, lồng kính. Trong tranh, một chú bé đang ngôi nhìn ra ngoài cửa sở, nơi bầu trời trong xanh. (Tạ Duy Anh)

c) Con đường trải nhựa kẻ thẳng băng, sõng soài không bóng cây. Đã bao nhiêu năm tháng, mỗi ngày hai buổi má đạp xe đi về trên con đường ấy. (Phong Thu)

Lời giải chi tiết:

– Nếu lược bỏ trạng ngữ trong câu sẽ khiến nội dung của câu bị thiếu, không rõ ràng thời gian, địa điểm, nơi chốn, mục đích, phương tiện và nguyên nhân.

– Trạng ngữ là thành phần phụ của câu, nó bổ nghĩa cho cả cụm chủ vị trung tâm biểu thị các ý nghĩa tình huống: thời gian, địa điểm, nguyên nhân, mục đích, kết quả, phương tiện. 

Câu 4: So sánh vị trí của trạng ngữ trong những cặp câu dưới đây và cho biết vì sao tác giả lựa chọn cách diễn đạt ở câu a1 và câu b1. (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 75, 76)

a1) Nghe chuyện, vua lấy làm mừng lắm. Nhưng, để biết chính xác hơn nữa, vua cho thử lại. (Em bé thông minh)

a2) Nghe chuyện, vua lấy làm mừng lắm. Nhưng, vua cho thử lại để biết chính xác hơn nữa.

b1) Đền Thượng nằm chót vót trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh. Trước đền, những khóm hải đường đâm bông rực đỏ. những cánh bướm nhiều màu sắc bay dập dờn như đang múa quạt xoè hoa. (Theo Đoàn Minh Tuấn)

b1) Đền Thượng nằm chót vót trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh. Những khóm hải đường đâm bông rực đỏ, những cánh bướm nhiều màu sắc bay đập đờn như đang múa quạt xoè hoa trước đền.

Lời giải chi tiết:

– Tác giả sử dụng cách diễn đạt ở a1 và b1 là do chúng đã sử dụng trạng ngữ đặt ở đầu câu để bổ sung ý nghĩa cho các thành phần còn lại của câu và tạo điểm nhấn khiến câu văn hay hơn. Cách diễn đạt a2 và b2 là đặt trạng ngữ sau câu, khiến chúng không phát huy tối đa hiệu quả trong cách diễn đạt.

Câu 5: Chọn một trong hai đề sau: (SGK Ngữ văn 6 tập 2- trang 76)

a) Viết đoạn văn kể lại một đoạn truyện đã học hoặc đã đọc, trong đó có sử dụng một số trạng ngữ chỉ thời gian có chức năng liên kết các câu trong đoạn.

b) Viết đoạn văn trình bày suy nghĩ của em về một tác phẩm đã học hoặc đã đọc trong đó có sử dụng một số trạng ngữ chỉ vị trí để liên kết các câu trong đoạn.

Lời giải chi tiết:

a. Trong đêm giao thừa, trời rét mướt, có một cô bé đầu trần, chân đất, bụng đói đang bán những que diêm trong bóng tối. Cô bé bán diêm ấy mồ côi mẹ và bà nội người yêu thương em nhất cũng đã mất đi. Em không dám về nhà vì chưa bán được que diêm nào, nếu về nhà bố sẽ đánh em. Vừa lạnh vừa đói cô bé ngồi nép vào một góc tường rồi quẹt một que diêm để sưởi ấm. Quẹt que đầu tiên em có cảm giác ấm áp như ngồi bên lò sưởi, quẹt que diêm thứ hai một bàn ăn thịnh soạn hiện lên, quẹt que thứ ba em thấy cây thông Nô-en. Rồi em quẹt que thứ tư người bà hiền từ của em hiện lên đẹp đẽ, gần gũi và phúc hậu biết bao. Nhưng những ảo ảnh ấy nhanh chóng tan đi sau khi que diêm vụt tắt. Cô bé vội vàng quẹt hết cả bao diêm để níu giữ lại bà. Vào buổi sáng ngày hôm sau người phát hiện một cô bé chết cóng ở trên đường nhưng trên môi cô vẫn nở nụ cười. 

b. Truyện “Bức tranh của em gái tôi” là một câu chuyện cảm động về tình anh em cũng như sự gắn bó giữa các thành viên trong gia đình. Ban đầu người anh luôn nghi ngờ, không tin tưởng cô em gái và luôn cho rằng những việc mà em làm đều sai. Cho đến khi biết bức tranh mà người em gái đã vẽ là về mình thì mọi suy nghĩ, định kiến về em ban đầu mất hết. Kể từ đó trong lòng anh chỉ còn lại sự xúc động cùng nỗi ân hận và sự dằn vặt bản thân. Sau khi hiểu em mình hơn tình cảm của anh em họ càng trở nên gắn kết nhiều hơn nữa.

– Chú thích: Trạng ngữ là phần được gạch chân.