I. NHẬN DIỆN THỂ THƠ TÁM CHỮ

1. Đọc các đoạn thơ sau:

2. Suy nghĩ và thực hiện các yêu cầu sau:

a) Nhận xét về số chữ trong mỗi dòng ở các đoạn thơ trên.

b) Tìm những chữ có chức năng gieo vần ở mỗi đoạn. Vận dụng kiến thức về vần chân, vần lưng, vần liền, vần gián cách đã học để nhận xét về cách gieo vần của từng đoạn.

c) Nhận xét về cách ngắt nhịp ở mỗi đoạn thơ trên.

Lời giải tham khảo:

a) Mỗi dòng ở các đoạn thơ trên đều có 8 chữ.

b) Có rất nhiều cách gieo vần (như vần chân, vần lưng, vần liền, vần gián cách) nhưng phổ biến nhất vẫn là cách gieo vần chân :

• Đoạn thơ (a) : gieo vần chân liền tan – ngàn (câu 2 – 3), bừng – rừng (câu 6 – 7).
• Đoạn thơ (b) : gieo vần chân liền học – nhọc (câu 3 – 4), bà – xa (câu 5 -6).
• Đoạn thơ (c) : gieo vần chân cách ngát – hát (câu 1 – 3), non – son (câu 2 – 4), đứng – dựng (câu 5 – 7), thiên – nhiên (câu 6 – 8).

c) Cách ngắt nhịp ở mỗi đoạn thơ trên đều có tính tự do, linh hoạt diễn tả những trạng thái khác nhau.

II. LUYỆN TẬP NHẬN DIỆN THỂ THƠ TÁM CHỮ

Câu 1: (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 150) 

Đoạn thơ sau trích trong bài Tháp đổ của Tố Hữu. Hãy điền vào chỗ trống cuối các dòng thơ một trong các từ ca hát, bát ngát, ngày qua, muôn hoa sao cho phù hợp.

Hãy cắt đứt những dây đàn (…)

Những sắc tàn vị nhạt của (…)

Nâng đón lấy màu xanh hương (…)

Của ngày mai muôn thuở với (…).

Lời giải tham khảo:

Hãy cắt đứt những dây đàn ca hát

Những sắc tàn vị nhạt của ngày qua

Nâng đón lấy màu xanh hương bát ngát

Của ngày mai muôn thuở với muôn hoa.

Câu 2: (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 150)

Đoạn thơ sau trích trong bài Vội vàng của Xuân Diệu. Hãy điền vào chỗ trống cuối các dòng thơ một trong các từ cũng mất, đất trời, tuần hoàn sao cho đúng vần.  

Xuân đương tới, nghĩa là xuân đương qua,

Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già,

Mà xuân hết, nghĩa là tôi (…);

Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật.

Không cho dài thời trẻ của nhân gian,

Nói làm chi rằng xuân vẫn (…)

Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại!

Còn trời đất nhưng chẳng còn tôi mãi,

Nên bâng khuâng tôi tiếc cả (…);

Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi,

Khắp sông núi vẫn than phiền tiễn biệt…

Lời giải tham khảo:

– Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất;

– Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn.

– Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời;

Câu 3: (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 151) Đoạn thơ sau trong bài Tựu trường của Huy Cận đã bị chép sai ở câu thứ ba. Hãy chỉ ra chỗ sai, nói lý do và thử tìm cách sửa lại cho đúng.

Giờ nao nức của một thời trẻ dại

Hỡi ngói nâu, hỡi tường trắng, cửa gương!

Những chàng trai mười lăm tuổi rộn rã,

Rương nho nhỏ với linh hồn bằng ngọc.

Lời giải tham khảo:

– Đoạn thơ trên trong bài “Tựu trường” của tác giả Huy Cận đã bị chép sai ở câu thơ thứ ba với từ “rộn rã”, âm tiết cuối cùng của câu thơ thứ ba phải mang thanh bằng và hiệp vần với chữ “gương” ở cuối câu thơ thứ hai trước đó; đồng thời cụm từ “vào trường” còn có tác dụng liên kết về ý với toàn bài thơ.

– Sửa lại bài thơ:

Giờ náo nức của một thời trẻ dại

Hỡi ngói nâu, hỡi tường trắng, cửa gương

Những chàng trai mười lăm tuổi vào trường

Rương nho nhỏ với linh hồn bằng ngọc.

Câu 4:(SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 151)

Hãy làm một bài (hoặc một đoạn thơ) theo thể tám chữ với nội dung và vần, nhịp tự chọn để thực hành trên lớp.

Lời giải tham khảo:

Hà Nội ngày hè râm ran tiếng ve

Đứa trẻ tan trường tiếng cười rộn rã

Bước bàn chân nhỏ gợi về trường xưa

Ngôi trường bé nhỏ dưới lùm tán cây

Bao bạn bè ở tuổi lứa thơ ngây

Cùng bên tôi những tháng ngày đẹp tươi …

III. THỰC HÀNH LÀM THƠ TÁM CHỮ

Câu 1: (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 151)

Tìm những từ thích hợp (đúng thanh, đúng vần) để điền vào chỗ trống trong khổ thơ sau:

Trời trong biếc không qua mây gợn trắng

Gió nồm nam lộng thổi cánh diều xa

Hoa lựu nở đầy một (…) đỏ nắng

Lũ bướm vàng lơ đãng lướt bay (…).

(Theo Anh Thơ, Trưa hè)

Lời giải tham khảo:

Trời trong biếc không qua mây gợn trắng

Gió nồm nam lộng thổi cánh diều xa

Hoa lựu nở đầy một vườn đỏ nắng

Lũ bướm vàng lơ đãng lướt bay qua.

Câu 2: (SGK Ngữ văn 9, tập 1 – trang 151)

Khổ thơ sau còn thiếu một câu. Hãy làm thêm câu cuối sao cho đúng vần, hợp với nội dung cảm xúc từ ba câu trước.

Mỗi độ thu về lòng xao xuyến lạ

Nhớ nôn nao tiếng trống buổi tựu trường

Con đường nhỏ tiếng nói cười rộn rã

(…)

Lời giải tham khảo:

Mỗi độ thu về lòng xao xuyến lạ

Nhớ nôn nao tiếng trống buổi tựu trường

Con đường nhỏ tiếng nói cười rộn rã

Áo trắng ai tung bay bước tới trường.