IBAITAP: Vận dụng các kiến thức đã học trả lời các câu hỏi trong bài.

Câu 1: Cho đoạn văn: (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 120)

Chớ tự kiêu tự đại. Tự kiêu tự đại là khờ dại. Vì mình hay, còn nhiều người khác hay hơn mình. Mình giỏi, còn nhiều người giỏi hơn mình. Tự kiêu tự đại tức là thoái bộ. Sông to, biển rộng thì bao nhiêu nước cũng chứa được, vì độ lượng của nó rộng và sâu. Cái chén nhỏ, cái đĩa cạn thì một chút nước cũng đầy tràn, vì độ lượng của nó hẹp nhỏ. Người mà tự kiêu tự mãn thì cũng như cái chén, cái đĩa cạn.

(Hồ Chí Minh – Cần kiệm liêm chỉnh)

a. Đoạn trích trên sử dụng những thao tác lập luận nào?

b. Phân tích mục đích, tác dụng và cách kết hợp các thao tác lập luận trong đoạn trích.

c. Anh (chị) rút ra kết luận gì về việc vận dụng nhiều thao tác lập luận trong một bài/đoạn văn?

Lời giải chi tiết:

a. Đoạn trích trên sử dụng các thao tác lập luận:

• Phân tích: để làm rõ sự “khờ dại”  tự kiêu, tự đại (vì mình hay, mình giỏi nhưng vẫn còn nhiều người khác hay và giỏi hơn mình). “Tự kiêu tự đại tức là thoái bộ” nghĩa là gì? 
• So sánh: Người tự kiêu tự đại cũng như cái chén, cái đĩa cạn. Đây là sự so sánh đầy hình tượng giúp người đọc hình dung dễ dàng hình dung rõ hơn và sinh động hơn thế nào là tự kiêu tự đại và tác hại của chúng trong tính cách của con người.

⇒ Đoạn văn trên chủ yếu sử dụng thao tác lập luận phân tích.

b. Mục đích, tác dụng và cách phối hợp các thao tác trong đoạn trích:

• Giúp người đọc và người nghe hiểu rõ về vấn đề tự kiêu tự đại trong mỗi người.
• Giúp người đọc và người nghe nhận thức rõ vấn đề rằng bản thân sự hiểu biết và tài năng của mỗi người đều có giới hạn nhất định.

c. Việc sử dụng kết hợp nhiều thao tác lập luận trong một bài/đoạn văn là một điều tất yếu. Không có văn bản nghị luận nào lại chỉ dùng một thao tác lập luận duy nhất mà nó phải kết hợp các thao tác lập luận khác một cách linh hoạt để có hiệu quả cao.

Câu 2: Lựa chọn một bài thơ (hoặc bài văn) mà anh (chị) yêu thích để viết bài luận bàn về một trong những vẻ đẹp của nó. Trong bài viết có yêu cầu vận dụng kết hợp thao tác lập luận phân tích và lập luận so sánh. (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 120)

Lời giải chi tiết:

Các công việc cần làm là:

•  Xác định chủ đề cần viết.
• Xác định những ý chính để làm sáng tỏ chủ đề và sắp xếp chúng thành dàn ý.
• Luận điểm chính cần làm sáng tỏ và nó nằm ở đâu trong dàn ý.
• Xác định câu chuyển ý phù hợp.
• Cần những luận cứ nào để xác định rõ luận điểm (sử dụng thao tác lập luận). Xác định rõ sử dụng thao tác lập luận hay so sánh làm chủ đạo.

Câu 3: Viết một văn bản nghị luận ngắn về một phẩm chất của người học sinh, trong đó có vận dụng các thao tác lập luận phân tích và so sánh.  (SGK Ngữ văn 11 tập 1- trang 121)

Lời giải chi tiết:

Mở bài: Giới thiệu về vấn đề cần nghị luận.

Thân bài:

– Khái niệm “hiếu học”?

– Phân tích, chứng minh và bình luận về:

• Mặt tích cực và những điều tốt mà phẩm chất đó mang lại.
• Biểu hiện của sự hiếu học là gì?
• Nếu không hiếu học thì học sinh sẽ như thế nào? Nêu ví dụ minh họa và liên hệ bản thân.

Kết bài: Khái quát lại vấn đề.