IBAITAP: Hoạt động giao tiếp là hoạt động trao đổi tư tưởng, tình cảm, thông tin giữa con người với con người trong xã hội, giao tiếp có thể thực hiện bằng nhiều loại phương tiện khác nhau, trong đó ngôn ngữ là phương tiện quan trọng nhất.

Câu 1: Phân tích các nhân tố giao tiếp trong câu ca dao. (SGK Ngữ văn 10 tập 1- trang 20)

Đêm trăng thanh anh mới hỏi nàng:

– Tre non đủ lá đan sàng nên chăng?

a. Nhân vật giao tiếp ở đây là những người như thế nào?

b. Hoạt động giao tiếp diễn ra vào thời điểm nào?

c. Nhân vật anh nói về điều gì? Nhằm mục đích gì?

d. Cách nói của “anh” có phù hợp với nội dung và mục đích giao tiếp không?

Lời giải chi tiết:

a. Nhân vật giao tiếp là chàng trai và cô gái.

b. Nhân vật giao tiếp vào đêm trăng thanh, đây là thời điểm vô cùng thích hợp để trò truyện tâm tình lứa đôi hay những buổi át đổi, hát ghẹo và hát giao duyên.

c. Nhân vật anh nói về việc “Tre non đủ lá” dùng để “đan sàng” nhằm bày tỏ ý tứ của mình.

d. Cách nói của “anh” tế nhị, rất phù hợp với nội dung và mục đích giao tiếp. 

Câu 2: Đọc đoạn đối thoại (giữa em nhỏ A Cổ với một ông già) và thực hiện các yêu cầu. (SGK Ngữ văn 10 tập 1- trang 20)

a. Các nhân vật đã thực hiện bằng ngôn ngữ những hành động nói cụ thể nào? Nhằm mục đích gì?

b. Nêu mục đích giao tiếp của mỗi câu.

c. Lời nói của các nhân vật bộc lộ tình cảm, thái độ và quan hệ trong giao tiếp như thế nào?

Lời giải chi tiết:

a. Các nhân vật thực hiện hành động “chào, nói, thưa” cụ thể, với mục đích chào hỏi và trao đổi thông tin. 

b. Mục đích giao tiếp của mỗi câu:

• Câu 1: là câu hỏi dùng thay lời chào để đáp lại lời chào của A cổ.
• Câu 2: là lời khen được dùng để thể hiện tình cảm không mang tính nghi vấn.
• Câu 3: là câu hỏi.

c. Lời nói của các nhân vật bộc lộ tình cảm thân mật và tin cậy lẫn nhau cùng thái độ kính trọng, yêu mến. Qua đây ta thấy quan hệ của họ tốt về mọi mặc mặc dù khác lứa tuổi. 

Câu 3: Đọc bài thơ Bánh trôi nước và thực hiện các yêu cầu. (SGK Ngữ văn 10 tập 1- trang 21)

a. Khi làm bài thơ này, Hồ Xuân Hương đã “giao tiếp” với người đọc vấn đề gì? Nhằm mục đích gì? Bằng phương tiện ngôn ngữ, hình ảnh như thế nào?

b. Người đọc căn cứ vào đâu để lĩnh hội bài thơ

Lời giải chi tiết:

a. Khi làm bài thơ này, Hồ Xuân Hương đã giao tiếp với người đọc về thân phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa. Nhằm khẳng định phẩm giá và nhân cách tốt đẹp của người phụ nữ. Hình tượng để nói lên điều đó của bà là hình ảnh chiếc bánh trôi nước. 

b. Người đọc căn cứ vào những từ ngữ, hình ảnh và cuộc đời của Hồ Xuân Hương để lĩnh hội và cảm nhận bài thơ.

• Từ ngữ và hình ảnh trong bài thơ: “trắng”, “tròn”, “bảy nổi ba chìm”, “tấm lòng son”.
• Cuộc đời của Hồ Xuân Hương: bà là người có tài nhưng số phận trớ trêu, bất hạnh. 

Câu 4: Viết đoạn văn thông báo về nội dung làm sạch môi trường. (SGK Ngữ văn 10 tập 1- trang 21)

Lời giải chi tiết:

THÔNG BÁO

Kỉ niệm Ngày Môi trường thế giới, trường THPT…. tổ chức buổi tổng vệ sinh toàn trường:

– Nội dung công việc: dọn dẹp rác, cây cỏ dại, tưới cây quanh trường.

– Thời gian làm việc: từ 7h sáng, … ngày … tháng … năm …

– Đối tượng tham gia: tất cả học sinh.

– Kế hoạch cụ thể: Giáo viên chủ nhiệm phân công việc cho từng chi đoàn.

Khi đi, mỗi học sinh phải mang theo các dụng cụ đã được phân công. 

Đề nghị toàn thể học sinh tích cực tham gia để phong trào được thành công tốt đẹp.

…, ngày … tháng … năm …

Ban giám hiệu trường THPT ….

Câu 5: Anh (chị) hãy phân tích những điều trên qua bức thư Bác Hồ gửi học sinh cả nước nhân ngày khai giảng năm học đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tháng 9 năm 1945. (SGK Ngữ văn 10 tập 1- trang 22)

Lời giải chi tiết:

a. Bức thư viết cho toàn thể học sinh cả nước, Bác Hồ viết với tư cách là chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

b. Hoàn cảnh cụ thể của người viết với người nhận là: nước ta mới giành lại độc lập chủ quyền chuyển từ chế độ phong kiến sang chế độ dân chủ khi đó rất cần những người tài vì vậy sự cố gắng và nỗ lực trong học tập là rất cần thiết, quan trọng. Bác là người đã từng trải có nhiều kinh nghiệm từ thế giới và muốn đất nước sánh vai cùng các cường quốc năm châu, Còn các em học sinh lần đầu tiên được ngồi trong mái trường của nước nhà độc lập.

c. Thư viết về: ngày khai trường đầu tiên và lời động viên học sinh tích cực học tập.

• Bộc lộ niềm vui vì học sinh có thể hưởng cuộc sống độc lập.
• Nhiệm vụ cùng trách nhiệm của học sinh với đất nước.
• Lời chúc của Bác với học sinh. 

d. Thư viết để: chúc mừng ngày khai trường của đất nước và cổ vũ tinh thần học tập của học sinh.

e. Cách viết thư: nên dùng lời lẽ chân tình và gần gũi, nhưng cũng cứng rắn, nghiêm túc từ đó xác định nhiệm vụ cùng trách nhiệm của học sinh.