IBAITAP: Các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản biểu cảm được dùng để làm gì? Cách sử dụng chúng ra sao và làm thế nào để đưa nó vào hay nhất có thể? Hãy đến với bài học hôm nay cùng ibaitap để tìm hiểu nhé.

I. TỰ SỰ, MIÊU TẢ TRONG VĂN BẢN BIỂU CẢM

Câu 1: Hãy chỉ ra các yếu tố tự sự và miêu tả trong bài “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” và nêu ý nghĩa của chúng đối với bài thơ. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 138)

Lời giải chi tiết:

Yếu tố tự sự và miêu tả trong bài thơ “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” là:

• Đoạn 1: 2 câu đầu (tự sự). 3 câu sau (miêu tả) chúng có vai trò tạo ra bối cảnh chung  của bài thơ.
• Đoạn 2: Dùng phương thức tự sự kết hợp với biểu cảm, nói lên nỗi uất ức vì già yếu.
• Đoạn 3: Dùng phương thức tự sự, miêu tả và 2 câu cuối biểu cảm, về sự cam phận.
• Đoạn 4: Biểu cảm về tình cảm cao thượng vị tha, vươn lên sáng ngời.

⇒  Việc sử dụng yếu tố tự sự và miêu tả trong bài thơ đã khắc họa đậm nét tình cảnh khốn khổ của nhà thơ, cũng như bộc lộ ước vọng cao cả với dân chúng.

Câu 2: Đọc đoạn văn (trang 137-138 SGK Ngữ văn 7 tập 1) và trả lời câu hỏi: (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 138)

a. Em hãy chỉ ra các yếu tố tự sự và miêu tả trong đoạn văn và cảm nghĩ của tác giả. Nếu không có yếu tố tự sự và miêu tả thì yếu tố biểu cảm có bộc lộ được hay không?

b. Đoạn văn trên miêu tả, tự sự trong niềm hồi tưởng. Hãy cho biết tình cảm chi phối tự sự và miêu tả thế nào?

Lời giải chi tiết:

a) Trong đoạn văn các yếu tố miêu tả, tự sự và cảm nghĩ là:

• “Những ngón chân của bố…đến  xoa bóp khỏi”: yếu tố miêu tả.
• “Bố đi chân đất … đến bố đi xa lắm”: yếu tố tự sự.
• “Bố ơi!…đến hành bệnh”: yếu tố cảm nghĩ

⇒ Việc sử dụng yếu miêu tả và tự sự trong dòng hồi tưởng khiến cho hình ảnh về đôi bàn chân của bố không chỉ là hình ảnh, sự việc đơn thuần mà đã thể hiện được tình cảm yêu thương vô bờ của con với bố.

b) Đoạn văn trên miêu tả tự sự trong niềm hồi tưởng nhằm khơi gợi lên tình cảm, cảm xúc, do tình cảm và cảm xúc chi phối.

II. LUYỆN TẬP

Câu 1: Kể lại nội dung bài “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” của Đỗ Phủ bằng bài văn xuôi biểu cảm: (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 138)

Lời giải chi tiết:

Vào mùa thu giữa tháng tám, thường hay có gió lốc nó đã cuốn phăng mất ba nẹp tranh trên mái nhà của Đỗ Phủ. Gió thổi chúng đến tận bên kia của bờ sông. Bọn trẻ con trong xóm năm ấy rất ngang ngược chúng tranh nhau cướp ba nẹp tranh rồi chạy đi ngay trước mắt ông. Ông đã già rồi tuổi cao sức yếu không thể đuổi kịp chúng mệt lả đành chịu mất của quay về chống gậy than thở.

Một lúc sau gió lặng, nhưng mây đen lại bất chợt kéo đến. Trời tối đen lại và đổ cơn mưa xuống lạnh buốt. Nhà Đỗ Phủ lúc ấy chỉ còn lại duy nhất một cái chăn đơn đã cũ nát, con trẻ lại đạp rách, nên cái lạnh như dao cứa, cái giường lại nằm ngay chỗ mái dột, ướt sũng hết cả. Từ ngày chiến tranh loạn lạc, vì lo lắng, ông đã bị mất ngủ, giờ lại thêm cảnh mưa dột ướt, làm sao mà ông chợp mắt cho nổi. Nằm thao thức, Đỗ Phủ ước có được một ngôi nhà rộng lớn vững chãi rộng cả ngàn vạn gian, nhưng không phải dành cho mình, lại càng không phải là dành cho riêng một mình mình, mà ông muốn cho tất cả những người nghèo khổ trên cõi đời này. Sự cao cả còn ở chỗ ông ước ao được đánh đổi sự tan nát của chính căn nhà mình và thậm chí là cả cái chết của bản thân mình để lấy ngôi nhà kia cho mọi người thì ông cũng vui lòng.

Câu 2: Trên cơ sở văn bản Kẹo mầm (SGK Ngữ văn 7 tập 1, trang 138-139) viết thành một bài văn biểu cảm. (SGK Ngữ Văn 7 Tập 1- trang 138)

Lời giải chi tiết:

Mẹ mất, chị gái thì đi lấy chồng giờ đây nghe thấy tiếng giao hàng quen thuộc “Ai đổi kẹo” là lòng tôi bỗng trào dâng những ký ức tuổi thơ ngọt ngào cùng món quà ngọt thơm “kẹo mầm”.

Những ký ức ấy đưa tôi về khi mẹ còn sống, tôi vẫn nhớ như in hình ảnh mẹ dịu dàng ngồi gỡ tóc bằng chiếc lược thưa gỗ vàng. Đầu mẹ nghiêng nghiêng, mái tóc đổ dài xuống mềm mại như múa. Thỉnh thoảng mẹ vuốt những sợi tóc rụng trên lược vo thành nắm nhỏ rồi giắt lên mái hiên nhà. Chị gái tôi tóc cũng dài y như mẹ thói quen chải đầu cũng hệt như mẹ vậy.

Lúc ấy tôi vẫn là cậu bé học lớp một, tan học là vội sách cặp chạy về nhà gọi toáng lên “Mẹ ơi, con đi học về rồi”. Trên đường thỉnh thoảng trên đường đi học về tôi lại gặp bà cụ đổi kẹo lấy đồng nát, vỏ chai, tóc rối. Gọi là kẹo nhưng nó chỉ là mạch nha làm bằng cây mầm, cây mạ hoàn toàn không có đường mật gì và thứ đó gọi là “kẹo mầm”.

Nghe thấy tiếng rao của bà đổi kẹo, bọn trẻ con chúng tôi vội vàng chạy về nhà bắc cái ghế đẩu trèo lên, moi ra những búi tóc rối để mang đi đổi kẹo. Sau đó, chúng tôi sẽ ngồi vây quanh bà hàng kẹo mầm, vừa xem vừa hồi hộp chờ cho đến lượt mình. Bà lấy nồi kẹo mầm ra cùng một nắm que tăm để lên chiếc mẹt. Đôi tay bà nhanh thoăn thoắt, tay trái thì cầm que tăm còn tay phải thì bà véo kẹo, kéo dài sợi kẹo từ trong nồi ra. Những sợi kẹo xù trên đầu que tăm rối như mớ bòng bong. Trông xù to như một bông hoa mẫu đơn, cứ tưởng có thể ăn suốt cả ngày mà không hết. Nhưng chỉ cần đưa nó vào miệng ngậm lại thì những sợi kẹo đó lại dính vào với nhau, chỉ còn to bằng một trái táo nhỏ. Đặt cái kẹo lên lưỡi, lần nào tôi cũng cảm nhận được mùi thơm mát và ngọt lịm của cây “Kẹo mầm”.

Giờ đây quê hương đã thay đổi rất nhiều bọn trẻ con cũng không ngóng những tiếng rao đổi kẹo đổi kem nữa nhưng mỗi khi nghe thấy tiếng rao ngoài ngõ là tôi lại nhớ về những sợi kẹo vàng óng dịu ngọt mát lạnh ấy. Kẹo mầm gắn liền với tuổi thơ đơn sơ mà ấm áp của làng quê yên ả cùng mái tóc và vòng tay chở che của mẹ.