1. Tình hình kinh tế xã hội
* Kinh tế
– Cuối thế kỷ XVIII, nước Pháp chủ yếu là nước nông nghiệp:
+ Cư dân sống chủ yếu bằng nghề nông. Công cụ, kĩ thuật canh tác lạc hậu, năng suất thấp.
+ Lãnh chúa, Giáo hội bóc lột nông dân nặng nề.
– Công thương nghiệp phát triển:
+ Máy móc sử dụng ngày càng nhiều (dệt, khai mỏ, luyện kim).
+ Công nhân đông, sống tập trung.
+ Buôn bán mở rộng với nhiều nước ở châu Âu và phương Đông.
* Chính trị
– Trước cách mạng Pháp là một nước quân chủ chuyên chế, đứng đầu là vua L XVI.
* Xã hội
– Có 3 đẳng cấp:
+ Đẳng cấp quý tộc: có mọi quyền, không đóng thuế.
+ Đẳng cấp tăng lữ: có mọi quyền, không đóng thuế.
+ Đẳng cấp 3 gồm tư sản, nông dân, bình dân thành thị, làm ra của cải, không có quyền về chính trị, phải đóng thuế, và làm nghĩa vụ phong kiến. Nông dân chiếm 90% dân số, tư sản đứng đầu đẳng cấp thư ba vì họ có học, có quyền lợi kinh tế, nhưng không có tiền.
– Đến cuối thế kỷ XVIII, do mâu thuẫn về quyền lợi kinh tế và địa vị chính trị giữa đẳng cấp thứ ba với đẳng cấp Tăng lữ và Quý tộc, nước Pháp lâm vào cuộc khủng hoảng xã hội sâu sắc, báo hiệu cuộc cách mạng đang đến gần.
2. Cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng.
– Nhờ sự phát triển của khoa học, sự phát triển của mầm mống kinh tế TBCN, ở Pháp đã xuất hiện trào lưu Triết học ánh sáng, tiêu biểu là Mông-te-xki-ơ, Vôn-te, Ru-xô.
– Mông-te-xki-ơ: Tinh thần luật pháp, đòi quyền tự do dân chủ cho con người.
-Vôn-te: Những lá thư triết học; xóa bỏ nhà nước bảo thủ.
– Rút xô: Khế nước xã hội; tự do là quyền tự nhiên của con người.
– Nội dung: kịch liệt phê phán những quan điểm lỗi thời và đưa ra lí thuyết xây dựng nhà nước mới.
– Vai trò, ý nghĩa: trào lưu triết học ánh sáng đã dọn đường cho cách mạng bùng nổ. Định hướng cho một xã hội mới trong tương lai.
– Như vậy, mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất mới với quan hệ sản xuất phong kiến lỗi thời là nguyên nhân sâu xa dẫn tới bùng nổ cách mạng.
II. Tiến Trình Của Cách Mạng
1. Cách mạng bùng nổ. Nền quân chủ lập hiến
* Hoàn cảnh
– Ngày 5/5/1789, vua Lu-I XVI triệu tập hội nghị ba đẳng cấp để đề xuất việc ban hành thêm thuế mới bị đẳng cấp thứ ba phản đối.
– Vua và quý tộc vô cùng bất bình, ráo riết chuẩn bị tấn công đẳng cấp thứ ba.
* Diễn biến
– Ngày 14/7/1789, quần chúng nhân dân tấn công và chiếm ngục Ba-xti, cách mạng bùng nổ.
– Quần chúng nhân dân nổi dậy khắp nơi, chính quyền của tư sản tài chính được thiết lập (Quốc hội lập hiến).
– Ngày 8/1789 Quốc hội lập hiến thông qua bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền với khẩu hiệu “Tự do – Bình đẳng – Bác ái”.
Đây là văn kiện lịch sử quan trọng, là lời kêu gọi của nhân dân áp bức đứng lên đấu tranh.
– Tiếp đó, Quốc hội ban hành hiến pháp (9/1791), xác lập chế độ quân chủ lập hiến.
– Vua Pháp tìm cách chống phá cách mạng và khôi phục lại chế độ phong kiến (xúi giục phản động trong nước, liên kết với phong kiến bên ngoài).
– Tháng 4/1792, chiến tranh giữa Pháp với liên minh phong kiến Áo – Phổ bùng nổ.
– Ngày 11/7/1792, Quốc hội tuyên bố tổ quốc lâm nguy, quần chúng đã đồng loạt tự vũ trang bảo vệ đất nước.
2. Tư sản công thương cầm quyền. Nền cộng hòa được thành lập.
– Ngày 10/08/1972, Nhân dân Pari đứng lên khởi nghĩa, bắt giam nhà vua và hoàng hậu. Sau đó chính quyền chuyển sang tay tư sản công thương (phải Gi-rông-đanh).
– Ngày 21/09/1972, nền Cộng hòa thứ nhất được thiết lập, ngày 21/01/1793, vua Lu-I XVI bị xử tử.
– Đầu năm 1793, nước Pháp lâm vào khó khăn cả trong và ngoài nước, trong khi đó phái Gi-rông-đanh không muốn đưa cách mạng tiến xa hơn.
– Ngày
31/05/1793, quần chúng đã lật đổ phái Gi-rông-đanh và chính quyền thuộc về phái Gia-cô-banh (đại diện của tầng lớp tư sản vừa và nhỏ).
3. Nền chuyên chính Gia-cô-banh – đỉnh cao của cách mạng.
– Chính quyền Gia cô banh là khối liên minh giữa tư sản nhỏ và nhân dân lao đông do Rôbexpie đứng đầu.
– Chuyên chính Gia-cô-banh là chính quyền của khối liên minh giữa tư sản nhỏ với quần chúng nhân dân đã thực hiện triệt để đường lối chính trị của mình (đem lại quyền lợi cơ bản cho nhân dân) đồng thời thực hiện thành công nhiệm vụ trấn áp, đè bẹp kẻ thù (bọn phản cách mạng và giặc ngoại xâm).
– Các chính sách của chính quyền
Gia-cô-banh:
* Về kinh tế:
+ Ngày 3.6.1793 ra đạo luật chia ruộng đất thành những khoảnh nhỏ bán cho nông dân, hạn trả 10 năm.
+ Ngày 17.6.1793 ra đạo luật xóa bỏ mọi nghĩa vụ phong kiến cho nông dân.
+ Tháng 6.11793 chính quyền thông qua hiến pháp mới
* Ý nghĩa: Nhân dân ủng hộ nền cộng hòa, họ đưa ra ý kiến giúp chính quyền ban hành lệnh tổng động viên vào 8/1973 huy động sức mạnh toàn dân…giúp cách mạng thoát khỏi cảnh giặc ngoại xâm.
III. Ý nghĩa của cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỷ XVIII.
– Đối với nước Pháp:
+ Lật đổ chế độ chuyên chế.
+ Giải quyết ruộng đất cho nông dân.
+ Mở đường cho kinh tế tư bản phát triển.
– Đối với thế giới: mở ra thời đại thắng lợi của chủ nghĩa tư bản…
– Đối với Việt Nam: Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trích dẫn bản Tuyên ngôn của Pháp trong tuyên ngôn độc lập của nước ta… Ngoài ra, ảnh hưởng của cuộc cách mạng tư sản Pháp có tác động to lớn đến khung hướng cứu nước của Việt Nam trong nhứng năm cuối thế kỷ XĨ đầu thế kỷ XX – trực tiếp chịu ảnh hưởng đó là các sỹ phu phong kiến cấp tiến như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh,…
