Đăng ngày: 28/06/2018 – 4:05:07 PM | Lượt xem: 26636 |

Đăng ngày: 28/06/2018 – 4:05:07 PM |Lượt xem: 26636 | VHVN

Những vấn đề chung về lễ hội: Khái niệm lễ hội

Lễ hội là một hiện tượng kỳ lạ văn hoá dân gian tổng thể và toàn diện, “ là một hình thức diễn xướng tâm linh toàn diện và tổng thể của lễ hội không phải là thực thể “ chia đôi ” như người ta ý niệm mà nó hình thành trên cơ sở một cốt lõi nghi lễ, tín ngưỡng nào đó ( thường là tôn thờ một vị thần linh – lịch sử vẻ vang hay một thần linh nghề nghiệp nào đó ) rồi từ đó phát sinh và tích hợp những hiện tượng kỳ lạ văn hoá phái sinh để tạo nên một tổng thể và toàn diện lễ hội vì vậy trong lễ hội phần lễ là phần căn nguyên chủ yếu, phần hội là phần phát sinh tích hợp .

Diễn tích Mẹ con nhà khó đánh hổ tại Lễ hội Đậu An ( Hưng Yên ) Ảnh Hoàng Linh
Lễ hội là hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống gắn với đời sống niềm tin của dân cư sống trên dải đất Nước Ta hàng ngàn năm nay. Trong một năm, thường vào những thời gian nhất định thuộc mùa xuân và mùa thu, khắp nơi tưng bừng không khí lễ hội. Dù ở miền núi cao, đồng bằng hay hải đảo xa xôi, mỗi khi hội đồng tổ chức lễ hội là dịp người người nhà nhà náo nức đón chờ và hưởng ứng. Đồng bào những dân tộc thiểu số hay người Kinh, cũng đều có chung tâm trạng hưng phấn hội đồng này. Lễ hội cũng hoàn toàn có thể diễn ra ở những nơi đơn cử nào đó vào mùa hạ hoặc mùa đông. Tuy nhiên, những thời gian đó không thông dụng bằng lễ hội mùa xuân, mùa thu. Cổ nhân đã tổng kết quy luật gắn với tứ thời bát tiết trong năm : Xuân sinh, Hạ trưởng, Thu liễm, Đông tàn, cũng cho ta những thông tin thân thiện với vòng xoay mùa màng, quy trình sinh trưởng của cây cối ( và phần nào đúng với vật nuôi, vạn vật … ở lớp nghĩa khác ). Hiểu theo nghĩa rộng, tổng kết trên cũng chẳng xa với vòng đời của mỗi người có sinh, trụ, dị, diệt hay sinh, lão, bệnh, tử. Và, thời hạn trôi đi, khoảng trống biến hóa, nhưng vòng tuần hoàn vũ trụ vẫn chuyển luân và mùa đến, mùa đi, kế nối dài vô cùng vô tận. Bởi thế, khát vọng trường sinh, sự tưng bừng náo nhiệt sẽ mãi mãi xoay vòng cùng con người và đất trời, để cho lễ hội cứ đến hẹn là gặp, cứ đến dịp là vui mừng náo nức giống như ngày xửa rất lâu rồi cho tới tận giờ đây và tương lai .
Thời gian lễ hội là thời hạn thư giãn giải trí nghỉ ngơi, nhịp dừng mê hoặc để chu kỳ luân hồi mới được hình thành. Lễ hội, theo ý niệm của đồng bào Tây Nguyên là mùa Ning Nơng, được Ăn năm uống tháng. Người Việt truyền thống cũng ý niệm rằng Tháng Giêng là tháng ăn chơi, tháng hai trồng đậu, tháng ba trồng cà … Lễ hội mùa xuân tuy trời vẫn còn chút se lạnh của mùa đông, nhưng đã tràn trề cái nồng nàn ấm cúng của một mùa mới, năm mới đầy hứa hẹn .
Tháng tám mùa Thu, gió heo may, cây trái cho thu hoạch, quả ngọt trĩu cành, nắng vàng óng ả, mùa cốm mới, trẻ nhỏ trông trăng đón Trung Thu, người già trông trăng nhìn thời tiết đoán tác dụng thu hoạch mùa màng, trai gái vui đối đáp giao duyên … toàn bộ đều hòa chung với đất trời mênh mang rộng mở. Bởi thế chăng, mà mùa thu lễ hội cho ta không khí thân mật, thấm đượm, hữu tình !
Lễ hội được nhìn nhận là hoạt động giải trí hội đồng đa sắc tố, mê hoặc lâu bền nhất trong tổng thể những hoạt động và sinh hoạt chung của mọi người dân. Tính tổng hợp, đa diện, phong phú của những hoạt động và sinh hoạt gồm chứa trong hoạt động giải trí lễ hội được những nhà nghiên cứu văn hóa truyền thống gọi đó là tính nguyên hợp của văn hóa truyền thống dân gian / văn hóa truyền thống dân tộc bản địa Nước Ta. Ấy là bởi những tinh túy, tinh hoa của Đất và Người đều tụ hội về dịp lễ hội. Ấy là chính do lễ hội nào cũng chứa trong nó hạt nhân thiêng liêng với nhiều ước vọng con người muốn gửi gắm tới tầng trên cao xanh đầy huyền bí và gắn với lịch sử vẻ vang mấy ngàn năm dựng nước, giữ nước của những thế hệ con người Nước Ta. Tính thiêng trong lễ hội trở thành hạt nhân quan trọng kết nối hội đồng thành một khối thống nhất cùng chung ước vọng .
Ngày địa phương mở hội là ngày quan trọng của hội đồng, được gọi là vào đám, đóng đám. Về cơ bản lễ hội truyền thống lịch sử gồm có phần lễ và phần hội. Phần lễ thường diễn ra ở những nơi trang nghiêm như : trong hoặc trước cửa đình, đền miếu, chùa, … mục đích là để tiếp xúc với thần linh sông núi, những vị thần tổ nghề, anh linh những vị anh hùng dân tộc bản địa, mời tổ tiên những dòng họ về dự hội với dân làng. Lễ hội làng quy tụ sức mạnh thiêng liêng của cả trời đất, tổ quốc, tổ tiên và con cháu. Bởi thế, trong dịp lễ hội, trải qua những nghi thức tín ngưỡng tôn giáo để ước mong nối sợi dây giao cảm giữa Thần – Người – Cộng đồng và bộc lộ nguyện vọng của họ trong khoảng trống và thời hạn thiêng liêng .
Phần hội về cơ bản diễn ra nhằm mục đích thỏa mãn nhu cầu nhu yếu đi dạo vui chơi và phát minh sáng tạo văn hóa truyền thống của con người trải qua những game show dân gian, khu vực diễn ra thường ở những bãi đất trống, vạt rừng, trên mặt nước ao, hồ, sông, những nơi thoáng rộng, …

Lễ hội rất có ý nghĩa trong đời sống xã hội. Thông qua lễ hội, các giá trị truyền thống của làng quê như ý thức về cội nguồn, tổ tiên dân tộc, tưởng nhớ các anh hùng dân tộc,…; ý thức về đồng loại, cố kết con người trong cộng đồng, ý thức giữ gìn nét đẹp thuần phong mỹ tục của cộng đồng được gia tăng, củng cố. Con người trong thời điểm diễn ra lễ hội dường như hòa đồng, xích tại gần nhau hơn, giao lưu cởi mở chân thành hơn. Lễ hội cũng góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế địa phương, là sản phẩm du lịch văn hóa độc đáo thu hút du khách gần xa.

Tóm lại, so với người dân, tổ chức lễ hội hằng năm là nhu yếu thiết yếu, một yên cầu niềm tin nhằm mục đích đến đích :
– Tưởng nhớ công đức những vị anh hùng dân tộc bản địa, danh nhân văn hóa, những liệt sĩ, những bậc tiền bối đã có công thiết kế xây dựng và bảo vệ Tổ quốc .
– Bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống niềm tin của hội đồng những dân tộc bản địa Nước Ta .
– Đáp ứng nhu yếu văn hóa truyền thống, tín ngưỡng, du lịch thăm quan những di tích lịch sử lịch sử dân tộc – văn hóa truyền thống, danh lam thắng cảnh, những khu công trình kiến trúc thẩm mỹ và nghệ thuật, cảnh sắc vạn vật thiên nhiên và những nhu yếu phong phú chính đáng khác của nhân dân .
Tuy thế, lễ hội cũng có những hạn chế nhất định, đó là những hệ lụy phái sinh do tất cả chúng ta nhận thức chưa đúng về lễ hội khiến giá trị đích thực của lễ hội bị mất đi hoặc giảm sút, rơi lệch, méo mó. Xu hướng kinh doanh thương mại hóa lễ hội, tiêu tốn lãng phí, thậm chí còn dung tục hóa lễ hội đi cùng với tệ nạn bói toán, cờ bạc, hiện đại hóa lễ hội vô căn cứ, tận dụng lễ hội để trục lợi diễn ra khá liên tục ở những mức độ khác nhau gây ra sự ô nhiễm môi trường tự nhiên nhân văn và môi trường sinh thái ở khoanh vùng phạm vi to lớn .

Nguồn: Hướng dẫn quản lý, tổ chức lễ hội truyền thống ở cơ sở, Phạm Lan Oanh – Nguyễn Hoàng, NXB CTQG – ST, Hà Nội, 2015

(Phòng VHVN sưu tầm)