Lý thuyết là một hệ thống khái niệm về các nhân tố và mối quan hệ giữa chúng, thể hiện cách nhìn nhận về quy luật thế giới. Linh hồn của lý thuyết là các luận điểm về mối quan hệ bản chất, lặp lại giữa các nhân tố và biến số. Ví dụ: Lý thuyết về cung cầu là luận điểm về mối quan hệ giữa khối lượng với giá cả.

Khung lý thuyết là gì ?

Khung lý thuyết là sự bộc lộ có logic những tác nhân, biến số và mối quan hệ tương quan trong khu công trình điều tra và nghiên cứu. Khung lý thuyết xác lập rõ điều cần giám sát, diễn đạt, tò mò, hoặc kiểm định .

Khung lý thuyết là sự cụ thể hóa của lý thuyết cơ sở thành phần tác nhân, biến số và mối quan hệ cần phát hiện, kiểm định. Mỗi khung lý thuyết thường là sự vận dụng của lý thuyết hoặc sự phối hợp của một vài lý thuyết cơ sở. Vì vậy không có khung lý thuyết đúng hoặc sai. Các tác giả cần luận giải liệu có khung lý thuyết tương thích với chủ đề và khung cảnh điều tra và nghiên cứu này hay không mà thôi .

Các cấu phần cơ bản của khung lý thuyết

Nhân tố tiềm năng ( biến nhờ vào )

Nhân tố tiềm năng chính là tác nhân trọng tâm của đề tài nghiên cứu và điều tra .

Ví dụ: Một đề tài nghiên cứu về thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI) thì nhân tố trọng tâm có thể là lượng vốn, số dự án, loại dự án FDI được thu hút.

Trong nghiên cứu và điều tra định tính, tác nhân trọng tâm thường được điều tra và nghiên cứu, diễn đạt và nghiên cứu và phân tích dưới dạng :

• Các hình thái khác nhau của nhân tố
• Các cấu phần khác nhau của nhân tố
• Sự thay đổi của nhân tố qua thời gian

Trong nghiên cứu và điều tra định lượng, tác nhân trọng tâm thường được bộc lộ là biến nhờ vào ( nhiều lúc là biến trung gian ) trong quy mô .

Nhân tố ảnh hưởng tác động ( biến độc lập ) và những tác nhân khác

Các tác nhân có quan hệ đối sánh tương quan trực tiếp với tác nhân tiềm năng gọi là tác nhân ảnh hưởng tác động. Trong quy mô kinh tế tài chính lượng, tác nhân ảnh hưởng tác động thường được gọi là biến độc lập. Ngoài ra, một khung lý thuyết ( quy mô ) còn hoàn toàn có thể có những tác nhân khác, như tác nhân điều kiện kèm theo, tác nhân trung gian, v.v …

Mối quan hệ giữa những tác nhân

• Mối quan hệ tương quan: Đây là mối quan hệ giữa cặp hai nhân tố. Mối quan hệ này có thể là đồng biến hoặc là nghịch biến.
• Mối quan hệ nhân quả: Đây là trường hợp đặc biệt trong quan hệ tương

Sự đổi khác của A ảnh hưởng tác động hoặc gây nên sự đổi khác của B .

• Mối quan hệ điều kiện: Đây là mối quan hệ “tay ba”, trong đó quan hệ giữa hai nhân tố phụ thuộc vào nhân tố thứ ba. Sự thay đổi của A chỉ dẫn tới sự thay đổi của B nếu có
• Mối quan hệ trung gian: Đây là mối quan hệ “tay ba”, nhưng nhân tố thứ ba lại là trung gian cho hai nhân tố ban đầu.

Các bước thiết kế xây dựng khung lý thuyết

Bước 1. Lựa chọn cơ sở lý thuyết (trường phái) cơ bản cho nghiên cứu

Một yếu tố điều tra và nghiên cứu từ những góc nhìn khác nhau. Mỗi phe phái lý thuyết là một góc nhìn và nhà nghiên cứu thường phải lựa chọn cơ sở lý thuyết tương thích cho điều tra và nghiên cứu của mình. Các tác giả phải hiểu được những phe phái lý thuyết để hoàn toàn có thể vận dụng lý giải cho vấn để nghiên cứu và điều tra của mình chăm sóc .

Bước 2. Trọng tâm hóa câu hỏi nghiên cứu dựa trên cơ sở lý thuyết

Các nhà nghiên cứu hoàn toàn có thể lựa chọn một số ít câu hỏi trọng tâm tương thích với phe phái lý thuyết chính. Đây là quy trình tương tác hai chiều : câu hỏi điều tra và nghiên cứu bắt đầu xu thế lựa chọn phe phái lý thuyết. trái lại, việc lựa chọn phe phái lý thuyết lại giúp đơn cử và trọng tâm hóa câu hỏi nghiên cứu và điều tra .

Bước 3. Định nghĩa rõ các nhân tố

Để thiết kế xây dựng được khung lý thuyết, nhu yếu tiên phong là phải định nghĩa rõ tác nhân trọng tâm. Các tác nhân trọng tâm có những đặc thù sau :

• Nhân tố có nội dung, phạm vi rõ ràng, cụ thể
• Nhân tố có sự khác biệt giữa các đơn vị.
• Sự khác biệt giữa các đơn vị đối với từng nhân tố là có thể đo lường hoặc kiểm soát được.

Bước 4. Xác định mối quan hệ giả thuyết của các nhân tố

Dựa trên cơ sở lý thuyết các nhà nghiên cứu có thể đặt giả thuyết về mối quan  hệ giữa các nhân tố. Đặc biệt là nhân tố tác động/điều tiết đến nhân tố mục tiêu.