VẺ ĐẸP CỦA CHẤT LIỆU VĂN HÓA, VĂN HỌC DÂN GIAN TRONG ĐẤT NƯỚC

Giới thiệu Văn học trung học phổ thông VĂN HỌC trung học cơ sở Cảm Nhận Học Sinh Khoá học Sách Văn Chị Hiên Tin TứcVận dụng phát minh sáng tạo chất liệu văn hóa truyền thống văn học dân gian là đưa yếu tố văn hoá, văn học dân gian một cách phát minh sáng tạo vào trong tác phẩm. Để làm được điều này một cách tự nhiên, nhuần nhị, mê hoặc là điều không hề thuận tiện. Nhưng Nguyễn Khoa Điềm đã làm được điều đó. Đọc “ Đất Nước ”, ta thấy có những yếu tố của truyền thuyết thần thoại, thần thoại cổ xưa, cổ tích, ca dao, tục ngữ. Có phong tục, lối sống, tập quán hoạt động và sinh hoạt của dân ta gắn với những hình ảnh quen thuộc như miếng trầu, bới tóc, cái kèo, cái cột, hạt gạo. Những chất liệu ấy được nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm sử dụng rất phong phú và phát minh sáng tạo trong “ Đất Nước ”. Điểm phát minh sáng tạo của nhà thơ khi vận dụng chất liệu là tác giả thường chỉ gợi ra bằng một vài chữ của câu ca dao hay một hình ảnh, một chi tiết cụ thể trong thần thoại cổ xưa, cổ tích mà giúp người đọc cảm nhận được hình ảnh của một Đất Nước vừa thiêng liêng, vừa hiện hữu rõ ràng, vừa có chiều sâu văn hóa truyền thống lịch sử dân tộc, vừa bình dị thân quen với đời sống của mỗi người .Bạn đang xem : Chất liệu văn hóa truyền thống văn học dân gian là gì

1. Điểm đầu tiên phải kể đến trong việc vận dụng sáng tạo chất liệu văn hoá, văn học dân gian trong đoạn trích Đất Nước là vận dụng ca dao, tục ngữ một cách nhuần nhị.

Mở đầu đoạn trích, tác giả đi lí giải về cội nguồn sinh ra quốc gia. quốc gia với Nguyễn Khoa Điềm không được tạo nên bởi những gì trừu tượng, xa xôi mà được hình thành, tạo nên bởi những gì thân mật nhất. Đó là tình nghĩa thuỷ chung son sắt của cha mẹ :” Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặnCâu thơ được lấy ý từ câu ca dao :Tay bưng chén muối đĩa gừngGừng cay muối mặn xin đừng quên nhau “Ý thơ nhằm mục đích ca tụng lối sống giàu tình nghĩa và tấm lòng thủy chung, son sắt của người Nước Ta .Đất nước ta gắn với nền văn minh lúa nước từ rất lâu rồi. Bởi vậy, lý giải nguồn cội của quốc gia nhà thơ không hề không nhắc đến hình ảnh cây lúa, hạt gạo :” Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, dần, sàng ” .Hình ảnh thơ gợi đời sống lam lũ, tảo tần. Để làm ra hạt gạo trắng thơm, người nông dân phải đổ biết bao mồ hôi sức lực lao động một nắng hai sương. Phảibán mặt cho đất, bán sống lưng cho giời, phải trải qua nhiều quy trình xay, giã, dần, sàng mới có được thành quả. Câu thơ khiến ta liên tưởng đến bài ca dao :” Cày đồng đang buổi ban trưaMồ hôi thánh thót như mưa ruộng càyAi ơi bưng bát cơm đầyDẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần. “Khi định nghĩa về quốc gia, Nguyễn Khoa Điềm đã đưa người đọc đến với hình ảnh của một quốc gia không hề lạ lẫm. Nó chính là nơi nảy nở của tình yêu lứa đôi khi mỗi người đến tuổi trưởng thành :” Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm “Ý thơ được lấy từ bài ca dao quen thuộc nói :” Khăn thương nhớ aiKhăn rơi xuống đấtKhăn thương nhớ aiKhăn vắt lên vai … “Tình yêu đi liền với nó là nỗi nhớ. Nỗi nhớ chính là thước đo của tình yêu. Khi yêu nhau, gần nhau người ta cũng nhớ, xa nhau thì càng thấy nhớ thương da diết, cồn cào, cháy bỏng. Hình ảnh thơ của Nguyễn Khoa Điềm đã vận dụng phát minh sáng tạo bài ca dao Khăn thương nhớ ai .. để đem đến cho câu thơ một cảm nhận mới lạ về nỗi nhớ trong tình yêu .Đất Nước trong định nghĩa của Nguyễn Khoa Điềm không chỉ gắn với khoảng trống nhỏ bé thân mật là nơi anh đến trường, là bến nước nơi em tắm. Mà hình ảnh quốc gia còn gắn với khoảng trống to lớn bát ngát của rừng vàng, biển bạc :” Đất là nơi “ con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc ”” Nước là nơi “ con cá ngư ông móng nước biển khơi ”Câu thơ được nhà thơ lấy cảm hứng toàn vẹn từ câu hò Bình – Trị – Thiên quen thuộc :” Con chim phượng hoàng bay ngang hòn núi bạcCon cá ngư ông móng quốc tế khơi ” .Nguyễn Khoa Điềm được sinh ra và trưởng thành trên vùng đất giàu giá trị văn hóa truyền thống, thơ Nguyễn Khoa Điềm thấm đẫm hồn Huế, chính vì thấm nhuần nền văn hóa truyền thống dân gian nơi chôn nhau cắt rốn nên khi định nghĩa về quốc gia, Nguyễn Khoa Điềm cũng đã nghĩ ngay đến câu ca dao bình dị của quê nhà, xứ sở mình. Thật tự hào thay, quê nhà mình khi nào cũng phong phú, giàu đẹp “ rừng vàng, biển bạc, đất phì nhiêu ” ( Hồ Chí Minh )Lịch sử nước ta là lịch sử dân tộc của những vua hùng dựng và giữ nước. Từ xưa đến nay, mỗi người dân đất Việt luôn ý thức thâm thúy về nguồn cội của mình. Vì vậy, dù có đi đâu về đâu cũng không quên nhớ ngày giỗ tổ Hùng Vương :” Hàng năm ăn đâu làm đâuCũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ ” .Cội nguồn dân tộc bản địa, gốc gác tổ tiên là điều ta không khi nào hoàn toàn có thể quên. Vì vậy, Nguyễn Khoa Điềm nhắc nhở mỗi tất cả chúng ta về truyền thống lịch sử uống nước nhớ nguồn từ bao đời nay của dân mình. Ca dao xưa cũng từng nhắc nhở ta :” Dù ai đi ngược về xuôiNhớ ngày giỗ Tổ mùng mười tháng ba ” .Từ nền văn học dân gian, nhà thơ đã mày mò ra biết bao vẻ đẹp tâm hồn, tính cách của người Việt ta từ rất lâu rồi. Đó là những con người yêu say đắm, thủy chung :” Dạy anh biết yêu em từ thuở trong nôi “Ý thơ được lấy từ câu ca dao quen thuộc :

“Yêu em từ thuở trong nôi

Em nằm em khóc, anh ngồi anh ru ” .Từ ca dao, nhà thơ cũng tò mò ra vẻ đẹp của những con người biết quý trọng lối sống tình nghĩa, biết nâng niu, trân trọng những gì có được từ sự khó nhọc, gian truân :” Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội “Ca dao xưa cũng nói về những con người như vậy :” Cầm vàng mà lội qua sôngVàng rơi không tiếc, tiếc công cầm vàng ” .Qua ca dao, Nguyễn Khoa Điềm cũng phát hiện ra phẩm chất bền chắc kiên cường, kinh khủng trong chiến đấu, trong công cuộc dựng và giữ nước của cha ông ta :” Biết trồng tre đợi ngày thành gậyĐi trả thù mà không sợ vĩnh viễn ” .Như vậy hoàn toàn có thể thấy, Nguyễn Khoa Điềm đã vận dụng một cách phát minh sáng tạo ca dao, tục ngữ tạo nên những vần thơ thơ quyến rũ đằm thắm, trữ tình, thiết tha .

2. Điểm thứ hai trong việc vận dụng sáng tạo chất liệu văn hoá, văn học dân gian trong đoạn trích Đất Nước là đưa truyền thuyết, truyện cổ tích vào ý thơ một cách tự nhiên.Xem thêm : Mắm Cá Linh Lọ 430G ｜ Đặc Sản Mắm Cá Linh Nguồn Gốc Mùa Nước Nổi Ở

Nguyễn Khoa Điềm không dùng những hình ảnh kì vĩ, mĩ lệ, cũng không dùng cách nói sang trọng và quý phái để lý giải về nguồn cội của quốc gia, mà tác giả đã chọn một cách nói dung dị nhưng thấm thía .” Đất Nước có trong những cái “ ngày xửa thời xưa ” mẹ thường hay kể “Đất nước có từ “ ngày xửa thời xưa ”, tức là quốc gia đã có từ lâu lắm rồi. Từ trong những câu truyện cổ tích, truyền thuyết thần thoại mẹ thường hay kể cho ta bên cánh võng ầu ơ. Cụm từ “ ngày xửa thời xưa ” cũng gợi ta liên tưởng đến những câu khởi đầu thường thấy trong những câu truyện cổ dân gian mang âm hưởng của những câu truyện cổ tích, đưa ta về một thuở rất thời xưa .Đất nước ta lớn lên cùng truyền thống cuội nguồn đấu tranh giữ nước của dân tộc bản địa Câu thơ “ Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc ” gợi ta nghĩ đến thần thoại cổ xưa Thánh Gióng. Hình ảnh cậu bé vươn vai thành tráng sĩ nhổ tre đánh đuổi giặc n ra khỏi bờ cõi đã bộc lộ niềm tin yêu nước kiên cường, quật cường chống ngoại xâm để bảo vệ nền độc lập dân tộc bản địa hơn bốn ngàn năm lịch sử vẻ vang của cha ông ta .Đất nước còn là nơi phát sinh và tăng trưởng của hội đồng người Việt qua bao thế hệ. Từ thuở sơ khai, với truyền thuyết thần thoại “ Con Rồng cháu Tiên ”, “ Lạc Long Quân và u Cơ ” đã “ Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng ” :” Đất là nơi Chim vềNước là nơi Rồng ởLạc Long Quân và u CơĐẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng ” .Nguyễn Khoa Điềm đã thật phát minh sáng tạo trong ý thơ. Chỉ bằng một vài hình ảnh đã gợi ra những truyền thuyết thần thoại thời xưa về nguồn cội dân mình. Dân tộc ta là con rồng, cháu tiên cùng được sinh ra từ bọc trăm trứng nở ra trăm con của cha Lạc Long Quân và mẹ u Cơ .Đất nước trong cảm nhận của Nguyễn Khoa Điềm thật thân thiện, quen thuộc biết bao. Nhà thơ vận dụng thoáng đãng nhiều chất liệu văn học dân gian từ những câu truyện cổ tích, truyền thuyết thần thoại của nhân dân ta để cảm nhận về quốc gia. Cách nói này vừa đậm đà tính dân tộc bản địa, vừa giàu tính trí tuệ mới mẻ và lạ mắt .

3. Điểm thứ ba trong việc vận dụng sáng tạo chất liệu văn hoá, văn học dân gian trong đoạn trích Đất Nước là sử dụng những yếu tố của phong tục tập quán người Việt Nam để cảm nhận về đất nước.

Đất nước với Nguyễn Khoa Điềm không chỉ gắn với những câu tục ngữ, ca dao, những câu truyện cổ tích, thần thoại cổ xưa mà nó còn gắn với bề dày truyền thống lịch sử văn hóa truyền thống với những phong tục tập quán có từ ngàn đời xưa của cha ông ta :” Đất Nước mở màn với miếng trầu giờ đây bà ăn ” .Hình ảnh miếng trầu gợi liên tưởng tới sự tíchtrầu cau, đến phong tục ăn trầu của người Việt. Nét đẹp văn hóa truyền thống ấy cho đến thời nay vẫn được bảo tồn, lưu giữ. Bởi từ xưa so với người Việt ta miếng trầu là đầu câu truyện, miếng trầu nên dâu nhà người. Đất nước thật lớn lao kì vĩ lại được mở màn từ những điều nhỏ bé bình dị biết bao !Không chỉ có tục lệ ăn trầu, mà tục bới tóc sau đầu cũng là một nét đẹp văn hóa truyền thống được nhà thơ gợi nhắc qua câu thơ :” Tóc mẹ thì bới sau đầu “Câu thơ của Nguyễn Khoa Điềm gợi ta nhớ đến lời ca dao :” Tóc ngang sống lưng vừa chừng em bớiĐể chi dài hoảng sợ lòng anh. “Bới tóc sau đầu là là một thói quen đã trở thành tập tục từ ngàn đời xưa của dân ta. Hình ảnh người mẹ có bới tóc sau đầu gợi vẻ đẹp hồn hậu, đơn giản và giản dị, êm ả dịu dàng, êm ả dịu dàng. Đây là nét đẹp văn hóa truyền thống có sức sống lâu bền. Dù trải qua hàng ngàn năm Bắc thuộc nhưng nét đẹp ấy vẫn được giữ gìn .Theo tiến trình tăng trưởng của quốc gia, dân tộc bản địa ta tiến lên nền văn minh lúa nước gắn với nền sản xuất nông nghiệp. Người Việt ta từ xưa đã biết kiến thiết xây dựng nhà cửa để che mưa, trú nắng :” Cái kèo, cái cột thành tên ” .Cái kèo, cái cột là những đồ vật quen thuộc khi dựng nhà của cha ông ta. Những đồ vật ấy đã được lấy để đặt tên cho con cháu. Những cách đặt tên không cầu kì, hoa mĩ biểu lộ được nếp sống hồn nhiên, đơn giản và giản dị của người xưa .Hình ảnh miếng trầu đơn giản và giản dị hiện lên trên cái miệng móm mém nhai trầu của bà, mái tóc bới sau đầu của mẹ, cách gọi tên “ cái kèo, cái cột ” dân dã. Những điều tưởng chừng như thông thường ấy đã trở thành nếp sống, nét đẹp văn hóa truyền thống, thuần phong mĩ tục đậm đà truyền thống Nước Ta .

Qua việc vận dụng đậm đặc, sáng tạo chất liệu văn hoá văn học dân gian, Nguyễn Khoa Điềm đã làm nổi bật trước mắt người đọc hình ảnh của một đất nước vừa thiêng liêng, vừa hiện hữu rõ ràng, vừa có chiều sâu văn hoá lịch sử, vừa bình dị thân quen với cuộc sống quanh ta. Chất dân gian thấm sâu vào tư duy nghệ thuật, tư tưởng cảm xúc của nhà thơ trong Đất Nước tạo nên một dấu ấn độc đáo khó phai trong lòng mỗi bạn đọc yêu văn!

Tác giả : Bùi Thị Thu Phương / trung học phổ thông Nguyễn Viết Xuân

Để làm chủ bài văn, các em có thể đăng ký khóa học 10 NGÀY “CHẠY” VĂNcủa Học Văn chị Hiên nhé!