– Hệ thầnkinh thực vật (còn gọi là hệ thần kinh tự động) chuyên điều khiển các hoạt độngngoài ý muốn, có vai trò điều hoà chức phận của nhiều cơ quan, hệ thống, để chogiới hạn sống của cơ thể giữ được sự ổn định trong môi trường sống luôn luônthay đổi.

Bạn đang xem: Hệ cholinergic là gì

– Hệ thần kinh thực vật hìnhthành từ những trung tâm trong não và tuỷ sống, từ đó xuất phát những sợi thầnkinh tới các tạng, mạch máu và cơ nhẵn. Trước khi tới cơ quan thu nhận, các sợinày đều dừng ở một sinap tại hạch. Vì vậy, có sợi trước hạch (tiền hạch) và sợisau hạch (hậu hạch). Khác với những bộ phận do hệ thần kinh trung ương điềukhiển, các cơ quan do hệ thần kinh thực vật chi phối vẫn có thể hoạt động tựđộng khi cắt các sợi thần kinh đến chúng.
Chức phận sinh lý của hai hệ giao cảm và phógiao cảm trên các cơ quan nói chung là đối kháng nhau trên các receptor.
Thí dụ:Trên mắt, kích thích giao cảm làm co đồng tử, còn kích thích phó giao cảm làmgiãn đồng tử. Trên tim, kích thích giao cảm làm tăng tần số, tăng biên độ cobóp, còn kích thích phó giao cảm làm giảm tần số và giảm biên độ co bóp…(thamkhảo dược lý lâm sàng trang 74 và xem lại sinh lý học)
– Những chất hoá họcđược tiết ra ở đầu mút của các dây thần kinh (trung ương và thần kinh thực vật)khi bị kích thích, làm trung gian cho sự dẫn truyền giữa các dây tiền hạch vớihậu hạch hoặc giữa dây thần kinh với cơ quanthu nhận, gọi là chất trung gian hoá học (TGHH).
– Tín hiệu thần kinh được truyền từ nơron nàysang nơron khác qua các “khớp ” nơron, gọi là sinap. Tận cùng trướcsinap là các cúc tận cùng trong có các bọc nhỏ chứa chất trung gian hoá học,giữa cúc tận cùng và thân của nơron sau là khe sinap rộng 200 – 300 A0 (angstron)
+ Chất trung gian hoá học ở hạch giao cảm,hạch phó giao cảm và hậu hạch phó giao cảm là Acetylcholin (Ach).
+ Chất trung gian hoá học được tổng hợp ngay tại tế bàothần kinh, được lưu giữ ở dạng phức hợp trong các hạt đặc biệt ở ngọnthần kinh. Dưới tác dụng của những luồng xung tác thần kinh, từ các hạt dự trữchất trung gian hoá học được giải phóng ra dạng tự do, có hoạt tính gắn vào cácreceptor. Sau tác dụng chúng được thu hồi lại vào chính nơi giải phóng hoặc bịphá huỷ nhanh bởi các enzym đặc hiệu:
Noradrenalinvà Adrenalin bị oxy hoá và khử amin bởi COMT (cathechol – oxy – methyl -transferase) và MAO (mono – amin – oxydase).
+ Dây giao cảm tới tuỷ thượng thận không điqua hạch. Ở tuỷ thượng thận dây này tiết ra Acetylcholin để kích thích tuyếntiết ra Adrenalin. Vì vậy, tuỷ thượng thận được coi như một hạch giao cảm khổnglồ.
+ Các dây hậu hạch giao cảm chi phối tuyếnmồ hôi lẽ ra phải tiết ra Adrenalin, nhưng lại tiết ra Acetylcholin.
+ Các dây thần kinh vận động đi đến các cơxương (thuộc thần kinh trung ương) cũng tiết ra Acetylcholin.

Xem thêm: Gợi Ý 10 Các Cách Dạy Trực Tuyến Đạt Hiệu Quả Cao, Cách Dạy Học Online Hiệu Quả

+ Trong não,xung tác giữa các nơron cũng nhờ Acetylcholin. Ngoài ra còn có những chất trunggian hoá học khác như Serotonin, Catecholamin, Acid gama – amino – butyric (GABA)…

– Hoạt động của hệ thần kinh là nhờ chất trung gian hoá học. Cách phânloại theo giải phẫu và chức năng sinh lý không nói được đầy đủ và chính xác tácdụng của thuốc. Vì vậy, căn cứ vào chất TGHH được tiết ra và tác dụng trên cácloại R của hệ thần kinh thực vật, dược lý học phân chia hệ thần kinh thực vậtthành 2 hệ:
+Hệ phản ứng với chất trung gian hoá học là Acetylcholin gọi là hệ Cholinergic,gồm hạch e, hạch e/, hậu hạch e/ , tấm vận độngcơ vân và một số vùng trên thần kinh trung ương.Hệ Cholinergic được chia thànhhai hệ nhỏ:a. Hệ M
* Hệ nhận cácdây hậu hạch phó giao cảm (tim, cơ trơn và tuyến ngoại tiết), ngoài bị kíchthích bởi Acetylcholin, còn bị kích thích bởi Muscarin và bị ngừng hãm bởi Atropin, nên được gọi là hệ cảm thụ với Muscarin hay hệ muscarinic (viết tắt:hệ M). b. Hệ N
* Hệ nhận các dây tiền hạch giao cảm, tiềnhạch phó giao cảm, ngoài bị kích thích bởi Acetylcholin, còn bị kích thích bởi Nicotin, nên được gọi là hệ cảm thụ với Nicotin hay hệ Nicotinic (viết tắt: hệN). Hệ này phức tạp, gồm hạch giao cảm và hạch phó giao cảm, tuỷ thượng thận,xoang động mạch cảnh (bị ngừng hãm bởi hexametoni) và tấm vận động của cơ vânthuộc hệ thần kinh trung ương (bị ngững hãm bởi d – tubocurarin).
+Hệ phản ứng với Adrenalin gọi là hệ Adrenergic, nhận các dây hậu hạch giao cảm. Hệ này có 2 loại receptorlà a và b.
a1 có ở cơ trơn mạch máu, cơ trơn niệu dục, gan, cơ trơnđường tiêu hoá và tim, khi kích thích a1 gây co mạch, tăng huyết áp, co cơ trơn niệu dục, tăng huỷ glycogen ởgan.
a2 có ở tế bào b đảo tuỵ, ở tiểu cầu, tận cùng thần kinh và cơ trơnmạch máu, khi kích thích a2 làm giảm giải phóng noradrenalin từ nơron giao cảm, giảm tiết renin,gây hạ huyết áp ( a2 có nhiều ở thần kinh trung ương).
b1 có ở tim và tế bào cận cầu thận, khi kích thích b1 làm tăng tần số, tăng biên độ co bóp tim và tăngdẫn truyền nhĩ thất, tăng tiết renin.
b2 có ở cơ trơn (mạch máu, khí quản, ruột), khi kichthích b2 làm giãn cơ trơn, huỷ glycogen và tân tạo glycogen ở gan