I. THÀNH PHẦN KHÔNG KHÍ

Câu hỏi 1: Trong bản tin dự báo thời tiết thường có dự báo về độ ẩm của không khí (hình 10.1). Điều đó chứng tỏ trong không khí chứa chất gì? Chất đó được tạo ra từ đâu?

Lời giải tham khảo:

Trong các bản tin dự báo thời tiết, thường có dự báo về độ ẩm của không khí, điều đó chứng tỏ rằng trong không khí có chứa hơi nước. 

Hơi nước có không khí được tạo ra dưới tác động của gió và ánh sáng mặt trời, lượng nước từ các sông hồ ao suối, biển, đại dương có thể bốc hơi và bay vào không khí. Nhiệt độ càng cao, các phân tử nước chuyển động càng nhanh và hỗn loạn khiến lượng hơi nước phát tán trong không khí càng nhiều hơn, đây chính là cơ chế chính của việc hình thành độ ẩm trong không khí.

Câu hỏi 2: Quan sát biểu đồ hình 10.2, em hãy cho biết không khí là một chất hay hỗn hợp nhiều chất.

Lời giải tham khảo:

Quan sát biểu đồ hình 10.2, ta có thể thấy không khí là hỗn hợp nhiều chất bao gồm có nitrogen, oxygen, carbon dioxide, argon. hơi nước và một số chất khí khác.

Câu hỏi 3: Không khí có duy trì sự cháy và sự sống không? Vì sao?  

Lời giải tham khảo:

Không khí có khả năng duy trì sự cháy và sự sống, vì trong không khí có chứa oxygen, mà chính oxygen duy trì sự cháy và sự sống. 

Câu hỏi 4: Tỉ lệ thể tích khí oxygen và nitrogen trong không khí là bao nhiêu? 

Lời giải tham khảo:

Tỉ lệ thể tích khí oxygen và nitrogen có trong không khí lần lượt là 21% và 78%.

Câu hỏi 5: Quan sát thí nghiệm (hình 10.3), nếu úp ống thuỷ tinh vào ngọn nến đang cháy thì ngọn nến có tiếp tục cháy không? Giải thích. 

Lời giải tham khảo:

Quan sát thí nghiệm (hình 10.3) ta thấy nếu úp ống thủy tinh vào ngọn nến đang cháy thì ngọn nến không tiếp tục cháy, ngọn lửa cây nến sẽ yếu dần đi rồi tắt. Giải thích hiện tượng này là vì khi nến cháy, lượng oxi trong bình giảm dần rồi hết, khi đó nến sẽ tắt đi.

Câu hỏi 6: Sau khi ngọn nến tắt, mực nước trong ống thủy tinh thay đổi như thế nào? Giải thích.

Lời giải tham khảo:

Sau khi ngọn nến tắt, mực nước trong ống thủy tinh tăng lên, vì:

• Khi úp ống thủy tinh lên ngọn nến đang cháy, ngọn lửa làm nóng không khí bên trong ống thủy tinh lên, không khí nở ra, áp suất trong cốc tăng lên đẩy không khí tràn ra khỏi miệng cốc. Khi nến bắt đầu lụi dần, nhiệt độ không khí trong ống thủy tinh sẽ giảm về bình thường, không khí co lại và chiếm ít phần không gian trong ống thủy tinh hơn. Cộng thêm sự thất thoát một lượng không khí lúc đầu nên áp suất trong ống thủy tinh giảm, áp suất ngoài cốc cao hơn đẩy nước vào trong cốc chiếm chỗ.
• Lý do thay đổi thể tích do đốt cháy hết Oxy nên nước vào chiếm chỗ Oxy bị đốt cháy hết là không đáng kể, bởi phản ứng đốt cháy ở đây sinh ra khí CO2, thể tích Oxy bị mất đi thì thể tích khí CO2 sinh ra cùng với tỉ lệ ngang nhau, nước ngừng dâng khi áp suất trong và ngoài được cân bằng. Nếu đổ ít nước thì khi kéo hết nước bên ngoài, không khí sẽ tiếp tục được đẩy vào trong cốc, chúng ta sẽ thấy nước trong cốc sủi bọt lên. Nến tắt do hết khí Oxy và khí CO2 sinh ra nặng chìm xuống phía dưới.

Câu hỏi 7: Từ kết quả thí nghiệm, xác định phần trăm thể tích của oxygen trong không khí. So sánh với kết quả trong biểu đồ hình 10.2.

Lời giải tham khảo:

Như đã giải thích ở câu 6, nước vào ống thủy tinh để chiếm chỗ khí Oxy bị đốt cháy hết, quan sát hình ta thấy lượng nước vào ống thủy tinh chiếm khoảng 1/5 thể tích ống, tương đương với 20% thể tích ống. Vậy lượng khí oxi chiếm khoảng 20% thể tích không khí trong ống hay chính là phần trăm thể tích của oxygen chiếm khoảng 20%, tương đối đúng với thể tích oxi trong không khí là 21% trong biểu đồ 10.2.

II. VAI TRÒ CỦA KHÔNG KHÍ TRONG TỰ NHIÊN 

Câu hỏi 1: Từ hiểu biết của mình, em hãy cho biết không khí có vai trò gì trong cuộc sống.

Lời giải tham khảo:

Những vai trò của không khí trong cuộc sống:

• Không khí cung cấp oxy duy trì sự sống trên Trái Đất, duy trì sự cháy của nhiên liệu để tạo ra năng lượng phục vụ những nhu cầu của đời sống.
• Không khí ảnh hưởng đến các hiện tượng thời tiết và khí hậu trên Trái Đất.
• Không khí còn là nguồn nguyên liệu để sản xuất khí nitơ có nhiều ứng dụng trong thực tiễn.
• Nitơ có  trong không khí có thể chuyển hóa thành dạng có ích giúp cho cây sinh trưởng và phát triển.

III. Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ

Câu hỏi 1: Em đã bao giờ ở trong khu vực không khí bị ô nhiễm chưa? Không khí lúc đó có đặc điểm gì? 

Lời giải tham khảo:

Ở trong môi trường không khí bị ô nhiễm: không khí có mùi khó chịu, mờ không nhìn thấy rõ, da và mắt cảm thấy khó chịu và kích ứng, hô hấp khó khăn,…

Câu hỏi 2: Em hãy tìm hiểu và cho biết những tác hại do không khí bị ô nhiễm gây ra.

Lời giải tham khảo:

Những tác hại do không khí bị ô nhiễm gây ra là:

• Hạn chế tầm nhìn của người tham gia giao thông.
• Gây ra hiệu ứng nhà kính làm biến đổi khí hậu.
• Các loài thực vật không phát triển được, phá hủy quá trình trồng trọt và sản xuất lâm – nông nghiệp.
• Các loài động vật phải di cư, nhiều loài bị tuyệt chủng.
• Gây nên các bệnh nguy hiểm cho con người, có nguy cơ dẫn đến tử vong.
• Làm hỏng những cảnh quan tự nhiên và các công trình đã xây dựng.

IV. NGUYÊN NHÂN GÂY Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ

Câu hỏi 1: Em hãy liệt kê các nguồn gây ô nhiễm không khí.

Lời giải tham khảo:

Các nguồn gây ô nhiễm không khí chủ yếu là do cháy rừng, núi lửa, khí thải nhà máy, khí thải động cơ xe cộ tham gia giao thông, rác thải,…

Câu hỏi 2: Em hãy tìm hiểu và cho biết những chất nào gây ô nhiễm không khí. 

Lời giải tham khảo:

Một số chất gây ô nhiễm không khí là: tro, bụi, khí thải ra môi trường như carbon monoxide hay carbon dioxide, sulfur dioxide và các nitrogen oxide, bụi mịn,…

Câu hỏi 3: Quan sát các hình 10.6 đến 10.11, em hãy điền thông tin theo mẫu bảng 10.1. 

Lời giải tham khảo:

V. BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG KHÔNG KHÍ

Câu hỏi 1: Có thể giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí được không? Để làm được điều đó chúng ta cần phải làm gì? 

Lời giải tham khảo:

Có thể giảm tình trạng ô nhiễm không khí và để làm được điều đó chúng ta cần phải: sử dụng xe đạp hay các phương tiện công cộng thường xuyên thay cho các phương tiện cá nhân chạy bằng xăng, dầu; trồng nhiều cây xanh; dọn dẹp nhà cửa, không vứt rác thải bừa bãi;…

Câu hỏi 2: Em hãy nêu một số nguồn gây ô nhiễm không khí và đề xuất biện pháp khắc phục.

Lời giải tham khảo:

Một số nguồn gây ô nhiễm không khí là: 

• Khói bụi từ các nhà máy, xí nghiệp.
• Khí thải. 
• Vật liệu xây dựng.
• Phương tiện giao thông dùng xăng dầu.
• Cháy rừng.

Một số biện pháp khắc phục là:

• Di chuyển các cơ sở sản xuất công nghiệp, thủ công nghiệp ra ngoài thành phố và khu dân cư; thay thế máy móc, dây chuyền công nghệ sản xuất bằng công nghệ hiện đại, ít gây ô nhiễm hơn.
• Xây dựng các hệ thống xử lý khí thải gây ô nhiễm môi trường.
• Sử dụng các nguồn nguyên liệu sạch thay thế than đá, dầu mỏ,… để giảm thiểu khí carbon monoxide và carbon dioxide khi đốt cháy.
• Che đậy cẩn thận vật liệu xây dựng khi vận chuyển.
• Giảm thiểu sử dụng phương tiện giao thông cá nhân, tăng cường đi bộ, đi xe đạp và sử dụng các phương tiện giao thông công cộng.
• Trồng thêm nhiều cây xanh.

Câu hỏi 3: Khi đang ở trong khu vực không khí bị ô nhiễm, em cần làm gì để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình.

Lời giải tham khảo:

Khi đang ở khu vực không khí bị ô nhiễm, để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình cần: cần dọn dẹp ngay để đảm bảo an toàn vệ sinh; đeo khẩu trang khi dọn dẹp; di chuyển đến các khu vực thoáng khí trong lành;…

VI. BÀI TẬP

Câu hỏi 1: Các nguồn gây ô nhiễm không khí chủ yếu là gì? Nêu các biện pháp nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí. 

Lời giải tham khảo:

Các nguồn gây ô nhiễm không khí chủ yếu là do cháy rừng, núi lửa, khí thải nhà máy, khí thải động cơ xe cộ tham gia giao thông, rác thải,…

Một số biện pháp nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí: 

• Di chuyển các cơ sở sản xuất công nghiệp, thủ công nghiệp ra ngoài thành phố và khu dân cư; thay thế các máy móc, dây chuyền công nghệ sản xuất bằng những công nghệ hiện đại, ít tạo ra sự ô nhiễm hơn.
• Xây dựng các hệ thống xử lý khí thải gây ra sự ô nhiễm môi trường.
• Sử dụng các nguồn nguyên liệu sạch thay thế than đá, dầu mỏ,… để giảm thiểu đi khí carbon monoxide và carbon dioxide tạo ra khi đốt cháy.
• Giảm thiểu phương tiện giao thông cá nhân, tăng cường đi bộ, đi xe đạp hay sử dụng các phương tiện giao thông công cộng.
• Trồng nhiều cây xanh.
• Lắp đặt thêm các trạm theo dõi môi trường không khí, kiểm soát khí thải ô nhiễm.

Câu hỏi 2: Ô nhiễm không khí ảnh hưởng như thế nào đến sức khoẻ con người? Em hãy đề xuất một số biện pháp nhằm bảo vệ bầu không khí ở trường học hoặc nơi ở của em.

Lời giải tham khảo:

Ô nhiễm không khí gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người như: 

• Sulfur Dioxide tác động đến sức khoẻ con người làm gia tăng hô hấp, khó thở, hít phải một lượng lớn có thể dẫn đến tử vong. 
• Nitơ đioxit gây ra bệnh phổi, hen suyễn, làm cho phổi tắc nghẽn mãn tính và bệnh ung thư phổi.
• Cacbon Monoxit làm giảm lượng oxy trong máu, gây tổn thương thần kinh. Ngộ độc do hít phải nhiều khí CO có thể dẫn đến tình trạng nhức đầu, buồn nôn, thậm chí hôn mê và dẫn đến tử vong.
• Hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs): sản sinh trong quá trình đốt cháy nhiên liệu, thuốc lá ảnh hưởng nặng tới hệ thần kinh, gây ra bệnh phổi, hen suyễn và là một trong những tác nhân gây ra bệnh ung thư.
• Bụi mịn có trong không khí sẽ xâm nhập vào phổi và tim gây ra các bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, suy tim và đột quỵ.
• Chlorofluoro Carbons gây bệnh ung thư da, các bệnh về mắt ở người và phá huỷ cây trồng.
• Amoniac có khả năng ăn mòn và độc hại, nếu tiếp xúc nhiều có thể gây hại cho người.

Một số biện pháp nhằm bảo vệ bầu không khí ở trường học hoặc nơi ở: 

• Đảm bảo vệ sinh thường xuyên, sạch sẽ và thông thoáng khí trong phòng học hay nơi ở.
• Mở cửa thông thoáng khí trong vòng 5 – 10 phút vài lần trong ngày, đặc biệt là mở trong và sau khi nấu ăn; nên sử dụng các thiết bị hút mùi, thu khói hỗ trợ.
• Không hút thuốc trong phòng học hay nhà ở.
• Hạn chế khi sử dụng các loại hoá chất như: chất tẩy rửa, chất làm mát không khí,…
• Không sưởi đốt bằng các loại than củi, than đá,… cũng như sử dụng máy phát điện trong phòng kín.

Câu hỏi 3: Em hãy giải thích vì sao lượng oxygen trong không khí hầu như không đổi mặc dù hàng ngày con người dùng rất nhiều oxygen cho nhu cầu hô hấp và sản xuất trong công nghiệp. 

Lời giải tham khảo:

Lượng oxygen trong không khí hầu như không đổi mặc dù hàng ngày con người dùng rất nhiều oxygen cho nhu cầu hô hấp và sản xuất trong công nghiệp về các loài thực vật thực hiện quang hợp tạo ra oxy như một sản phẩm thải, nhờ vậy mà oxy luôn được cung cấp.

Câu hỏi 4: Thiết kế một áp phích ở dạng tranh cổ động để tuyên truyền mọi người bảo vệ môi trường không khí nơi ở của mình. 

Lời giải tham khảo:

Học sinh tự thiết kế áp phích.