Điển cố là gì ? điển tích là gì ? Vai trò và cách sử dụng4 (80%)

4

votes ( 80 % ) votes

Điển cố là thủ pháp nghệ thuật thường được sử dụng trong văn học trung đại. Hãy cùng tìm hiểu điển cố là gì cũng như vai trò, tác dụng của thủ pháp này trong bài viết sau đây nhé!

Điển cố, điển tích là gì ?

Điển cố ( hay còn gọi là điển tích ) là những câu truyện xưa kể về những tấm gương anh hùng, tấm gương đạo đức hoặc mang tính triết lý nhân văn có thật trong lịch sử vẻ vang, những câu thơ, câu văn tầm cỡ trong những tác phẩm văn học trước đó .

Điển cố, điển tích có tính năng giáo dục con người trải qua những tấm gương thời xưa về lòng hiếu thảo, tình cảm đồng đội, lòng trung thành với chủ, tín nghĩa …
Trong văn học, việc sử dụng điển cố, điển tích góp phần tạo nên tính ước lệ tượng trưng, sự nhã nhặn, cổ kính cho thơ văn của tác giả .
Điển cố là một trong những giải pháp tu từ được vận dụng thoáng đãng trong văn học trung đại, gồm có cả những tác phẩm chữ Nôm, ví dụ như những điển tích điển cố trong Truyện Kiều. Nếu không tìm hiểu và khám phá ý nghĩa của những điển cố trong Truyện Kiều thì khó lòng hiểu hết giá trị của tác phẩm văn học tầm cỡ này .
Đồng thời, trải qua những điển tích tầm cỡ trong lịch sử vẻ vang, những nhà thơ, nhà văn hoàn toàn có thể miêu tả theo ý muốn một cách ngắn gọn, súc tích. Lấy điển cố để lồng ghép, thiết kế xây dựng câu thơ, câu văn, tạo toàn cảnh, nhào nặn hình tượng nhân vật, ám chỉ hàm nghĩa sâu xa, tâm tư nguyện vọng của tác giả … Kể từ đó, điển cố được xem như chuẩn mực trong thơ văn .

Ví dụ về điển cố

Điển cố đẽo cày giữa đường

Đây là một trong những điển cố Nước Ta quen thuộc và tiêu biểu vượt trội. Câu thành ngữ này ám chỉ những kẻ không có chủ ý, hay đổi khác theo quan điểm của người khác, hành vi ngu ngốc, ở đầu cuối chẳng thu được tác dụng gì .
Một số từ đồng nghĩa tương quan : Quan tám cũng ừ, quan tư cũng gật ; Đồ ba phải …

Điển cố trong Kiều ở lầu Ngưng Bích

“ Xót người tựa cửa hôm mai
Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ ?

Sân Lai cách mấy nắng mưa

Có khi gốc tử đã vừa người ôm ” .
Trong trích đoạn này, đại thi hào Nguyễn Du đã sử dụng khá nhiều điển cố, điển tích Trung Quốc như : “ tựa cửa hôm mai ”, “ quạt nồng ấp lạnh ”, “ sân Lai ”, “ gốc tử ” …

Ví dụ :

• Tích “quạt nồng ấp lạnh” bắt nguồn từ trong sách “Nhị thập tứ hiếu” của Quách Cự Nghiệp đời nhà Nguyên.
• Đời Hậu Hán có một đứa trẻ 9 tuổi tên là Hoàng Hương. Mẹ mất sớm, Hoàng Hương ở với cha; cậu bé luôn hết mực hiếu thảo, phụng dưỡng cha. Vào mùa hạ, cậu thường xuyên quạt màn chiếu, chăn đệm cho thoáng mát trước khi cha ngủ. Vào mùa đông, trước giờ ngủ, cậu lại nằm lên giường cha lăn qua trở lại rất lâu để chăn chiếu ấm hơi người để cha được ngon giấc.
• Tích “Sân Lai” cũng xuất phát từ trong “Nhị thập tứ hiếu” về ông Lai Tử người nước Sở thời Đông Chu liệt quốc, bảy mươi tuổi nhưng cha mẹ già vẫn còn sống.
• Ông thường mặc áo ngũ sắc sặc sỡ, giả làm trẻ nhỏ, nhảy múa đùa giỡn để chọc cho cha mẹ vui. Có khi ông làm bộ vấp bậc thềm, té lăn ra đất rồi giả tiếng khóc trẻ con để cha mẹ cười.

Qua những điển cố kể trên, bộc lộ sự thương nhớ, lo ngại, đau xót cho cha mẹ cũng như tấm lòng hiếu thảo của Thúy Kiều. Đồng thời, khiến lời thơ trở nên sang chảnh, thiêng liêng hơn, ca tụng tình cảm hiếu nghĩa hiếm có của nàng Kiều chẳng thua kém gì những tấm gương chí hiếu thời xưa .

Đặc điểm của điển cố, điển tích là gì ?

• Tính liên tưởng

Điển cố thường gắn liền với những câu truyện xưa nên cần có tri thức, hiểu biết nhất định để hoàn toàn có thể liên tưởng và hiểu trọn ý nghĩa .

• Tính cô đọng, hàm súc

Điển cố thường có hình thức ngắn gọn, nhiều lúc chỉ gói gọn trong 2 từ nhưng lại tiềm ẩn nội dung, ý nghĩa hàm súc, thâm thúy .

• Tính linh hoạt

Đôi khi cùng một nội dung điển cố nhưng lại có nhiều hình thức biểu lộ khác nhau. Ví dụ :
“ Trải qua một cuộc bể dâu ,
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng. ”
( Truyện Kiều – Nguyễn Du )
Trong đó, bể dâu là biến thể của điển cố “ thương hải tang điền ” từ sách Liệt tiên truyện, chỉ sự đổi khác của cuộc sống .

• Tính khái quát

Điển cố thường dẫn dắt người đọc đến với quốc tế cổ xưa, tiềm ẩn một ý nghĩa chung, khái quát về hình ảnh đó. Thậm chí, một điển cố hoàn toàn có thể mang nhiều ý nghĩa khái quát cho nhiều đặc thù, hình tượng khác nhau có mối quan hệ thân thiện .

Cách khai thác điển cố trong văn học: Tìm hiểu ý nghĩa và nguồn gốc của điển cố.

Điển cố thường có 2 nghĩa cơ bản : Nghĩa đen và nghĩa bóng. Trong đó, nghĩa bóng là nghĩa thường được sử dụng, mang tính khái quát, trừu tượng, ám chỉ một sự vật, đặc thù, hành vi. Để hiểu rất đầy đủ ý nghĩa của điển tích, người đọc phải khám phá rất kỹ về câu truyện xưa và hiểu được ý nghĩa ẩn dụ trong đó .
Qua bài viết trên đây chắc rằng những bạn đã hiểu khái niệm điển cố là gì đúng không ? Hy vọng những san sẻ trong bài viết đã giúp những bạn hiểu được cách dùng và ý nghĩa của thủ pháp thẩm mỹ và nghệ thuật này !