Trên trong thực tiễn những hoạt động giải trí kinh tế tài chính, có nhiều trường hợp lãi suất được tính theo năm nhưng với tiềm năng lôi cuốn người mua hay cạnh tranh đối đầu với những đối thủ cạnh tranh kinh tế tài chính mà người ta hoàn toàn có thể đưa ra chủ trương trả lãi nhiều lần trong năm và nhập lãi vào vốn gốc theo định kỳ tương ứng. Khi đó, lãi suất được niêm yết, được pháp luật đơn cử trên những văn bản ( hợp đồng kinh tế tài chính, hợp đồng tín dụng thanh toán, chứng từ tiền gửi … ) chỉ là lãi suất danh nghĩa, chưa phải là lãi suất thực sự mà nhà đầu tư được hưởng trong một năm .Như vậy, lãi suất danh nghĩa là mức lãi suất được công bố, niêm yết trên thị trường hoặc được ghi trong những hợp đồng tín dụng thanh toán hay những công cụ nợ. Lãi suất này là địa thế căn cứ để tính ra tiền lãi theo những kỳ hạn nhất định .Lãi suất là một trong những yếu tố quan trọng mà nhà đầu tư chăm sóc, và cũng là một trong những yếu tố quan trọng để nhà đầu tư đưa ra quyết định hành động lựa chọn giải pháp góp vốn đầu tư. Tuy nhiên, trong một số ít trường hợp, do mức lãi suất của những giải pháp góp vốn đầu tư đưa ra khác nhau và thời hạn ghép lãi của những giải pháp này cũng khác nhau, nên nhà đầu tư cần đưa những mức lãi suất với tần suất ghép lãi khác nhau đó về cùng một thời hạn, để có cơ sở đúng mực so sánh mức lãi suất của những giải pháp góp vốn đầu tư rồi đưa ra quyết định hành động lựa chọn. Mức lãi suất đo lường và thống kê được gọi là lãi suất hiệu dụng .

Nói cách khác, lãi suất hiệu dụng là lãi suất thực tiễn có được sau khi đã kiểm soát và điều chỉnh lãi suất danh nghĩa theo số lần ghép lãi trong năm

Công thức xác định lãi suất hiệu dụng

( 1 ) Xác định lãi suất hiệu dụng khi lãi suất danh nghĩa được công bố theo năm nhưng kỳ ghép lãi nhỏ hơn 1 năm : Khi mức lãi suất danh nghĩa được công bố theo thời hạn 1 năm nhưng kỳ ghép lãi nhỏ hơn 1 năm thì lãi suất hiệu dụng được xác lập theo công thức sau :

Trong đó :

• m : Số lần (kỳ) trả lãi trong năm;
• ref : Lãi suất hiệu dụng;
• r : Lãi suất danh nghĩa công bố theo năm;
• n: Số năm phân tích.

Công thức trên là công thức tổng quát được sử dụng trong trường hợp cần tính lãi suất hiệu dụng của n năm, nhưng trên trong thực tiễn, hầu hết những trường hợp tất cả chúng ta cần tìm lãi suất hiệu dụng cho 1 năm, nên khi đó công thức trên trở thành :

Ví dụ 1: Tính lãi suất hiệu dụng khi lãi suất danh nghĩa là 12%/năm với các kỳ ghép lãi là: năm; nửa năm; quý?

m = 1 => ref = ( 1 + 12 % ) 1 – 1 = 0,12 hay 12 % / năm ;m = 2 => ref = ( 1 + 2 12 % ) 2 – 1 = 0.1236 hay 12,36 % / năm ;

m = 4 => ref = (1+ 4 12% ) 4 – 1 = 0.12551 hay 12,551%/năm.

→ Nhận xét: Từ kết quả trên ta thấy, khi tần suất ghép lãi càng dày thì lãi suất thực tế được hưởng (lãi suất hiệu dụng) càng cao.

(2) Xác định lãi suất hiệu dụng của một năm khi lãi suất danh nghĩa được công bố với kỳ hạn trả lãi nhỏ hơn 1 năm:

Trong trường hợp lãi suất danh nghĩa được công bố với kỳ trả lãi nhỏ hơn 1 năm ( ví dụ lãi suất danh nghĩa công bố với kỳ hạn 6 tháng và ghép lãi cũng 6 tháng 1 lần ), lúc này lãi suất hiệu dũng được tính bằng công thức :

Trong đó :

• rk : Lãi suất công bố theo kỳ hạn nhỏ hơn một năm (tháng, quý…);
• ref : Lãi suất hiệu dụng của một năm;
• m : Số kỳ (lần) tính lãi.

Ví dụ 2:

Một nhà góp vốn đầu tư đang xem xét 2 giải pháp góp vốn đầu tư. Phương án thứ nhất là gửi tiết kiệm ngân sách và chi phí tại VCB với lãi suất 8 % / năm cho kỳ hạn 12 tháng. Phương án thứ hai là mua một loại trái phiếu thời hạn 1 năm với kỳ trả lãi 6 tháng 1 lần. Mức lãi suất trái phiếu do tổ chức triển khai phát hành công bố là 4 % / 6 tháng. Hãy giúp nhà đầu tư trên đưa ra sự lựa chọn tối ưu nhất ?

Trả lời

Lãi suất hiệu dụng của giải pháp gửi tiết kiệm ngân sách và chi phí tại VCB là :

 =  8%/năm

Lãi suất hiệu dụng của giải pháp góp vốn đầu tư vào trái phiếu là :

= 8,16%/năm

=> Như vậy, nhà đầu tư nên chọn giải pháp góp vốn đầu tư vào trái phiếu vì lãi suất trong thực tiễn được hưởng theo năm của trái phiếu là 8,16 % cao hơn lãi suất gửi tiết kiệm ngân sách và chi phí ngân hàng nhà nước là 8 % .