Ngay từ rất sớm, câu được ngôn ngữ học nói chung, ngữ pháp học nói riêng chăm sóc nghiên cứu và điều tra với những hướng tiếp cận khác nhau. Câu đa phần thường được xem xét trên bình diện ngữ pháp với những yếu tố như : những thành phần ngữ pháp của câu, những kiểu cấu trúc ngữ pháp của câu và những quan hệ ngữ pháp trong câu .
Hầu như mọi loại câu trong tiếng Việt đều có rất đầy đủ về những thành phần ngữ pháp của câu, tuy nhiên, so với một vài loại câu nó lại có sự không bình thường về cấu trúc .

Một trong số đó là câu đặc biệt. Câu đặc biệt là gì? Hãy cùng chúng tôi tham khảo bài viết dưới đây.

Câu đặc biệt là gì?

Câu đặc biệt là loại câu không có cấu tạo theo mô hình chủ ngữ – vị ngữ.

Ví dụ: “Ôi, em Thủy! Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp.” – Khánh Hoài.

Có thể thấy “Ôi, em Thủy!” là một câu đặc biệt vì không thể có chủ ngữ và vị ngữ.

Câu đặc biệt có tác dụng gì?

– Câu đặc biệt nhằm mục đích thể hiện xúc cảm của người viết hoặc của nhân vật .

Ví dụ: ““Trời ơi!”, cô giáo tái mặt và nước mắt giàn giụa. Lũ nhỏ cũng khóc mỗi lúc một to hơn.” – Khánh Hoài

– Câu đặc biệt nhằm mục đích liệt kê, thông tin về sự sống sót của sự vật, hiện tượng kỳ lạ .

Ví dụ: “Đoàn người nhốn nháo lên. Tiếng reo. Tiếng vỗ tay.” – Nam Cao

– Câu đặc biệt nhằm mục đích xác lập thời hạn, nơi chốn .

Ví dụ: “Một đêm mùa xuân. Trên dòng sông êm ả, cái đò cũ của bác tài Phán từ từ trôi.” – Nguyên Hồng

– Câu đặc biệt với mục tiêu gọi đáp .
Ví dụ : “ An gào lên :

 – Sơn! Em Sơn! Sơn ơi!

– Chị An ơi!

Sơn đã nhìn thấy chị. ” – Nguyễn Đình Thi

So sánh câu đặc biệt và câu rút gọn

		Câu đặc biệt	Câu rút gọn
Giống		– Đều là loại câu có sự bất thường về cấu trúc. – Có cấu trúc là 1 từ hoặc 1 cụm từ . – Hai kiểu câu này đều có chung đặc thù là ngắn gọn .
Khác	Về bản chất	Là câu không có cấu tạo theo mô hình chủ ngữ và vị ngữ.	Là câu đơn có đủ thành phần chủ ngữ và vị ngữ nhưng khi sử dụng người ta lược bỏ đi một số ít thành phần như chủ ngữ, vị ngữ hoặc lược bỏ và chủ ngữ và vị ngữ .
	Về tính xác định thành phần câu	Từ hoặc cụm từ trong câu đặc biệt làm TT cú pháp của câu không hề xác lập được từ hoặc cụm từ đó làm thành phần nào trong câu .	Dựa vào thực trạng, hoàn toàn có thể xác lập được từ hoặc cụm từ bị rút gọn là thành phần gì trong câu .
	Về mức độ khôi phục thành phần câu	Không thể khôi phục lại được.	Có thể khôi phục lại thành phần đã bị lược bỏ trong câu thành câu hoàn chỉnh, đầy đủ.
Ví dụ		Gió. Mưa. Lạnh. Mùa đông trên Hà Nội có những nét đặc trưng của nó.	– Mùa đông ở Hà Nội có lạnh lắm không? – Hơi lạnh!

Một số bài tập về câu rút gọn

Bài tập 1: Tìm trong các ví dụ dưới đây những câu đặc biệt và câu rút gọn.

a ) Tinh thần yêu nước cũng như những thứ của quý. Có khi được tọa lạc trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín kẽ trong rương, trong hòm. Bổn phận của tất cả chúng ta là làm cho những của quý kín kẽ ấy đều được đưa ra tọa lạc. Nghĩa là phải ra sức lý giải, tuyên truyền, tổ chức triển khai, chỉ huy, làm cho ý thức yêu nước của toàn bộ mọi người đều được thực hành thực tế vào việc làm yêu nước, việc làm kháng chiến .
( Hồ Chí Minh )
b ) Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm, rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. Ba giây … Bốn giây … Năm giây … Lâu quá !
( Vũ Tú Nam )
c ) Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió biển thổi lồng lộng. Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu. Một hồi còi .

(Nguyễn Trí Huân)

d ) Chim sâu hỏi chiếc lá :
– Lá ơi ! Hãy kể chuyện cuộc sống của bạn cho tôi nghe đi !
– Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu .
( Trần Hoài Dương )

Trả lời:

Những câu đặc biệt và câu rút gọn có trong câu :
a ) Không có câu đặc biệt .
Các câu rút gọn gồm có :
– Có khi được tọa lạc trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy .
– Nhưng cũng có khi cất giấu kín kẽ trong rương, trong hòm .
– Nghĩa là phải ra sức lý giải, tuyên truyền, tổ chức triển khai, chỉ huy, làm cho niềm tin yêu nước của toàn bộ mọi người đều được thực hành thực tế vào việc làm yêu nước, việc làm kháng chiến .
b ) Không có câu rút gọn
Câu đặc biệt : Ba giây … Bốn giây … Năm giây … Lâu quá !
c ) Không có câu rút gọn
Câu đặc biệt : Một hồi còi .
d ) Câu đặc biệt : Lá ơi !
Câu rút gọn :
– Hãy kể chuyện cuộc sống của bạn cho tôi nghe đi !
– Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu .

Bài tập 2: Mỗi câu đặc biệt và rút gọn em vừa tìm được trong bài tập trên có tác dụng gì?

Trả lời:

Câu đặc biệt và câu rút gọn vừa tìm được ở bài tập 1 có những tính năng sau :
– Các câu rút gọn có tính năng làm cho lời văn gắn gọn, súc tích hơn, tránh cho việc lặp từ bị xảy ra so với câu liền trước nó .
– Các câu đặc biệt :
+ Ba giây … Bốn giây … Năm giây … : Mục đích là xác lập thời hạn .
+ Lâu quá ! – Bộc lộ xúc cảm của nhân vật .

+ Một hồi còi. – Mục đích là tường thuật lại một sự việc đã xảy ra: Chiếc thuyền đã bắt đầu ra khơi rồi.

+ Lá ơi ! – Mục đích là để gọi đáp .

Trên đây là một số vấn đề liên quan đến Câu đặc biệt là gì? và bài tập đi kèm. Mong rằng đây sẽ là một nguồn tài liệu bổ ích có thể giúp Quý bạn đọc trong quá trình nghiên cứu và học tập.

Nếu vẫn còn vướng mắc hoặc để biết thêm nhiều thông tin, Quý bạn đọc hoàn toàn có thể liên hệ với chúng tôi để được tư vấn. Chúc những bạn học tập thật tốt. Xin cảm ơn .