4.8
/
5
(
122
bầu chọn
)

Trong cuốn “trái tim của bụt” – Thiền sư Thích Nhất Hạnh khi giảng giải về “Đạo đế, Bát chánh đạo” đã đưa ra một ví dụ về con đường đưa tới sự giải thoát và an lạc. Thiền sư đã rút ra rằng: “Đạo không tách rời khỏi cuộc sống hiện thực của chúng ta, trong đó có những khổ đau mà chúng ta đã và đang trải qua. Đạo không phải tự trên trời rơi xuống đất. Đạo tức là con đường tìm ra ngay trong hoàn cảnh đau khổ”…

Bàn về Bát chánh đạo, thiền sư căn dặn: “Chúng ta phải nhớ rằng đạo là phương pháp hành trì liên hệ mật thiết đến những khổ đau có thực của chúng ta”. Vậy thực tế nội dung Bát chánh đạo – con đường chuyển hóa đưa tới sự giải thoát và an lạc trong giáo lý nhà Phật là gì?

Bát chánh đạo là gì?

Trong bài giảng pháp tiên phong của Đức Phật tại vườn Lộc Uyển, ngài đã nhắc đến Đạo đế – một trong bốn chân lý của Tứ Diệu đế. Theo đó, để chứng ngộ được Đạo đế, giải thoát khỏi kiếp luân hồi và bước từng bước đến cõi niết bàn thì cần phải tu tập theo Bát Chánh Đạo .
Bát Chánh đạo hay Bát Chính đạo, Bát Thánh đạo ( tiếng Phạn là : āryāstāngika – mārga ) có nghĩa là con đường chân chính chia làm tám chi, là giáo lý cơ bản được đề cập trong Đạo đế. Con đường tám chi đó gồm có : Chánh kiến, Chánh tư duy, Chánh ngữ, Chánh nghiệp, Chánh mạng, Chánh tinh tấn, Chánh niệm và Chánh định .
Trong Phật giáo, con đường tám chi trong bát chánh đạo thường được hình tượng bằng hình vẽ một chiếc bánh xe có 8 nan hoa .

Nội dung của con đường tám chi trong bát chánh đạo:

Chánh kiến

Chánh kiến là nhánh tiên phong của con đường giải thoát đến sự an nhàn. “ Chánh ” tức là ngay thật, là đúng đắn, “ Kiến ” là thấy, là nhận thức, sự phân biệt. “ Chánh kiến ” được hiểu là sự nhận thức đúng đắn, sáng suốt của trí tuệ .
Theo Đức Phật, việc tiên phong trên con đường Bát Chánh đạo là phải hiểu đúng vì nó ảnh hưởng tác động đến sự nhận thức giờ đây và sau này của tất cả chúng ta về thế giới quan, nhân sinh quan. Chánh kiến không đơn thuần chỉ dừng lại ở việc “ biết ” kim chỉ nan mà nó còn là “ hiểu ” đến tượng tận, đặt sự “ biết ” trong chính thưởng thức của tất cả chúng ta .
Giống như việc tìm hiểu và khám phá về Tứ Diệu đế, trước nhất ta có cái nhìn tổng quan về bốn thực sự cơ bản nhưng để thật sự “ thấm ” thì ta cần rành rẽ thế nào là khổ, là tập, là diệt, là đạo .

Vậy hiểu biết chân chánh tức là hiểu tất cả sự vật hiện hữu trên thế gian đều do nhân duyên sinh ra, không có gì là trường tồn và nó luôn biến đổi; Hiểu rằng có nhân quả và nghiệp báo; Nhận thức được sự hiện hữu của ta, của mọi người, mọi vật tại thời điểm này; Nhận thức được khổ đau, vô thường, vô ngã của vạn pháp…

Chánh tư duy

Chánh tư duy là bước thứ hai của Bát chánh đạo, có nghĩa là tâm lý chân chánh, không trái với lẽ phải. Từ hiểu biết đúng ( chánh kiến ) khiến ta tâm lý đúng, hiểu được hành trình dài nào cũng có gian khó, cạm bẫy rình rập nhưng ta vẫn kiên trì và tin cậy vào con đường của mình .
Suy nghĩ chân chánh chính là nghĩ đến, hiểu được nguồn cội gây khổ đau cho mình và cho người chính là vô minh, là tham – sân – si. Từ hiểu biết ta mới bước vào con đường tu tập, giải thoát cho bản thân mình .

Chánh ngữ

Chi thứ ba của Bát chánh đạo là chánh ngữ hay lời nói chân thực, ngay thật. Chánh ngữ là không nói dối, không nói lời thêu dệt, không nói lời đâm chọc người khác, không nói lời độc ác, không nói lời thô tục …
Trên con đường đi đến niềm an nhàn, ta phải hiểu sức mạnh của lời nói tác động ảnh hưởng đến bản thân tất cả chúng ta và người khác. Tại sao một lời chỉ trích dù đúng hay sai đều hoàn toàn có thể gây tuyệt vọng, khó chịu, tự ti nhưng lời khuyến khích lại hoàn toàn có thể “ cứu ” cả một con người ?
Chánh ngữ tức là thực tập nói lời thành thật, ngay thật, hòa nhã, không thiên vị, nói lời giản dị và đơn giản, nói lời mang tính tuyên dương, nói lời sao cho mở ra cánh cửa giác ngộ từ tâm của mỗi người …

Chánh nghiệp

Chánh nghiệp có nghĩa là hành vi sáng suốt chân chánh. Luyện tập chánh nghiệp tức là làm điều thiện, không sát sinh, không tà dâm, không trộm cắp, làm lẽ phải, tôn trọng sự sống của mọi loài, không làm hại đến nghề nghiệp, gia tài, vị thế của người khác, làm điều có đạo đức …
Nguồn gốc sinh ra thù hận, luyến ái, gian ác là do tâm tham – sân – si. Vì thế, khi thực tập làm điều thiện lương đúng đắn là khiến lòng tham – sân – si không khởi sinh lên được, từ đó mà đời sống được trong sáng, mọi người xung quanh được hưởng phước báo .

Chánh mạng

“ Mạng ” ở đây nghĩa là sinh mạng, sự sống. Phật giáo tôn vinh sự bình đẳng của mọi chúng sinh, mọi đời sống. Vì thế, Chánh mạng tức là làm nghề sinh sống chân chánh, thiện lương, không bóc lột, không xâm hại đến quyền lợi của kẻ khác. Chi thứ 5 trong Bát Chánh đạo này khuyến khích việc sống đời trong sáng, tránh xa những nghề nghiệp hoàn toàn có thể tạo nghiệp xấu về sau như : Buôn bán vũ khí, buôn người, đồ tể, bán độc dược, bán quái vật để giết hại ăn thịt …

Chánh tinh tấn

“ Tinh tấn ” có nghĩa là siêng năng, cố nắng, chú tâm. Chánh tinh tấn có nghĩa là cố gắng nỗ lực liên tục, không nản lòng tập trung chuyên sâu đi đến lý tưởng đúng đắn mà minh đang theo đuổi. Sự quan trọng của Chánh tinh tấn biểu lộ ở chỗ nếu ta đặt ra vô số tiềm năng nhưng không kiên trì đến cùng với nó thì sẽ không hề gặt được quả ngọt. Chánh tinh tấn là thực tập tàn phá những tật xấu đồng thời vun đắp những điều tốt, thực tập trau dồi trí tuệ và phước đức, trấn áp bản thân, lời nối, ý nghĩ sao cho đúng đắn, ngay thật .

Chánh niệm

“ Niệm ” tức là ghi nhớ, tâm lý. Trong Chánh niệm được chia làm hai yếu tố là chánh ức niệm và chánh quán niệm. “ Chánh ức niệm ” – tức là tâm lý về quá khứ, còn “ Chán quán niệm ” lại có ý nghĩa là quan sát hiện tại, mở màn tương lai .
Như vậy, “ Chánh niệm ” tức là khuyến khích thực tập bản thân ý thức được khoảnh khắc trong hiện tại và tập trung chuyên sâu vào khoảnh khắc đó. Ví dụ, khi ta đang ăn cơm ta ý thức rằng ta đang ăn cơm, khi ta đang đi bộ ta ý thức rằng ta đang đi bộ … chứ không phải hành vi trộn lẫn bởi những yếu tố khác. Nhiều người ăn cơm nhưng không ý thức được mình đang ăn cơm vì tâm lý đang mải mê về việc làm dang dở, về sự tức giận lúc ban chiều … nên ăn cơm lại như không phải đang ăn cơm và lại thành một hành vi vô thức .

Chánh định

“ Định ” ở đây được hiểu là thiền định, tập trung chuyên sâu tư tưởng để tu tập. “ Chánh định ” có nghĩa là tập trung chuyên sâu tư tưởng vào chân lý đúng, có lợi có mình và người khác .
Trên hành trình dài đến giác ngộ chân lý và niềm an nhàn, tất cả chúng ta phải thực sự thực hành thực tế, thực hành thực tế liên tục chứ không hề chỉ dựa vào kim chỉ nan suông. Khi ta đạt được trạng thái định tâm – tập trung chuyên sâu trọn vẹn vào mục tiêu, đối tượng người tiêu dùng thì tâm lý ta sẽ thấy được điều ta muốn .

Kết luận

Bát chánh đạo được nhắc tới trong kinh Trung bộ như sau : “ “ Do có chánh kiến, chánh tư duy khởi lên ; Do có chánh tư duy, chánh ngữ khởi lên ; Do có chánh ngữ, chánh nghiệp khởi lên ; Do có chánh nghiệp, chánh mạng khởi lên ; Do có chánh mạng, chánh tinh tấn khởi lên ; do có chánh tinh tấn, chánh niệm khởi lên ; do có chánh niệm, chánh định khởi lên ; do có chánh định, chánh trí khởi lên ; Do có chánh trí, chánh giải thoát khởi lên. Như vậy, này những Tỳ-kheo, đạo lộ của vị hữu học gồm có tám chi phần, và đạo lộ của vị A-la-hán gồm có mười chi phần ” .

Như vậy, 8 chi nhánh của con đường Bát chánh đạo có mối liên quan mật thiết với nhau. Trên con đường hướng tới niềm an lạc, hạnh phúc thì ta cần thực hành Bát chánh đạo, cốt là để rèn thân – khẩu – ý của chính mình.

Tài liệu tìm hiểu thêm :

https://thuvienhoasen.org/a12600/bat-chanh-dao

Bát Chánh Đạo

Bài 05 Đạo đế, bát chánh đạo

Tìm hiểu về Bát Chánh Đạo – Con đường giác ngộ Phật giáo